Thủy điện Hòa Bình chứa bao nhiêu nước?

Thủy điện Hòa Bình – giữ vai trò điều tần, điều áp trong hệ thống điện quốc gia

Chia sẻ với phóng viên vào sáng ngày 13/6, ông Phạm Văn Vương – Giám đốc Công ty thủy điện Hòa Bình – cho biết, thủy điện Hòa Bình là bậc thang cuối sông Đà, với tổng công suất lắp đặt 1.920MW, bao gồm 8 tổ máy (mỗi tổ máy công suất 240MW), có vai trò quan trọng năng lượng quốc gia. Ngoài cung cấp điện thường xuyên, còn phải thực hiện nhiệm vụ điều tần, điều áp hệ thống, và đảm bảo chất lượng điện năng của hệ thống điện Việt Nam.

Năm 2023 là năm tình hình thủy văn tuyến sông Đà bất lợi, không thuận tiện cho công tác phát điện. “ Từ đầu năm đến nay, thủy điện Hòa Bình mới phát 3,5 tỷ kWh, bằng 37% kế hoạch năm 2023. Với tình hình hiện nay, việc đảm bảo kế hoạch sản lượng điện sẽ rất khó khăn nếu nhìn vào kế hoạch cả năm 9,832 tỷ kWh được Tập đoàn giao”- ông Phạm Văn Vương chia sẻ và cho biết thêm, thủy điện Hoà Bình đã từng xuống mực nước chết, nhưng đây là lần đầu tiên chứng kiến các nhà máy ở miền Bắc đồng loạt xuống mực nước chết như vậy.

Thực tế, từ cuối tháng 5, đầu tháng 6, Nhà máy thủy điện Hòa Bình luôn khai thác ở mức cao, gần như hết công suất, khiến cho mực nước xuống rất nhanh. Các hồ thủy điện trên khu vực phía Bắc nói chung và hồ thủy điện ở tuyến sông Đà nói riêng đều xấp xỉ ở mức chết, khả năng khai thác hầu như không còn.

“Với nhu cầu của hệ thống, thủy điện Hòa Bình phải phát huy vai trò đảm bảo công suất, ổn định chất lượng điện, đảm bảo làm sao có mực nước phát công suất tối đa để khi hệ thống cần điều chỉnh, thì sẵn sàng đáp ứng nhu cầu. Bên cạnh đó, phải dự trữ nguồn sản lượng để trong những ngày tiếp theo còn dự báo tiếp tục khó khăn trong công tác điện”- ông Phạm Văn Vương cho hay.

Nước trong hồ thủy điện đã xuống mức 102 m, cao hơn mực nước chết 22 m vào sáng ngày 13/6

Nếu khai thác tối đa liên tục, sau 13 ngày hồ thủy điện Hòa Bình sẽ về mực nước chết

Theo Giám đốc Nhà máy thủy điện Hòa Bình, do phát liên tục nên lượng nước tại hồ chỉ còn 102m. Mức nước này thấp hơn so với mực nước dâng thông thường 15m và chỉ còn cách mực nước chết 22m. Trong khi đó, lượng nước về hồ là 40m3/giây - mức không đáng kể mặc dù những ngày qua có mưa, song không cải thiện được nhiều.

“Thủy điện Hòa Bình đang khai thác chế độ linh hoạt, phù hợp đáp ứng nhu cầu của hệ thống”- ông Phạm Văn Vương nhấn mạnh và cho biết thêm, do thủy điện Hòa Bình vừa đảm bảo công suất, vừa đảm bảo sản lượng nên không thể khai thác cấp tập. “Nếu thủy điện khai thác tối đa, sau 2-3 ngày, cột áp định mức không còn đảm bảo, khả năng phát công suất tối đa của thủy điện Hòa Bình cũng bị hạn chế, dẫn đến khó khăn trong việc điều hành hệ thống. Nếu phát tối đa, liên tục thì chỉ sau được 12-13 ngày khi đó Thủy điện Hòa Bình sẽ về mực nước chết”- ông Phạm Văn Vương lưu ý.

Cũng theo ông Phạm Văn Vương, với việc vận hành trong ngày công suất biến đổi liên tục. Việc thường xuyên thay đổi chế độ khởi động, dừng sẽ không tốt cho tổ máy, tuy nhiên, nhiệm vụ của chúng tôi là không để xảy ra hư hỏng nào và việc cấp nước cho hạ du vẫn đảm bảo.

Nhân viên vận hành trực điều hành tại nhà điều khiển trung tâm

Theo các kỹ sư của Nhà máy thủy điện Hòa Bình, do tình hình chung của cả nước điện năng đang thiếu nên việc vận hành các nhà máy, nhà máy thủy điện Hòa Bình luôn căng thẳng. Ông Đỗ Quang Bính - Trưởng ca vận hành, Nhà máy thủy điện Hòa Bình - cho biết, do thiếu điện nên số lệnh của điều độ so với thời kỳ bình thường tăng lên rất nhiều. Bình thường một ca trực thì khoảng 5-10 cuộc gọi từ Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia nhưng những ngày này, bình quân trên 30 cuộc gọi từ Trung tâm điều độ...

Hiện nay, lưu lượng nước về các hồ thủy điện phía Bắc có phần cải thiện, tăng 28%. Tuy nhiên, ngoại trừ thủy điện Hòa Bình, việc huy động tại các nhà máy thủy điện lớn đa mục tiêu vẫn bị hạn chế để dự phòng các ngày nắng nóng sắp tới. 

Trao đổi với phóng viên ông Trần Viết Trung, Phó trưởng Ban Truyền thông EVN đã gửi email trả lời câu hỏi này như sau: “Do năm 2021 ở miền Bắc là năm hạn hán thiếu nước rất nghiêm trọng, đặc biệt là lưu vực sông Đà lần đầu tiên trong lịch sử không có lũ, các hồ chứa thủy điện lớn chỉ tích được từ 60 - 80% dung tích hữu ích vì vậy cần phải có các phương án, giải pháp sử dụng nước từ các hồ chứa (Hòa Bình, Sơn La, Thác Bà, Tuyên Quang…) linh hoạt để đáp ứng đến mức cao nhất nhu cầu sử dụng nước ở hạ du trong thời gian sắp tới (đặc biệt là xả nước đổ ải vụ Đông xuân 2021-2022 và cấp nước sinh hoạt cho nhân dân).

EVN vẫn đảm bảo duy trì mực nước hợp lý và việc vận hành ổn định tin cậy tất cả các tổ máy của Thủy điện Hòa Bình nhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng điện của hệ thống trong giờ cao điểm và phục vụ cho các đợt xả tăng cường phục vụ đổ ải vụ Đông xuân 2021-2022 vào tháng 1,2/2022”.

Chưa rõ “phương án, giải pháp sử dụng nước từ các hồ chứa” của EVN là gì, nhưng tình trạng nhà máy thủy điện Hòa Bình thiếu nước không còn là vấn đề mới, hay nói cách khác vẫn đang hiện hữu.

Liên tục thiếu nước

Sau đây là các dữ liệu thống kê. Theo báo cáo của Nhà máy thủy điện Hòa Bình, tính đến 15h ngày 16/12/2019, mực nước hồ chứa đang xuống ở mức 101,14m - thấp hơn gần 16m so với mực nước dâng bình thường (117m).

Dung tích của hồ chứa thủy điện thiếu hụt so với dung tích tại mực nước dâng bình thường là 3 tỷ m3 và thấp hơn so với cùng kỳ năm 2018 là 2,2 tỷ m3.

Năm 2019, tổng lượng nước về hồ Hòa Bình trong mùa lũ (từ tháng 6-9/2019) chỉ đạt 14,7 tỷ m3 và bằng 47% so với cùng kỳ trung bình nhiều năm - thấp nhất kể từ khi đưa nhà máy vào vận hành.

Dự báo được đưa ra tại thời điểm cuối năm 2019 nhận định rằng, hồ Hòa Bình thiếu hụt thêm khoảng 300 triệu m3 nước nên việc cấp nguồn nước sinh hoạt cho Hà Nội cũng như phục vụ gieo cấy vụ đông xuân 2020 cho khu vực hạ du sẽ khó khăn.

Để đảm bảo cấp nước cho Nhà máy nước sạch sông Đà, thủy điện Hòa Bình phải đáp ứng được 11-13 triệu kWh/ngày, tương đương 55-65 triệu m3 nước/ngày. Trong vận hành liên hồ, mực nước hồ Hòa Bình phụ thuộc vào hồ Sơn La. Để nâng mực nước tại hồ Hòa Bình lên, hồ Sơn La sẽ phải xả. Tuy nhiên, hồ Sơn La thời điểm này cũng đang thiếu hụt nước.

Ngày 4/5/2020, ông Nguyễn Văn Minh – giám đốc Công ty Thủy điện Hòa Bình trao đổi nhanh với evn.com.vn về tình hình khô hạn nghiêm trọng ảnh hưởng tới công tác sản xuất của đơn vị.

Ông Minh cho biết, từ năm 2019, lượng nước tích của các hồ thủy điện trên lưu vực sông Đà đã thiếu hụt kỷ lục, dẫn đến hồ chứa không thể tích được đến mực nước dâng bình thường vào cuối năm. Do khô hạn tiếp diễn, tổng lượng nước về hồ Hòa Bình trong 4 tháng đầu năm 2020 ở mức rất thấp, chỉ đạt xấp xỉ 4,2 tỷ m3, tương đương 89% so với trung bình nhiều năm. Ông Minh khẳng định, năm 2020, lượng nước về hồ Hòa Bình thấp nhất so với cùng kỳ, kể từ khi hồ thủy điện Sơn La được đưa vào vận hành năm 2011.

Đến thời điểm cuối tháng 4/2020, sản lượng điện sản xuất của Công ty Thủy điện Hòa Bình chỉ đạt 1.387 tỷ kWh, đạt 16,8% so với kế hoạch năm (8.259 tỷ kWh), tương đương 67,8% so với cùng kỳ trung bình nhiều năm (2.046 tỷ kWh) và cũng là năm có sản lượng điện sản xuất kém nhất.

Sang năm 2021, chính EVN phải thừa nhận: “Thiếu hụt nguồn nước, Thủy điện Hòa Bình có thể ngừng phát điện về đêm”. Tập đoàn “kêu gọi dùng nước tiết kiệm vì thuỷ điện lưu vực sông Đà thiếu nước nghiêm trọng”.

Số liệu của Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (EVNNLDC) cho thấy, lượng nước tại lưu vực giữa của các hồ Hòa Bình và Sơn La chỉ bằng 20-65% so với trung bình nhiều năm. Tổng lượng nước về trong giai đoạn mùa mưa trên nhánh sông Đà thiếu hụt khoảng 15 tỷ m3 so với trung bình nhiều năm.

Tính đến ngày 23/9/2021, tổng lượng nước tích được ở các hồ thủy điện này chỉ đạt khoảng 9,76 tỷ m3, tương ứng 64,6% dung tích hữu ích (thiếu hụt khoảng 5,36 tỷ m3 so với mực nước dâng bình thường).

Theo EVN, việc duy trì vận hành liên tục nhà máy thủy điện Hòa Bình với yêu cầu lưu lượng cao (750 m3/s) trong năm nay và các năm tới sẽ gặp nhiều khó khăn do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Ngoài ra, theo cân đối dài hạn trong những năm tới, khu vực miền Bắc tiếp tục phải đối diện với nguy cơ căng thẳng về nguồn điện.

“Nhiệm vụ chính không phải là phát điện”

Theo GS.TS Vũ Trọng Hồng - nguyên thứ trưởng Bộ Nông nghiệp & PTNT, nguyên chủ tịch Hội Thủy lợi Việt Nam, khi lên kế hoạch xây dựng Nhà máy thủy điện Hoà Bình, Bộ Chính trị đặt nhiệm vụ là chống lũ, bảo vệ thủ đô Hà Nội và cấp nước, đảm bảo đồng bằng Bắc Bộ không bị đói, kèm theo đó là sản xuất điện để bổ sung lượng điện (không phải nhiệm vụ thiết yếu).

“Vậy nên dung tích hồ Hoà Bình được xây dựng hơn 9 tỉ m3, nếu chỉ có nhiệm vụ sản xuất điện thì hồ chứa sẽ không lớn đến thế. Hồ Hoà Bình luôn phải giữ được mức nước 4 tỉ m3 để cấp nước cho mùa khô”, ông Hồng nói.

Theo GS.TS Vũ Trọng Hồng, trước đây, khoảng tháng 2 hàng năm, hồ đều xả xuống hạ du khoảng 3 – 4 tỉ m3 nước. Nước từ hồ thủy điện Hòa Bình cấp nước cho cống Xuân Quan (công trình đầu mối lấy nước của hệ thống thủy nông Bắc Hưng Hải) để phục vụ sản xuất nông nghiệp cho 11 vạn ha bao gồm Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Dương, sau đó nước sẽ xuống Hà Nam. Tuy nhiên hồ Hoà Bình hiện nay không còn quá nhiều nước nữa vì nước đã bị giữ ở thuỷ điện Sơn La.

“Chúng ta cần đặt lại câu hỏi, liệu hồ Hoà Bình hiện hữu có cho phép tăng mực nước để thêm 2 tổ máy hay không. Nếu đập Hoà Bình không đảm bảo thì không thể dâng nước lên, mở rộng thêm 2 tổ máy”, GS.TS Vũ Trọng Hồng nói với VTC News.

“EVN muốn thêm 2 tổ máy để tăng lượng điện của nhà máy nhưng EVN lại không nắm được yêu cầu phòng chống lụt, cung cấp nước cho hạ du và nguy hiểm hơn là đập Hoà Bình bị đe doạ an toàn. Vậy nên khi làm quy hoạch không ai có ý định nâng cấp nhà máy thuỷ điện Hoà Bình, còn các công trình đặt tại miền Trung vẫn có phương án mở rộng từ khi xây dựng ban đầu, điển hình là thủy điện Ialy”.

“Hiệu quả của 2 tổ máy trong dự án nhà máy thuỷ điện Hoà Bình mở rộng phải đứng sau vấn đề an toàn mùa lũ và chống hạn trong mùa khô”, vị chuyên gia nói thêm./.

Ông Trần Văn Minh - nguyên PGĐ Ban QL&ĐT XD Thủy lợi 4, Bộ NN &PTNT nói, những năm gần đây, thời gian thừa nước của hồ Hoà Bình không nhiều, “với 8 tổ máy hiện tại có khi còn thiếu nước”. “EVN giải thích rằng họ thực hiện dự án nhà máy thuỷ điện Hoà Bình mở rộng với việc bổ sung 2 tổ máy là để bù công suất vào giờ cao điểm mùa hè. Tuy nhiên hiện nay việc bù công suất chúng ta có thể thực hiện bằng cách mua điện của Trung Quốc hoặc Lào, sẽ có lợi hơn về mặt kinh tế”, ông Minh nói.

Công trình Nhà máy Thủy điện Hòa Bình mở rộng

Chủ đầu tư: Tập đoàn Điện lực Việt Nam

Đại diện chủ đầu tư: Ban Quản lý dự án Điện 1

Tổng mức đầu tư công trình: 9220,83 tỷ đồng

Tư vấn thiết kế: Công ty Cổ phần Tư vấn xây dựng Điện 1

Nhà thầu thi công cụm công trình cửa xả: Liên danh nhà thầu Tổng công ty xây dựng Trường Sơn - Bộ Quốc phòng, Công ty cổ phần xây dựng 47, Công ty cổ phần Lilama 10

Thủy điện Hòa Bình công suất bao nhiêu?

Đập thủy điện Hòa Bình chứa bao nhiêu nước?

Thủy điện Sơn La chứa bao nhiêu nước?

Nhà máy Thủy điện Hòa Bình rộng bao nhiêu?