Làm thế nào để lựa chọn phương pháp dạy học cho bài giảng của mình

1. I.NhữngnguyêntắcthiếtkếPPDH I.1.ThiếtkếPPDHphảituânthủbảnchấtkháiniệmPPDH TừsựthừanhậnPPDHlàcáchthứchoạtđộngcủaGV,đượcthựchiệntrongquátrìnhdạy họcđểtácđộngđếnngườihọcvàviệchọccủahọnhằmhướngdẫnhọhọctậpvàgiúphọ đạtmụctiêuhọctập,đươngnhiênphảithừanhậnPPDHtồntạihiệnthựctrênlớphọc,trong quátrìnhdạyhọcthựctế,chứkhôngphảitrêngiấy,trênsáchbáovàbàigiảngởtrườngsư phạm.CácPPDHxuấthiệnởmỗibàihọc,trongsựtươngtácgiữaGVvàngườihọc,giữahọ vàcácyếutốcủamôitrườngdạyhọclúcđó.ĐiềuđócónghĩaGVcùngngườihọccủamình tạoravàtiếnhànhPPDHtrênlớp,trongtiếntrìnhbàihọc,trêncơsởthiếtkếcủamìnhhoặc thiếtkếmượncủangườikhác.CáicósẵnkhôngphảilàPPDH,màlàsựmôtả,líthuyết,mô hìnhvàcùnglắmlàthiếtkếPPDH. MỗiPPDHluôncấuthànhtừ3thànhphần: 1]Phươngphápluậndạyhọc­tứclàlíthuyếtPPDH,môhìnhlíthuyếtcủaPPDH,triếtlíhay nguyêntắclíluậnnàođó,đượcmôtả,giảithíchtrongsáchbáokhoahọc,vídụ:líthuyếtvề cácmôhìnhthảoluận,líthuyếtdạyhọckiếntạo,líthuyếtdạyhọcchươngtrìnhhóa,…Đây làmôhìnhlíluậncủaPPDH,nóxácđịnhbảnchấtcủaPPDH,làmchoPPDHnàykhácPPDH kia. 2]HệthốngKNphùhợpđểthựchiệnphươngphápluậnnàytrongbàihọcvớinộidunghọc vấnđặctrưngcủalĩnhvựchọctậpđó[bàihọcToán,Khoahọc,Thểdục,…khácnhauthì phươngphápluậnđóđòihỏinhữngKNkhácnhau]–chúngxácđịnhvớikhảnănghànhđộng thếnàovàbằngcáchnàoGVcóthểbiếnphươngphápluậnđãchọnthànhphươngthứctác độngthậtsựđếnngườihọcvàquátrìnhhọctập.ĐâylàmôhìnhtâmlícủaPPDH. 3]Nhữngkĩthuật,côngcụ,phươngtiện,…đượcsửdụngđểthựchiệncácKN[thiếuchúng thìcácKNkhôngđượcthựcthi]vàđượctổchứctheophươngphápluậnđãchọn–PPDHcó thựcsựlàPPDHhaykhônglàdophầnvậtchấtnàyquyếtđịnh,vìchỉcóphầnnàycủaPPDH mớitácđộngđếnngườihọcvàquátrìnhhọctập.ĐâylàhìnhthứcvậtchấtcủaPPDH,chẳng hạnlờinói,chữviết,tranh,ảnh,dụngcụthínghiệm,tàiliệumedia,hànhvigiaotiếp,... Sựtổchứcthốngnhấtcủa3phầnnàytrongtưduyvàtronghoạtđộngvậtchấtmớitạonên mộtPPDHcụthể.Riêngphần1chỉlàphươngphápluận,phần2chỉlàKNdạyhọc,cònphần 3chỉlàphươngtiệnvàkĩthuậtdạyhọc.Gộpcả3lạimộtcáchtùytiệnthìkhôngthànhPPDH nàorõràng,màphảitổchứcchúngtheomộtlogicnhấtđịnh,trướchếtlàlogictrìnhbàynội dungbàihọc,mônhọcnhưToán,Văn,Đạođức,…Nguyêntắcnàytươngtựnhưthiếtkếnhà. Nhàcónhữngphầnnàothìphảithiếtkếnhữngphầnấy.Đólàthiếtkếkiếntrúcvàkiểu dáng,thiếtkếcôngtrìnhvàkếtcấu,thiếtkếcảnhquanvànộithất,… I.2.ThiếtkếPPDHphảithíchhợp,hàihòavớithiếtkếtổngthểcủabàihọc Cácthànhphầnthiếtkếbàihọcgồm:thiếtkếmụctiêu,thiếtkếnộidung,thiếtkếcáchoạt độngcủangườihọc,thiếtkếnguồnlựcvàphươngtiện,thiếtkếmôitrườnghọctập,đặc
2. biệtquantrọnglàthiếtkếhoạtđộng.Từthiếtkếbàihọc,GVmớithiếtkếPPDHmộtcách chitiếtvàđâychínhlàthiếtkếhọatđộngcủangườidạy.Toànbộthiếtkếbàihọcchothấy diệnmạochungcủaPPDH,bêncạnhmụctiêu,nộidung,phươngtiện,cácyếutốvàtổchức môitrường,chứchưaphảnánhthiếtkếchitiếtcủaPPDH. CầnđặcbiệtlưuýhoạtđộngcủangườihọckhithiếtkếPPDH.Khiđặttrongthiếtkếchung, có4loạihoạtđộngcơbảnmàngườihọcphảithựchiệnđểhoànthànhmỗibàihọc[tương ứngvớimộtkháiniệmhoặcđơnvịgiátrịnhưKN,chuẩnmực,…]. 1]Hoạtđộngpháthiện­tìmtòi,giúpngườihọcsinhpháthiệnsựkiện,vấnđề,tìnhhuống, nhiệmvụhọctậpvàtìmranhữngliênhệ,xuthế,dữliệu,thôngtingiátrị,…trongcáctình huống,sựkiện,... 2]Hoạtđộngxửlí­biếnđổidữliệu,thôngtinvàgiátrịđãthuđược,giúpngườihọcxâydựng ýtưởng,tạodạngtrithức,hìnhthànhKN,hiểuvàphátbiểuđượcnhữngđịnhlí,quytắc,khái niệm,… 3]Hoạtđộngápdụngkếtquảxửlí­biếnđổivàpháttriểnkháiniệm,giúpngườihọchoàn thiệntrithức,KNmônhọcquahànhđộngthựctế,trongtìnhhuốngkháctrướcvànhờđóphát triểnthêmcácsựkiện,bổsungthôngtin,trảinghiệmgiátrị. 4]Hoạtđộngđánhgiáquátrìnhvàkếtquả,giúpngườihọcđiềuchỉnhnộidungvàcáchhọc, pháttriểnnhữngýtưởngmới. Mỗihoạtđộngcóthểbaogồmmộthoặcmộtsốhoạtđộngcụthểkhácnhautùytheonội dungvàyêucầucụthểcủabàihọc. ViệcthiếtkếPPDHphảibámsáttừngloạihoạtđộngnày,cũngnhưphươngtiện,môitrường củabàihọc.Tươngứngvớiloạihoạtđộng1củangườihọc,cómộtthiếtkếPPDHvàmột phươngándựphòng.Giốngnhưthế,thiếtkếPPDHcholoạihoạtđộng2,3và4củangười học.Sựvậnhànhchungcủa4loạithiếtkếPPDHchomỗiloạihoạtđộngsẽtạonênthiếtkế chitiếtPPDHchotoànbộbàihọc. I.3.ThiếtkếPPDHphảidựavàonhữngphươngthứchọctậpvàcáckiểu PPDHchung Cácphươngthứchọctậptổngquátcủaconngườimàbấtkìaicũngtrảiquatronghọctập là: 1]Họcbằngcáchbắtchước,saochépmẫu­đólàcơchếtựnhiênvàphổbiếnnhấtcủahọc tập,giúpconngườithuđượchầuhếtnhữngbàihọctrựcquantrongđờimình. 2]Họcbằnglàmviệc[bằnghànhđộngcóchủđịnh],đólàcáchhọcchủyếubằngtaychân, vậnđộngthểchấtvàtậpluyện,qualàmviệcmàbiết,hiểuvàlĩnhhộigiátrị.
3. 3]Họcbằngtrảinghiệmcácquanhệchiaxẻkinhnghiệm,đólàcáchhọcchủyếubằngrung cảm,xúccảm,cảmnhận,córấtnhiềudạngkinhnghiệmxãhộinhưđạođức,thẩmmĩ,văn hóa,nghệthuậtphảihọcbằngcáchnày. 4]Họcbằngsuynghĩlítrí,tứclàbằngýthứclíluận,tưduytrừutượng,suyngẫmtrêncơsở hoạtđộngtrítuệđểgiảiquyếtvấnđề. Dựatheonhữngphươngthứchọctậpmàlựachọnphươngphápluậndạyhọchoặclíthuyết PPDH.Bởivì,đểthựchiệnchứcnăngtíchcựchóa,PPDHbắtbuộcphảidựavàongườihọc [khảnăng,thiệnchí]vàhoạtđộngcủangườihọc. Tươngứngvớinhữngphươngthứchọctậpnhưvậy,cóthểcónhữngkiểuPPDHđượcphân biệtvớinhauvềnguyêntắclíluận.Đólà: 1. KiểuPPDHthôngbáo­thunhận 2. KiểuPPDHlàmmẫu­táitạo 3. KiểuPPDHkiếntạo­tìmtòi 4. KiểuPPDHkhuyếnkhích­thamgia 5. KiểuPPDHtìnhhuống[hayvấnđề]­nghiêncứu. CáchgọitêncủakiểuPPDHchỉrõkhuynhhướngvàtínhchấthànhđộngcủaGVvàngười học.MỗikiểuPPDHcónhiềuKN,mỗimôhìnhnàylạicóvôvànhìnhthứcvậtchất.Dođó tronghiệnthực,cáchiệntượngcủaPPDHlàvôhạn,mặcdùvềlíluận[bảnchất]chỉcóhữu hạncáckiểuPPDH.KhithiếtkếPPDHcầndựavàoquanniệmhoặclíthuyếtkhoahọcmà mìnhtincậyvềcácphươngthứchọctậpvàkiểuPPDH,vànóichunglànhữnglíthuyếthọc tậpvàgiảngdạy. I.4.ThiếtkếPPDHphảidựavàokinhnghiệmsưphạmvàtrìnhđộpháttriển KNdạyhọccủaGV Điềunàylàđươngnhiên,vìchủthểthiếtkếvàthựchiệnPPDHchínhlànhàgiáotrựctiếp dạyhọc.NhữngKNdạyhọcthiếtyếugồm3nhóm:nhómkĩnăngthiếtkếgiảngdạy;nhóm kĩnăngtiếnhànhgiảngdạy;nhómkĩnăngnghiêncứuhọctậpvànghiêncứungườihọc. KhithiếtkếPPDH,GVphảicânnhắcvềchínhmìnhvàlớphọccủamìnhđểtạorabảnthiết kếkhảquannhấttronggiớihạnkhảnăngcủamình.ThiếtkếtốtlàthiếtkếmàkhôngchỉGV nàythựchiệnđược,màcácđồngnghiệpcũngthựchiệnđượcnếutuânthủđúngnộidung thiếtkế,songchínhGVthiếtkếlàngườithựchiệnhiệuquảnhất. II.QuytrìnhthiếtkếPPDH II.1.Thiếtkếbàihọcvàphântíchthiếtkếđó Kĩthuậtthiếtkếbàihọclàviệcphứctạp.Quathiếtkếnày,GVđãxácđịnhvàthiếtkếmục tiêu,nộidunghọctập,cáchoạtđộngcủangườihọc,cácnguồnlựcvàphươngtiện,môi
4. trườnghọctập.ĐâylàchỗdựachủyếuđểthiếtkếPPDHnhưngchưađủđểthiếtkếthành công. II.2.LựachọnkiểuPPDHvàthiếtkếphươngánkếthợpcáckiểuđãchọn DựavàothiếtkếbàihọcvànhậnthứclíluậncủamìnhvềcáckiểuPPDH[tứclàphương phápluậncụthể],GVlựachọncáckiểuPPDHvàthiếtkếtrìnhtự,cáchthứckếthợpchúng vớinhautrongphạmvibàihọcđóvàcóthểtrongcảchuỗibàihọckếtiếpnhau.Điềunàycó nghĩalà:kiểuPPDHphảiđượctổchứcthốngnhấtvớitừngloạihọatđộngcủangườihọc, theocácphươngánthiếtkếchínhthứcvàdựphòng. Vídụ:đốivớiloạihoạtđộngpháthiện­tìmtòicủangườihọc,cóthểchọnkiểuPPDHkiến tạo­tìmtòikếthợpvớikiểukhuyếnkhích­thamgiatrong1hoạtđộng.Nếudựcảmthấycó thểchưathànhcôngthìGVnêndựphòngphươngánkhác,chẳnghạnkiểuPPDHlàmmẫu­tái tạokếthợpvớikiểukiếntạo­tìmtòi,...Trongnhữngloạihoạtđộngkháccũngthựchiện nhữngbướctươngtự. II.3.XácđịnhnhữngKNcầnthiếtcủamỗimôhìnhcụthểthuộckiểuPPDHđãchọn vàthiếtkếchúngthànhhệthống MỗikiểuPPDHcónhiềumôhìnhkhácnhau. Vídụ1:kiểuPPDHkhuyếnkhích­thamgiacónhữngmôhìnhphổbiếnsau: 1. Đàmthoại 2. Heuristichaytìmtòitừngphần 3. Làmsángtỏgiátrị 4. Songđề 5. Tìnhhuốngquanhệ 6. Thảoluậnthamgia Vídụ2:kiểuPPDHkiếntạo­tìmtòicónhữngmôhình: 1. Tìmtòithựcnghiệmdichuyển 2. Tìmtòithựcnghiệmbiếnđổi 3. Tìmtòibằnghànhđộngtheogiaiđoạn 4. Thảoluậnthựcnghiệm 5. Độngnão... Vídụ3:kiểuPPDHvấnđề­nghiêncứucónhữngmôhình: 1. Thảoluậngiảiquyếtvấnđề 2. Tranhluậnđộngnão 3. Nghiêncứungẫunhiên 4. Nghiêncứutổnghợphóa
5. 5. Xửlítìnhhuống 6. Nghiêncứuđộclập... Vídụ4:kiểuPPDHthôngbáo­thunhậncónhữngmôhìnhsau: 1. Giảithích­minhhọa 2. Thuyếttrình 3. Giảnggiải 4. Trìnhbàytàiliệu 5. Đọc­chép 6. Kểchuyện... Vídụ5:kiểuPPDHlàmmẫu­táitạocónhữngmôhình: 1. Cáctròchơidạyhọc 2. Thịphạmtrựcquan 3. Trìnhdiễntrựcquan 4. Luyệntậphệthốnghóa 5. Ôntậptheotínhiệuđiểmtựa... Nhữngmôhìnhnhưthếvôcùngphongphútrongkinhnghiệmdạyhọcởnhàtrường.Khithiết kếKN,GVphảichọnmộtvàimôhìnhchomỗikiểuPPDHthíchhợpvớimìnhbằngcáchđối chiếuchúngvớivốnKNmàmìnhcóvàkhảnănghoạtđộngcủangườihọc[nhấtlàKNhọc tậpcủahọ]. Vídụ:theomôhìnhthảoluậnlớphoặcnhóm,GVcầncóvàphảitổchứcnhữngKNsau:sử dụngcâuhỏi,ứngxửvớihànhvitìnhthếcủangườihọc,quảnlíthờigian,đánhgiátiếpdiễn kếtquảhọatđộng,tổchứcmôitrườngvàchỗngồitronglớp,giaotiếpvănhóatrênlớpvớicá nhân,nhómvàcảlớp,KNquansátvàghichépbảng,KNthiếtkếvàsửdụngphiếuhọctập [phiếusựkiện,phiếulàmviệc],…Muốnvậy,phảicóđiềukiệnlàngườihọcbiếtphátbiểuý kiến,cótínhsẵnsàngchiaxẻquanđiểmtrongnhóm,biếtlàmviệccánhânvàhợptácvới ngườikhác,cókhảnăngtrigiácnhạybénvànhanhhiểu,biếtthuthậpdữliệu,đánhgiávàxử líthôngtintrongquátrìnhtraođổiýkiến,biếtlắngnghengườikhácvàthuhútngườikhác nghemình,... II.4.Xácđịnhvàthiếtkếcácphươngtiện,côngcụ,kĩthuậtphùhợpvớinhữngmôhình PPDHđãchọn ĐâylàthiếtkếhìnhthứcvậtchấtcủaPPDH.CácPPDHthườngbịlẫnvớinhauchínhởđiểm này,vàGVmấtphươnghướng.CũngđiểmrắcrốinàylàmchođasốGVlúngtúngkhôngthể giảithíchđượcmìnhđổimớiPPDHnào,vàchândungthựcsựcủanórasao.Xétriêngvềmặt phươngtiện,côngcụ,tấtcảcácPPDHđềutrùngnhau,nhưnhau,vàlàtấtcảnhữnghiện tượngsưphạmmàchúngtathấytrênlớptrongkhiquátrìnhdạyhọcđangdiễnra.Chỉkhinào nhữngbướctrênđượcthựchiệnđúngvànghiêmtúc,tổchức,thìđếnbướcnàyGVmớiý
6. thứcrõđượcmìnhtổchứccácphươngtiện,côngcụtheokiểuvàmôhìnhPPDHnhấtđịnh nào.KhiđóGVmớithựcsựlàchủthểtựgiáccủaPPDHvàcóthểđổimớiPPDH. Theovídụđãnêutrênvềmôhìnhthảoluậnnhóm,GVphảichọncácphiếuhọctậpphùhợp vớinộidungvàchủđềhọctậpvàthiếtkếcácloạiphiếuvừađủvàhợplí;chọnvàthiếtkế cáckiểucâuhỏivớisốlượngvàtínhchấtthíchhợp;chọncáchọcliệubổtrợnhưtranh, phim,phầnmềm,bảngthốngkê,…;chọnnhữngdụngcụđo,thiếtbịtrìnhdiễnthôngtin;thiết kếcácbàitrắcnghiệm,cácphiếuđiềutra,bàitậpvàtìnhhuống,chọnvàtổchứcsơđồthảo luậntheoquymônhóm,ghépnhómngườihọcvàkĩthuậtquảnlíthờigian;…Bướcnàycần đượckếthợpchặtchẽvớiviệcthiếtkếphươngtiệntừkhâuthiếtkếbàihọcnóichung.Đến đây,hệthốngphươngtiện,côngcụ,họcliệu,cácđiềukiệnbêntrongcủahoạtđộnggiảng dạymớithựcsựđượcxácđịnhchắcchắnvàđángtincậy­chúngvừathíchhợpvớithiếtkế bàihọc,vừathíchhợpvớithiếtkếbàihọc,vừathíchhợpvớithiếtkếPPDHcụthểcủabài học Kếtluận Tómlại,đểđổimớiPPDHtheoquanđiểmthiếtkếcầnnhấnmạnhnhữngphươnghướngsau đây: GVlàchủthểtrựctiếpđổimớiPPDH,khôngailàmthayđược,vàđiềuđódiễnratạibàihọc, mônhọc,lớphọc,trườnghọc,trongquátrìnhdạyhọc. ­ĐổimớiPPDHtrảiquaquátrìnhlựachọnđúngvàsángtạokiểuPPDHđãđượcmôtảlí luậntrongkhoahọcgiáodục,xácđịnhđúngvàtốiưunhữngmôhìnhtâmlí[KN]củakiểu PPDHđãchọn­tứclàđúngkhảnăngsưphạmcủamìnhvàđặcđiểmcủalớphọc,ngườihọc. ­CảithiệnKNđãcónhưngchưahiệuquả,họcvàbổsungchomìnhnhữngKNcònthiếu nhưngcầnphảicóđểthựchiệnkiểuPPDHmàmìnhchưaquensửdụnghoặcchưacóđủ nhậnthứclíluận. ­Thayđổithóiquenkhôngphùhợptrongsuynghĩvàhànhđộngdạyhọc,nhờthườngxuyên chúýápdụngnhậnthứclíluậnvềđổimớidạyhọcvànhữngphươngphápluậndạyhọc hiệnđại. ­PháttriểnnhữngmôhìnhKNmớicủaPPDHtheonhữngkiểuPPDHmàmìnhđãtrảinghiệm thànhcôngnhiềulần.ĐóchínhlàsángtạoPPDHmớiởhìnhtháiKNvàkĩthuật,đồngthờilà sựpháttriểngiátrị,kinhnghiệmnghềnghiệp,nângcaotaynghề.GVthựchiệnviệcnàyqua suynghĩtìmtòivàtraođổivớiđồngnghiệphàngngày,họchỏilẫnnhau. ­Pháttriểnnhữngphươngtiện,họcliệuvàcôngcụphùhợpnhấtvớimìnhvàphongcáchcủa lớp,vớinộidungvàtínhchấtmônhọcvàtổchứcchúngcóhiệuquảnhằmthựchiệnnhững kiểuvàmôhìnhPPDHmàmìnhđãchọn,đãpháttriểnvàđãcókinhnghiệmsửdụngthành công.
7. ­TrướckhitiếnhànhdạyhọcvàthựchiệnPPDH,cầnphảithiếtkếnócùngvớithiếtkếbài học,trongđócốgắngđưanhữngđónggópvàsángtạocủariêngmìnhcũngnhưsángkiếncủa đồngnghiệpvàothiếtkế. .Thiếtkếmụctiêuhọctập Mụctiêunóichunglàkếtquảdựkiếncầnđạtđượcsaukhithựchiệnthànhcôngmộthoạt động.Mụctiêuhọctậplàkếtquảhọctậpmàgiáoviênmongmuốnngườihọcđạtđượcsau bàihọc.Tấtnhiêntrongmụctiêuhọctậpmàgiáoviênthiếtkếkhôngchứahếtnhữngmục tiêuhọctậpchủquandochínhngườihọctựđặtrachomình.Việcthiếtkếmụctiêucủagiáo viêncănbảntuântheochươngtrìnhgiáodụccủamônhọc,hoặctuântheochuẩnhọcvấnđã quyđịnhtrongchươngtrìnhvàsáchgiáokhoachínhthức. Tuyvậycánhânmỗingườihọcthườngkhôngbaogiờtựđềramụctiêuchomìnhhoàntoàn trùngkhớpvớimụctiêudogiáoviênthiếtkế.Chỉnhữngyếutốnàođótrongmụctiêuthiếtkế chuyểnthànhđốitượnghoạtđộngcủangườihọcmớithựcsựlàmụctiêubêntrongcủa ngườihọc.Ngượclại,khôngítyếutốmụctiêubêntrongcủangườihọcsẽnằmngoàithiết kếcủagiáoviên.Đólàthựctếkháchquankhôngthểxoábỏ,hơnnữacònphảiđượctôn trọng.Bởivìchínhnhữngđộchênhnàymớithựcsựlàđiềukiệnchosựpháttriểncánhânvà nhữngkhácbiệtcánhântrongphươngthứcvàthànhtựupháttriểncánhâncủaconngười. Mụctiêuhọctậpcủabàihọcđượcthiếtkếtheomộtsốquytắcsau: I.1.Bảođảmtínhchấttoànvẹncủabàihọchoặcchủđềhọctập,theođúngkháiniệmmàbài họchoặcchủđềđóphảnánh.Nghĩalàmụctiêucũngphảitoàndiệnnhưchínhkháiniệm,nó phảilànhữngđịnhnghĩalàmviệccủakháiniệm[Workingdefinitionsofconception] I.2.Baoquátđủ3lĩnhvựcchungcủahọctập,cảquátrìnhlẫnkếtquảhaythànhtựuhọctập. Đólà: 1]Nhậnthức[Trithức­Nhậnbiếtsựvật,sựkiện;Kĩnănghẹp­Hiểusựvật,sựkiệnđó;áp dụngsựnhậnbiếtvàsựhiểubiếtvàocáctínhhuốnghọctậptươngtựtrêncơsởtrínhớ,nhớ lạivàlàmtheomẫu;Kĩnăngmởrộng­ThựchiệncáchànhđộngtrítuệlogicnhưPhântích, Tổnghợp,Sosánh,Kháiquáthoá,Suyluận,Phánđoán,Đánhgiá].Nhưvậy,trongnhậnthức cầncốgắngphânbiệttrithứcsựkiệncùngvớikĩnăngtươngứngcủanóvớicáckĩnăngcấp caotươngứngvớisựlĩnhhộikháiniệm.Loạikĩnănghẹpchỉứngvớitrithứcsựkiện.Loại kĩnăngmởrộngmớiphảnánhtrìnhđộkháiniệmnhưngcũngchỉởphươngdiệnlogicchứ chưađầyđủhoàntoàn. 2]Tìnhcảmvàkhảnăngbiểucảm[Kĩnăngcảmthụvàphánxétgiátrị­Thừanhận,Chấp nhận,Phảnđối,Phênphán;Kĩnăngbiểuđạttháiđộvàgiátrị­rungcảm,đồngcảm,xúccảm, bấtbình,hàilòng;Kĩnănghiểutìnhcảm,tâmtưconngườivàcácvấnđềđờisốngtìnhcảm; Kĩnăngứngxửtìnhcảmvàvănhoáthẩmmĩphùhợpvớinộidunghọctập].
8. 3]Nănglựchoạtđộngthựctiễn[Kĩnăngxãhộihaykĩnăngsống;Kĩnăngdichuyểntri thứcvàphươngthứchànhđộngtrongcáctìnhhuốngthựctếthayđổi;Kĩnăngpháthiệnvấn đềvàgiảiquyếtvấnđềtừnhữngsựkiệnthựctế]. Chỉkhiđạtđượccả3lĩnhvựcmụctiêuthìthànhtựuvàquátrìnhhọctậpmớithậtsựđầyđủ vàphảnánhcấpđộhoạtđộng­nhâncáchcủasựpháttriểncánhân. I.3.Cácyếutốtrongmụctiêuđượcmôtảdướihìnhthứcnhữnghànhviquansátđược. Nhữnghànhviđólàbiểuhiệncủahànhđộng,củatrithức,củakĩnăng,củatháiđộvàtình cảm,củakhảnăngvậnđộngthểchấtvàcủacácvậnđộngtâmlícánhân[chẳnghạncủacác hoạtđộngtrítuệ]. I.4.Mụctiêucóchứcnăngchỉđạochoviệcthiếtkếnhữnggiaiđoạntiếpsaucủabàihọc. Dođóviệclựachọncácthuậtngữhaymệnhđềchínhxácđểphátbiểumụctiêulàmộtkĩ thuậthếtsứcquantrọng,đòihỏigiáoviênphảichúýtíchluỹkinhnghiệmthựctế.Những cụmtừthườngthấytrongcácgiáoánhiệnnay,thídụ:Nắmvững,Tìmkiếm,Cókhảnăng, Cầnphải,Nắmđược...đềuchưaphảilàngônngữphátbiểumụctiêuhọctập.Nhữngcâuhay mệnhđềthừatrongnhưHọcsinhcầnnắmđược...,Saukhihọcbàinàyhọcsinhsẽhiểu...,Bài nàygiúphọcsinhnắmvững...Họcsinhcóthểtìmra...nêntránhlạmdụng.Đươngnhiênmục tiêuđượcphátbiểuvớitưcáchnhữngkếtquảmàhọcsinhcầnđạtđược,chứkhôngdànhcho aikhác. Nhữngthuậtngữvàmệnhđềthíchhợpđểphátbiểumụctiêuhọctậpthườngcóhìnhthức nhưsauhoặctươngtựnhưsau: +Nhớvànhớlạiđượcđịnhlí[côngthức,nguyêntắc,quytắc,quanđiểm,yêucầu,môhình, sựkiện,nhânvật,hoàncảnh...]nàođó. +Giảithíchđượcnộidung,môtảđượchìnhthứchaycấutrúc,phântíchđượcthànhphần,so sánhđượcmứcđộkhácnhauhaygiốngnhau...củađốitượngnàođó,vàbằngnhữngcôngcụ nào[lờinói,vănbản,hệthốngkíhiệu,phươngtiệnkĩthuật...] +Đánhgiáđượctầmquantrọng,ýnghĩa,giátrị,mứcđộ,cườngđộ...củaquátrìnhhaysự kiện,sựvậtnàođó. +Biếtthựchiện[haytiếnhành,hoànthành,làm...]hànhđộnghayhànhvinàođó,ởtrìnhđộ nhấtđịnh[đúngmẫu,nhanhđếnđâu,chínhxácởmứcđộnào] +Biếtthểhiệnýthức[haytháiđộ,xúccảm,tínhcảm,nhucầu,lítrí...]trướcsựkiện[hay đốitượngquanhệ,tìnhhuốngnàođó]theođịnhhướnggiátrịnhấtđịnh.
9. +Biếthoànthànhcôngviệcnàođóvớinhữngtiêuchícụthểnhưlậpkếhoạch,tổchức,phát hiện,tracứu,xửlísốliệuhaytìnhhuống,nêuvàgiảiquyếtvấnđề,đolường,đánhgiá,phê phán,nhậnxét... II.Thiếtkếnộidunghọctập Nộidunghọctậptheonguyêntắchoạtđộngđượchiểulàhìnhtháiđốitượnghoácủamục tiêu,tứclàsựdiễnđạtmụctiêudướihìnhthứccácđốitượnghoạtđộng[nhậnthức,giao tiếp,quảnlí,vậnđộngthểchất,laođộng,nghệthuật,chơi,quanhệxãhội…].Nóichung,nội dunghọctậplàđốitượngcủahoạtđộnghọctập.Nếumụctiêulàýthứctrongđầugiáoviên vàtrongchươngtrìnhgiáodụcthìnộidunglàtồntạikháchquanbênngoàigiáoviênvà chươngtrìnhgiáodục.Trongvănbảnchươngtrìnhhayngônngữcủagiáoviênchỉcósựmô tảnộidungmàthôi,chứkhôngcónộidungthựcsự.Nếuchỉlĩnhhộiđượcsựmôtảnàythìđó chínhlàhọcvẹt,vìlĩnhhộinộidungsựmôtảnộidunghoàntoànchưaphảilàlĩnhhộinội dung,vàtấtnhiêncũngchưaphảilàhọc. Nộidunghọctậpcủabàihọcđượcmôtảvàthiếtkếtheomộtsốquytắc: II.1.Chỉrõthựcchấtcủaquátrình,sựvậthaysựkiệntừnhữngkhíacạnhcóthểcóthểcó củachúng:Hìnhthức,cấutrúc,logic,chứcnăng,thựcthể,đặcđiểm,dấuhiệu,hànhvi,động lực,xuthế…Thídụ:Tínhchấtcủatamgiácvuông;quátrìnhsinhtrưởngcủalúa;cấutạovà hoạtđộngcủađộngcơ4thì;địnhluậtÔmtrongđoạnmạch;quiluậtcảmứngđiệntử;tính diệntíchhìnhcầu…Từlâutrongsáchgiáokhaođãthểhiệnrõquytắcnàyquacáchđặttên Chương,Bàivàcácmụccủabàihọc. II.2.Tổchứccóhệthốngnhữngthànhphầncủakháiniệm,trongtoànthểmạngkháiniệm chứanó.Thídụ:tínhchấtcủatamgiácvuôngnằmtrongmạngTứgiác–Hìnhchữnhật­Tam giác–Tamgiácvuông.Thôngthườngvănbảnsáchgiáokhoavàsáchgiáoviêncũngtrìnhbày vàmôtảkháiniệmtheologicnhấtđịnh,chẳnghạntheoconđườngquynạphoặcdiễndịch. Nhưngdùtheologicnàothìvẫnphảiđộngchạmđếnmạngkháiniệm.Khôngthểlĩnhhội đượccácđịnhnghĩakháiniệmnếukhônglĩnhhộinótrongtổngthểnhữngđịnhnghĩagầngũi thuộcmạngkháiniệm. II.3.Dựkiếnđượccấutrúcvàtínhchấtcủacáchoạtđộngmàngườihọcphảithựchiện.Nói cáchkhác,cáchoạtđộnglàmôitrườngbênngoàichứanộidunghọctập.Hoặccóthểhiểu: Nộidunghọctậplàđốitượngcủacáchoạtđộngcủangườihọc.Cáchmôtảnộidungcần gợirađượccấutrúc,cơcấu,tínhchấtvàcườngđộcủacáchoạtđộng,nhưngkhôngnhất thiếtphảiấnđịnhcáchoạtđộngmộtcáchcứngnhắc. Cầncốgắngquychuyểncácthànhphầnnộidungtrừutượngthànhsựmôtảhànhđộnghoặc kĩnănghànhvi,hoặcđốitượngcảmtính.Điềunàyđãđượccácnhàkhoahọc,kĩthuậtphân tíchrấtchuđáokhitrìnhbàycácgiáotrìnhchuyênmônhoặcsáchchuyênkhảo.Đểlàmđiều
10. nàyphảicókĩnăngsửdụngcácmôhình,biểutrưng,đồhoạ,sơđồ…vàbiếtlựachọnkiểu loại,sốlượngnhữngcôngcụnhưthếđểmôtảcàngcụthểcàngtốt. III.Thiếtkếcáchoạtđộngcủangườihọc Khithiếtkếcáchoạtđộngdạy[GV]vàhọc[HS]thìtrọngtâmvàđiểmxuấtphátlàhoạtđộng củangườihọc.Từhoạtđộngcủangườihọcmớidựkiếncáchthứchoạtđộngcủangười dạy,tứclàlựachọnphươngphápluậndạyhọcvàthiếtkếphươngphápdạyhọccụthể[khi thiếtkếphươngphápthìcôngviệcthiếtkếhoạtđộngphảichitiếthơn].Khôngnênlàm ngượclại,tứclàýcủatađịnhlàmnhưthếnàothìépcáchoạtđộngcủangườihọcvàothiết kếsẵn.Tuyvậydùdạynhưthếnàothìcơcấuchungcủahoạtđộngcủangườihọccũngbao gồmnhữngkiểusau[đượcphânbiệtvềchứcnănggiáodục]: 1.Cáchoạtđộngtìmtòi­pháthiện Tươngứngvớithôngtintừgiáoviênvàtừcácnguồntàiliệukhác[sáchthamkhảo,tưliệu điệntử,mạng,phầnmềm,thínghiệm,quansátsựvật,thảoluận…],ngườihọccầnthực hiệnmộthoặcmộtvàihoạtđộngcóchứcnăngtìmtòi–pháthiệnđểthuthậpdữliệubổsung sựkiện,kiểmtragiảthuyết,làmsángtỏphánđoán,nhậnthứcnhiệmvụhoặcvấnđề,phân tíchtìnhhuống,tíchluỹsựkiện…Nếunhiệmvụthunhậnsựkiệnđãhoàntấtsaumộthoạt động,thìhọcsinhkhôngcầnthựchiệnhoạtđộngkiểunàynữamàphảichuyểnsanghoạt độngkiểukhác. 2.Cáchoạtđộngxửlí,biếnđổivàpháttriểnsựkiện,vấnđề Đólànhữnghoạtđộngnhằmxửlí,biếnđổithôngtin,dữliệuvàsựkiệnđãtìmra,đãphát hiệnđược.Quaxửlíngườihọcsẽcónhữngsựkiệnmới,củamìnhkhôngphảidongười kháccho.Từsựkiệnmớinhưlàđiểmxuấtphátcảmtínhmới,sẽnảysinhquátrìnhtưduy, cảmnhận,tưởngtượng,suyluậnvàkháiquáthoácủangườihọc.Nhưvậycáchoạtđộngnày cótácdụngpháttriểnkĩnăngtrítuệvàkĩnănghọctập.Nóicáchkhác,chúngsảnsinhhay kiếntạocácyếutốmớitrongquátrìnhhọctậpvànângtrìnhđộhọctậplênmộttrìnhđộcao hơntrìnhđộnhậnbiết,ghinhớvànhớlạibanđầu.Cáchoạtđộngkiểunàyítnhấtcũngphát triểnnhữngkĩnăngápdụng,pháttriểnkĩnăngghinhớ,sửdụngtrínhớvànhớlại,cáckĩnăng tríócmàtrướchếtlàtưduyphêphán,tưduysángtạo. 3.Cáchoạtđộngứngdụng­củngcố Nhữnghoạtđộngnhưthếthườngcóhìnhthứcthựchànhhoặcnhiệmvụthựctiễn.Người họcphảilàmcáigìcụthểhoặchoàntấtmộtcôngviệccụthể,quađóluyệntậpvàcủngcố nhữngđiềuđãđượchọcbằngcôngviệc,quanhệvàchiaxẻtronglớp,trongnhóm.Cóthểđó lànghiêncứucánhânhoặcnhómvềmộtchủđề,viếtvàtrìnhbàymộtbáocáo,tiếnhànhmột thựcnghiệmthămdòhoặcchứngminh…Loạihoạtđộngnàycóchứcnănghoànthiệntrithức vàkĩnăngđãlĩnhhộiđược.
11. 4.Cáchoạtđộngđánhgiávàđiềuchỉnh Cáchoạtđộngđánhgiádongườihọcthựchiệnchủyếugiúphọtựnhậnthứcrõkếtquảhọc tậpvàtrảinghiệmthànhcôngcũngnhưthiếusótcủamình.Đâylàyếutốđộngviênrấtmạnh mẽquátrìnhhọctập,nhấtlàtínhtíchcựchọctập.Việcđánhgiáphảihướngvàohànhvivà kếtquảhọctập,chứkhôngphảihướngvàotháiđộvàtíchcáchcủamỗingười.Từnhữngkết quảđánhgiávànhữngkinhnghiệmsauđánhgiá,ngườihọccầnthựchiệnmộtvàihoạtđộng bổsung,cótácdụngluyệntập,rènluyệnkĩnăngvàcủngcốbàihọc.Quanhữngbổsung,quá trìnhvàkếtquảhọctậpđượcngườihọcnhìnnhậnvớicáinhìnmớimẻhơn,đầyđủhơnvà hoànthiệnhơn. IV.Thiếtkếcácphươngtiệngiảngdạy­họctậpvàhọc liệu Cácphươngtiệnvàhọcliệuđượchoạchđịnhtheo3tiêuchícơbảnsau: 1.Cónhữngyếutốmới,khôngngangbằngvàcàngkhôngđượcnghèonànhơntìnhtrạng thôngthường.Cácphươngtiệnthôngthườngphảicóbấtcứlúcnào,ởbấtcứmônvàbàihọc nàonhưbảng,sáchgiáokhoa,thướctính,cácdụngcụhọctậpnhưthướckẻ,bút,vở,giấy… thìđươngnhiênphảichuẩnbị.Nhưngkhithiếtkếbàihọcthìtrọngtâmlàhoạchđịnhnhững phươngtiệnvàhọcliệuđặcthùcủabàiđó. 2.Đượcxácđịnhvềchứcnăngmộtcáchcụthể.Mỗithứhàmchứagiátrịgìvàkhisửdụng thìnócáctácdụnggì.Chứcnăngđượcquyđịnhthành3nhóm:Hỗtrợgiáoviên,hỗtrợhọc sinh,hỗtrợđồngthờicảgiáoviênvàhọcsinh.Trongmỗinhómnhưvậycầnphânbiệtnhững chứcnăngcụthểhơnnữa.Chẳnghạncácphươngtiệnhỗtrợgiáoviêngồmcácloại:Cung cấptưliệuthamkhảo,Hướngdẫngiảngdạy,Trợgiúplaođộngthểchất,Hỗtrợgiaotiếpvà tươngtácgiữathàyvàtrò,Tạolậpmôitrườngvàđiềukiệnsưphạm…Nhữngphươngtiện hỗtrợhọcsinhcũngcónhiềuloạiđượcchiatheochứcnăng:Hỗtrợtìmkiếmvàkhaithác thôngtin,sựkiện,minhhọa;Côngcụtiếnhànhhoạtđộng[nhậnthức,giaotiếp,quảnlí];Hỗ trợtươngtácvớigiáoviênvàvớinhau;Trợgiúplaođộngthểchất;Hướngdẫnhọctập… 3.Cóhìnhthứcvậtchấtcụthể.Tiêuchínàyđòihỏisựxácđịnhrõrangvềbảnchấtvậtlí, tứclàvậtliệugì,kíchthước,cấutạo,sốlượng,khốilượng,màusắc,hìnhdạng…vànhững đặcđiểmkĩthuậtkhác,vềbảnchấtsinhhọcvàtâmlí,tứclànhữngđặcđiểmcóliênquan đếnthịgiác,thínhgiác,cáccảmgiácnóichung,đếnsứckhoẻ,thểhìnhvàvậnđộng,đếncác quátrìnhtrítuệ,xúccảmvátínhtíchcựccánhân,vềbảnchấtxãhội,tứclànhữngđặcđiểm thẩmmĩ,vănhoá,đạođức,chínhtrị… Cácphươngtiệnvàhọcliệuthườngđượcthiếtkếtheomộtsốquytắc: 1. Tuânthủnguyêntắcthiếtkếvàsửdụngvốncócủa phươngtiệnnếuđólàphươngtiệnkĩthuậtvàthiếtbị côngnghiệp,nhưngcóthểkhaithácthêmnhữngchức
12. năngcụthểcủaphươngtiệnnếuđiềuđókhônglàmnó hưhại. 2. Hỗtrợtriệtđểchocácmụcđíchhoạtđộngcủagiáoviên trênnhiềumặt:Khaithácvàphântíchnộidunghọctập, ápdụngphươngpháp,biệnphápvàkĩthuậtdạyhọc, đánhgiá,tổchức,quảnlílớp…phùhợpvớimụctiêubài học. 3. Chủyếucóvaitròcôngcụtronghoạtđộngcủangười học,tứclàcótínhtươngtáccaochứkhôngchỉđểminh hoạvàchứađựngthôngtin. 4. Tínhđadạngvàtiệnsửdụngcủaphươngtiện,trướchết làđanăng.Khôngnênlạmdụngmộtchủngloạihaykiểu phươngtiện,kểcảnhữngthứrấthiệnđại,chẳnghạn phầnmềmgiáodục,tàiliệuđiệntử,camerakĩthuậtsố... 5. Lựachọnưutiênnhữngphươngtiệnvàhọcliệuphổ biến,thôngthường,giảndịvàcóthểtựtạotươngđối nhanhchóng,chủđộng.Đólàcâuhỏi,tríchđoạnsáchbáo haytranhảnh,tríchđoạnbănghayđĩaghiâm,bănghay đĩahình,cácmôhìnhtựxâydựng,cácđồhoạtựthiếtkế, cáctàiliệutựsưutập,cácđồvậtsẵncóxungquanh. Hiệnnay,câuhỏivàphiếuhọctậplànhữngphươngtiện rấtcóhiệuquảđểtổchứccácbiệnphápdạyhọctích cựchoátrêncơsởcáckĩthuậtthôngthườngnhưlờinói, thôngtin,sựkiện,thảoluận,nghiêncứu,điềutra,luyện tập...nhưngchưađượcquantâmđúngmức. V.Thiếtkếtổngkếtvàhướngdẫnhọctập 1.Tổngkết Tổngkếtbàicũnglàmộtviệcmàngườihọcphảithamgia,mặcdùđâylàhoạtđộnggiảng dạycủagiáoviên.Nhữngýchủchốt,nhữngliênhệcốtyếu,nhữngsựkiệncơbản,những nguyêntắcvàquanđiểmnềntảng,nhữngkháiniệmhoặcgiátrịcótínhcôngcụcầnđược nhắcđếndướinhữnghìnhthứccôđọng,rútgọn,đặcbiệtlànhữngsơđồ,môhình,côngthức hoặccáctàiliệutrựcquan.Nộidungcốtlõicủabàicầnđượcphátbiểulạitrongnhữngliên hệvàcấutrúchệthống,cóquanhệlogicvớikháiniệmtổngthểvàđượcbiểuhiệnrõvịtrí trongmạngkháiniệm,hoặctrongquanniệmtoànvẹn. 2.Hướngdẫnhọctập Việchướngdẫnhọctậpkhôngđơngiảnlàgiaobàitậphoặcnhiệmvụvềnhà.Điềuchủyếu nhấtcủakhâunàylàgợiýđọcthêm,luyệntậpbổsung,khuyếnkhíchtìmkiếmtưliệuvàchỉ dẫnthưmụcbổích,nêulênnhữnggiảthuyếthoặcluậnđiểmcótínhvấnđềđểđộngviên ngườihọcsuynghĩtiếptụctrongquátrìnhhọctậpsaubàihọc.Nhữngýđượcgợilên,nói
13. chungnêncóliênhệvớibàihọcsau,hoặccóýnghĩahỗtrợghinhớ,kíchthíchtưduyphê phán,khuyếnkhíchtưduyđộclập,tạocảmxúcvàbồidưỡngtìnhcảm,nângcaonhucầu nhậnthứccủangườihọc. VI.Thiếtkếmôitrườnghọctập Bảnchấtcủaviệcthiếtkếmôitrườnghọctậplàtổchứctấtcảnhữngyếutốđãthiếtkếtrên thànhhệthốngcáctìnhhuốngvậtchấtmàngườidạyvàngườihọctrựctiếptácđộngđếnvà quađótácđộngvớinhau.Cónhiềukiểumôitrường,songkiểunàocũngphảibaoquátmục tiêu,nộidung,hoạtđộng,phươngtiệnvànguồnlựcđãthiếtkế.Cấutrúccủamôitrườngtuỳ thuộckiểumôitrường,vànóđòihỏinhữngkĩnăngquảnlí,giaotiếpcụthểcủagiáoviên.Có thểkểđếnnhữngkiểumôitrườngsauđây: 1.Giờlênlớp Làmôitrườngrấttruyềnthốngvàquenthuộc,nhưngkhôngdễtổchứchoạtđộngnếuthiết kếkhôngphùhợp.Trongmôitrườnglớphọc,cóthểthiếtkếmôitrườnglàmviệctheonhóm, tổ,môitrườngthựchànhcảlớp,môitrườngtiếthọctrongđóngườihọctựnghiêncứuvàgiải quyếtvấnđề.Điềunàyquyđịnhcáchbốtríbànghế,bảng,bànthínghiệm,dụngcụthực nghiệm,máytính…theonhữngsơđồkhácnhau. 2.Môitrườngdãngoại Làtấtcảnhữngmôitrườngbênngoàilớphọc,côngty,nhàmáy,địađiểmthamquannhưbảo tang,ditíchlịchsử,cảnhquanđịalí,dangthắngvănhoá…Chúngđòihỏicấutrúcvàcáchthiết kếkháchẳnmôitrườnglớphọc,đặcbiệtlàyếutốthờigianvàvậnđộngtronghọctập. 3.Môitrườngtròchơi Làmôitrườngkhôngđượctổchứctheobàibảnnhưgiờlênlớp,mangtínhchấttựdovà khoángđạthơnrấtnhiều.Mặcdùvậy,môitrườngchơivẫncóthểđượctổchứcởbấtcứ nơiđâu:tronglớp,ngoàilớp,ởnhà.Nhữngyếutốđángchúýnhấtởmôitrườngnàylàkĩ năngđiềuhành,thiếtkếphươngtiện,đồchơivàkịchbảnhoạtđộng. 4.Môitrườngthựctiễn Tứclàmôitrườngcôngviệcthậtsự,chẳnghạnnhưlaođộngvậtchất,bảovệmôitrường sống,giữgìnvàđiềukhiểncácphươngtiệngiaothông,giúpđỡngườikhuyếttật,tình nguyệnviêntrongcáchoạtđộngxãhộivàvănhoáquầnchúng,làmviệcởgiađình,giaotiếp xãhội… Thiếtkếmôitrườnghọctập,cáchoạtđộngcủangườihọcvàphươngtiện,họcliệuđược thựchiệncùnglúc,dựavàosựlựachọn,cânnhắcnhữngnguồnlựcvàđiềukiệncụthểmà giáoviênnắmđượctạimỗibàihọc.Toànbộnhữngthiếtkếnàytrêncơsởthiếtkếmụctiêu,
14. nộidunghọctậptạonênthựcchấtcủaviệclựachọnphươngphápdạyhọccủagiáoviêntrên bàihọc Các căn cứ lí luận và thực tiễn lựa chọn phương pháp dạy học BàitừTủsáchKhoahọcVLOS. Jump to: navigation, search Các căn cứ lí luận và thực tiễn lựa chọn phương pháp dạy học PGS.TS. NGUYỄN HỮU CHÍ Viện Chiến lược và Chương trình giáo dục Trong thực tiễn lập kế hoạch và tiến hành dạy học, người thầy giáo thường xuyên đối diện với câu hỏi: làm thế nào để lựa chọn phương pháp dạy học [PPDH] phù hợp và có hiệu quả ? Các nhà lí luận dạy học, các nhà giáo học pháp bộ môn thường đưa ra lời khuyên: Mỗi PPDH có một giá trị riêng, không có PPDH nào là vạn năng, giữ vị trí độc tôn trong dạy học, cần phối hợp sử dụng các PPDH…Lời khuyên này không sai nhưng gần như không có tác dụng thao tác hoá; giá trị giúp đỡ đối với giáo viên quá ít nếu như không chỉ ra được các yếu tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn PPDH. Đặc biệt trong bối cảnh đang có sự đấu tranh [lúc công khai, lúc ngấm ngầm] giữa xu hướng muốn giữ nguyên trạng thái dạy học truyền thụ một chiều hiện hành, với xu hướng chủ trương đổi mới thì lời khuyên chung chung ở trên là một vị thuốc an thần, an ủi những người giữ nguyên lối dạy học cổ truyền. Như vậy, cần phải góp phần trả lời câu hỏi: Việc lựa chọn PPDH được tiến hành một cách tuỳ tiện, bất kì, hay bị rằng buộc bởi những tiêu chuẩn khoa học nào? Câu trả lời cần được tìm kiếm ở các mối quan hệ của PPDH [hiểu theo cả 3 tầng nghĩa của nó] với các yếu tố liên quan, đó là: Với mục tiêu dạy học; với nội dung dạy học; với nhu cầu, hứng thú, thói quen học tập của học sinh; năng lực, sở trường, kinh nghiệm sư phạm của giáo viên; với điều kiện giảng dạy và học tập. Dưới đây là mấy cơ sở căn bản cần quan tâm khi lựa chọn PPDH: 1.ChọnnhữngPPDHcókhảnăngcaonhấtđốivớiviệcthựchiệnmụctiêudạyhọc Mỗimôhìnhlíluậndạyhọc,PPDHđềucónhữngđiểmmạnh,điểmhạnchếnhấtđịnh. NhưngkhixemxétviệcthựchiệnmộtmụctiêudạyhọcnhấtđịnhthìcómộtsốPPDHcó khảnăngcaohơncácPPDHkhác.Chẳnghạnnếuđặtmụctiêunhanhchóngtruyềnthụcho xongnộidungquyđịnhthìPPDHthuyếttrìnhcóvịtríquantrọng.Nhưngnếuđặtmụctiêu pháttriểnnănglựctìmtòisángtạocủahọcsinhthìvấnđềsẽkhácđi. SauđâylàkếtquảnghiêncứuvềkhảnăngcủacácPPDHtrongviệcthựchiệncácmụctiêu [theophânloạicủaBloomvàcáctácgiảkhác]:Nhìnvàomatrận,tacóthểthấyrõđiểm
15. mạnh,điểmyếucủacácnhómPPDHvớiviệcthựchiệnmụctiêu,đặcbiệtlàsựhạnchếcủa PPthuyếttrìnhđốivớiviệcthựchiệncácmụctiêuquantrọngcủapháttriểnnhâncách. MộtkếtquảnghiêncứukháccũngchothấysựhạnchếcủacácPPdùnglờinóivàđồngthời khuyếnkhíchtổchứccáchoạtđộngtựlậpcủahọcsinhphốihợpcácPPnhằmhuyđộng đồngthờinhiềugiácquancủahọcsinhthamgiavàoquátrìnhtrigiáccácđốitượnglĩnhhội. 2.LựachọncácPPDHtươngthíchvớinộidunghọctập GiữanộidungvàPPDHcómốiquanhệtácđộnglẫnnhau,trongnhiềutrườnghợpquyđịnh lẫnnhau.Ởbìnhdiệnkĩthuậtdạyhọc,PPDHcầntươngthíchvớinộidungdạyhọc.Mỗinội dungdạyhọcđềuliênhệmậtthiếtvớinhữnghoạtđộngnhấtđịnh. 3.LựachọnPPDHcầnchúýđếnhứngthú,thóiquencủahọcsinh,kinhnghiệmsư phạmcủagiáoviên a.Cầnchuẩnđoánnhucầu,hứngthúcủahọcsinhkhilựachọncácPPDH. ĐốivớiviệctrìnhbàythôngtincầnưutiênlựachọncácPPsửdụngphươngtiệnnghenhìn, sửdụngtruyềnthôngđaphươngtiệncàngtốt. Đốivớicáchoạtđộngchếbiếnthôngtincầntổchứccáchoạtđộngtựpháthiện,phốihợp vớilàmviệctheonhóm,pháthuycàngtốiđatínhtíchcực,sángtạocủahọcsinhcàngtốt. b.ChúýthayđổiPPDHvàhìnhthứctổchứcdạyhọctránhnhàmchán,gâyhứngthúchohọc sinh.CầnthayđổiPPDHsau15,20phút. c.ƯutiênlựachọncácPPDHmàhọcsinh,giáoviênđãthànhthạo. VớicácPPDHcóưuđiểmtươngđương,cầnưutiênlựachọnPPDHmàGVvàHSđãthành thạo,bởithựchiệndễdànghơn. KhôngvìtiêuchínàymàquaytrởlạivớPPtruyềnthụmộtchiều.Hiệnnay,rấtcầnthiếtphải choGVvàHStrởnênquenthuộcvớicáckĩthuậtdạyhọcmớicóhiệuquảcaotrongviệc thựchiệncácmụctiêugiáodục.Đểnângcaotaynghềcần: Nghiên cứu các vấn đề đổi mới PPDH qua sách, vở, giáo trình, tạp chí chuyên môn, các lớp tập huấn... Rút kinh nghiệm các giờ dạy của bản than kết hợp với tiến hành dự giờ, trao đổi chuyên môn với đồng nghiệp...
16. 4.LựachọnPPDHphùhợpvớiđiềukiệndạyhọc a.ỞđâyđềcậpđếnPPDHdiễnratrongmốiquanhệvớicácđiềukiệnvậtchất,đặcbiệtlà thiếtbịdạyhọc[TBDH].ĐươngnhiênlàcầnphảilựachọnPPDHphùhợpvớiđiềukiệncủa nhàtrường,củaphòngthínghiệm,củatìnhtrạngđangcó. b.Trongkhuônkhổđiềukiệnchophép,cầnchọnthứtựưutiênkhảnăngtốtnhất. c.CácTBDHhiệnđạikhôngluônđồngnghĩavớicácTBDHđắttiền.Tínhhiệnđạicủa TBDHthểhiệnởviệcsửdụngcácthiếtbịsaochođạtyêucầucaonhấttrongviệcthựchiện cácmụctiêudạyhọc,thểhiệnrõtưtưởngsưphạmhiệnđại. Tómlại,trênđâylà4cơsởquantrọngnhất,làcăncứxuấtphátkhitiếnhànhlựachọn,lậpkế hoạchcácPPDH.Điềuquantrọngnhấtlàcầnxácđịnhlựachọnphươngphápvàhìnhthứctổ chứcdạyhọccóthểgiúphọcsinh: ­Họctậpvớiniềmsaymê,hứngthú,khátkhaotìmtòikhámphá. ­Lĩnhhộitrithứctrongcáchoạtđộnghọctậptíchcực,chủđộng,sángtạo,theophươngpháp khoahọc. ­Họctrongtươngtác,trongviệchìnhthànhcácquanhệhợptác,thânthiện,cùngnhaugiải quyếtcácnhiệmvụhọctập. Hainguyêntắcchungrấtcơbảnđểđưaralờigiảithíchhayhướngdẫnhọcsinh,đólà: 1. Nhữnglờigiảithíchhaychứngminhphảicàngđơngiản càngtốt. 2. Chúngphảihợplogic.Vìthếtrướckhiđưaralờigiai thíchhayhướngdẫnngườigiáoviênphảitựtrảlờicác câuhỏisauđây: 1. Mìnhđangtruyềntảichocácemnhữngthôngtin quantrọnggì? 2. Nếunhưcácemhọcsinhhoànthànhđượcphần việcnàythìhọphảibiếtvàhiểuđượcnhữnggì? 3. Cácemcầncónhữngthôngtingìtrước? 4. Vànhữngthôngtinsaunênlànhữngthôngtingì? 3. Đểkiểmtrahọcsinhđãhiểunhữnggìđượcgiảngchưa, hãyđưaracáccâuhỏihaybàitậptìnhhuốngđểhọcsinh cóthểvậndụngnhữnggìmìnhđãđượchọcđểtrảlời câuhỏihoặcthựchành. Hàihướctrongdạyhọc
17. Sưphạmlàmộtkiểunghềđạodiễnkhôngbaogiờcóđầyđủkịchbản,màluônđòihỏisự sángtạotừbảnlĩnhcánhân. ĐâylàmộtkiểunghệthuậtcólúcgiảvờrằngnhưkhôngbiếtgìcứnhưXocratđãlàm.Trong dạyhọcôngchỉđưaranhữngcâuhỏi,nhằmchỉranhữngchỗbấtnhấttrongsuynghĩcủa họcsinh.Đólànghệthuậtđánhvàolòngtựáivàsựchủquanđểđiềuchỉnhcáiđầulỏnglẻo củangườihọc. Hoặccókhigiáoviênđóngvaiphảnbiệnhayphóngđạiýkiếnchađúngcủamộthọcsinh màhọkhônghềnhậnra.Dĩnhiênđólàmộtnghệthuậthàihướcluôncómộtnụcườiyểm trợ. Mộtcáchđểlàmchomộtvấnđề,mộtnộidung,mộtchủđềtrởnênhứngthúhơnđólàsự tấncôngnótừgócđộ”mốiquantâmcủaconngười”vàđượcxemxéttừgócnhìncủanhững cánhânmànótácđộngtới. Vídụ,mộtgiáoviêngiỏidạyvănhọcAnhsẽkhôngchỉ hướngdẫnhọcsinhđọcvàphântíchhồiIcủavởkịch RomeovàJulietmàlạisửdụngnghệthuậtcâuđốnhư sau:”SechxpiamuốnchothấyrằngtìnhyêucủaRomeo dànhchoJulietthậtsâuthẳmbiếtbao.Vậyôngđãmôtả RomeonhưthếnàotrướckhigặpnàngJuliet?Nhàvăncó diễntảchàngbấthạnhvớimộtngườitìnhkháckhông, haychàngbấthạnhvìchàngkhôngcóailàngườitình? Không,Sechxpiaquáthôngminhđểkhônglàmnhưvậy. ChúngtahãyđọchồiIđểxemôngđãlàmgì?” Thậtlàthúvịkhiquansátcáchgiảngbàicủanhữnggiáoviêngiỏinhưvậy.Tínhhiệuquả dạyhọckhôngphảidựatrênđiềuhọnói,đặcbiệtlàcáchsửdụngngônngữmộtcáchđiệu nghệvàtinhvi.Nhữnggiáoviênnàycómộtnguyêntắcứngxửnghệthuậthấpdẫnlàkhông baogiờchỉhướngvàomìnhmàhướngvàotấtcảhọcsinhvàtừnghọcsinh.Mộttrongnhững nghệthuậtsưphạmấylàmchobàigiảngsốngđộnglàviệcsửdụngcâuhỏivàkhuyếnkhích họcsinhtrảlờimàkhôngcầnphảinóigì,vìđãcóconmắtnói,nụcườinói,sựimlặngchờ đợisẽnóinhữngđiềucầnnói,…Hãy”hạnhiệt”chohọcsinhkhicácembếtắctronghọctập bằngnghệthuậtđặtcâuhỏi. Chúý:Phươngpháplàgì?Hêghen,nhờbiệnchứngmàbiếtnhìnvàochínhsựvậtmộtcách thôngthái,nhờthôngtháimàrấtgầnvớiquanniệmthôngbiếncủaphươngĐông.Theo Hêghen,phươngpháplàconđườngtiếpcậnhìnhthứctồntạicủanộidung. Kỹ năng trình bày của người thuyết trình thành công BàitừTủsáchKhoahọcVLOS. Jump to: navigation, search
18. Cáckỹnăngtrìnhbàytốtlàđiềucầnthiếtđểtrởthànhmộtngườithuyếttrìnhthànhcông. Nếumộtaiđókhisinhrakhôngcócáckỹnăngnày,họcóthểyêucầuđượcdạyvàđàotạo. Đểbiếtđượccáckỹnăngchomộtbàithuyếttrình,mờicácbạnđọcdướiđây. Tạoramộtbàithuyếttrìnhlàmộtnghệthuật.Thậmchíhầuhếtnhữngngườithànhđạtđều phảitrảiquasựsợhãitrongquátrìnhthuyếttrình.Họkhôngbiếtcáchthựchiệnmộtbuổi thuyếttrìnhmộtcáchchuyênnghiệpnhưthếnàocả.Đểtránhđượcsựsợhãinày,họcần phảicócáckỹnăngthuyếttrình.Bạncóthểcóđượccáckỹnăngnàythôngquacáckhoáđào tạovàtrởthànhnhữngngườithuyếttrìnhthànhcôngnhất. Đólàkhảnăngcủanhữngngườithuyếttrìnhtrongquátrìnhtruyềnđạtthôngtinmộtcáchhấp dẫnvàcáchdẫndắtnộidungthôngtinnhằmthuhútnhiềungườinghehơnvàtrìnhbàythông tinđấytrongmộtkhoảngthờigiandài.Ngườithuyếttrìnhchuyênnghiệpsửdụngcáckỹnăng thuyếttrìnhđểtrìnhbàycácthôngtinphứctạpmộtcáchkỹlưỡngtrongmộtkhoảngthờigian ngắnvàcáchtrìnhbàychínhxác. Nếubạnquábậnrộnđểtheođổimộtkhóahọc,bạncóthểtheocácgợiýsauchocácbàitrình bàytớiđâycủacácbạn: Chuẩn bị nội dung trình bày đồng thời đặt mình dưới góc độ người nghe. Sử dụng ngôn ngữ đơn giản và xúc tích. Giọng trình bày của bạn cần phải đủ truyền đạt tới toàn bộ người nghe. Ngôn ngữ cơ thể của bạn sẽ làm cho ban trở nên tự tin hơn và thể hiện bạn có kiến thức về nội dung trình bày. Bạn nên biết cách để dẫn dắt mọi người. Mô tả tỷ mỉ nội dung bằng các ví dụ, nếu cần thiết. Bạn nên ăn mặc theo cách ăn mặc phù hợp với công ty/tổ chức của bạn. Bạn nên mặc trang trọng, tránh ăn mặc quá bình thường Luôn luôn luyện tập bài trình bày của bạn một vài ngày trước đấy Sử dụng các hỗ trợ nghe nhìn để bổ sung cho các thông tin của bạn. Hỗ trợ về hình ảnh sẽ giúp các bạn thuyết phục được người nghe. Trình bày bằng Powerpoint sử dụng text, đồ họa và các biểu đồ dạnh bánh, đồ họa để tạo các thông tin tổng hợp đơn giản. Bằng cách sử dụng các phương pháp này bạn có thể tăng được sự quan tâm của người nghe lên tới gấp 5 lần. Nếu bạn sử dụng công cụ Powerpoint, đừng quên giữ bản in. Điều chỉnh giọng điều thích hợp là công cụ trình bày hiệu quả nhất. Sử dụng sự khác nhau, các phông chữ và màu bắt mắt. Người trình bày nên tìm hiểu căn phòng nơi người đấy sẽ trình bày ở đó. Nhìn người nghe để khuyến khích họ. Để thuyết phục người nghe, bạn cần phát triển các kỹ năng trên. Các kỹ năng này được dạy một cách chi tiết trong các khóa đào tạo kỹ năng thuyết trình tổ chức tại các trường, các viện. Bạn có thể sử dụng phương pháp đào tạo tại lớp hoặc trực tuyến. Họ sẽ đào tạo cho bạn nhiều khía cạnh khác nhau để có một bài thuyết trình thành công. Nếu bạn muốn tạo một buổi thuyết trình buồn tẻ thành lý thú thì hãy luôn nhớ các kỹ năng trình bày này. Phần thưởng cho nó sẽ là rất nhiều và bạn sẽ trở thành một người thuyết trình thành công.
19. Cách tạo các bài giảng bằng Powerpoint hiệu quả BàitừTủsáchKhoahọcVLOS. Jump to: navigation, search Ngàynay,bàigiảng/bàidiễnthuyếtsửdụngPowerPointđãtrởthànhmộttrongsốcácbíquyết thànhcôngtrongthếgiớikinhdoanh.Hầuhếtcácdoanhnghiệp,cáctổchức,côngtyđềuphụ thuộckhánhiềuvàocácbàidiễnthuyếtbằngPowerPointđểgiớithiệucácdựáncủahọtới kháchhàng. Cácbàidiễnthuyếtnàygiúpcáctổchứcthuyếtphụcvàthuhútkháchhàngtớicácsảnphẩm vàcácdịchvụcủahọ.Nóimộtcáchkhác,cáckháchhàngcóthểhiểuđượccácmụcđíchvới mộttốcđộnhanhhơn. Bởivìtầmquantrọngcủanó,rấtnhiềucáchọcviện,cáctrườngđạihọctạinhiềunướctrên thếgiớitổchứccácbuổihộithảohoặccáclớphọcnhỏvềkỹnănglàmcácbàidiễnthuyết bằngPowerpoint.ChúnggiúpngườihọcnắmđượccáccôngcụchínhyếucủaPowerPointđối vớicáckỹnăngthôngthường. Dướiđâymàmộtvàicácđiểmcầnchúýđượcdạytrongcáckhóađàotạovềkỹnăngtrình bàynhằmnângcaokhảnăngtrìnhbàybằngPowerPoint. Mỗi dòng nên chứa nhiều nhất 6 từ. Quá nhiều từ sẽ tạo cho người nghe cảm giác khó hiểu được các ý tưởng trong một khoảng thời gian ngắn. Bạn có thể tìm thêm thông tin về các kỹ năng trình bày tại địa chỉ //www.PresentationSkillsHelp.com [ phần dịch tiếng Việt xem tại đây] Mỗi trang [slide] nên chứa nhiều nhất 6 dòng để tránh sự lộn xộn hay bối rối cho người nghe. Nó giúp cho người nghe nắm được thông tin một cách nhanh nhất. Giữ các khoảng cách trống giữa các trang để cảm giác thoải mái cho mắt của người quan sát. Không được dùng quá nhiều đồ họa hoặc nhiều màu sắc. Nhiều lần như thế sẽ làm cho người nghe khó đọc được một cách rõ ràng. Quá nhiều màu sắc sẽ gây ra sự sao nhãng đối với người nghe. Để tạo cho bài diễn thuyết của bạn hấp dẫn và thú vị hơn, bạn nên thêm vào các movie clip và các hiệu ứng âm thanh khác nhau. Tuy nhiên cũng đừng lạm dụng nó một cách quá đáng. Tránh sử dụng quá nhiều các hiệu ứng hoạt họa. Cần phải tạo ra được sự tối ưu trong các hình ảnh, các sơ đồ và các biểu đồ để nhấn mạnh điểm bạn muốn nhấn. Nhớ đảm bảo rằng bài diễn thuyết không quá dài. Nắm giữ điểm nhấn ngắn gọn và chính xác.
20. Luôn luôn giữ đối tượng là người nghe ở trong đầu bạn trước khi bạn thực hiện làm bài diễn thuyết. Một khi bạn đã hiểu đối tượng là người nghe thì công việc trở nên dễ dàng và ngắn gọn hơn. Bạn cần phải hiểu rằng bài diễn thuyết của bạn cần thêm cái gì, bớt cái gì, nhắc đến nó như thế nào, đâu là chỗ cần nhấn mạnh và các vấn đề quan tâm khác.Bạn có thể tìm thêm được thông tin về kỹ năng tại trang web //www.PresentationSkillsHelp.com [ phần dịch tiếng Việt xem tại đây] Ngoài những điều trên, người trình bày cần phải biết nghệ thuật về sử dụng âm lượng khi trình bày. Cần tăng giọng khi nhấn mạnh các điểm nhấn. Ngôn ngữ cơ thể cũng nên được sử dụng để giữ sự chú ý của người nghe. Trên đây là các điểm cơ bản quan trọng sẽ giúp bạn thực hiện được hầu hết các bài trình bày bằng Powerpoint một cách hiệu quả hơn. Bạn có thể tìm kiếm các khóa học về kỹ năng sử dụng powerpoint tại các trường học nơi bạn có thể có được các kỹ năng để tạo ra các bài trình bày thành công hơn. Tất cả cái bạn cần là thông tin và nghệ thuật trình bày trước đám đông. Ngày nay, trình bày bằng Powerpoint là công cụ quảng cáo cho hầu hết các tổ chức. Tạo ra được các quảng cáo tốt nhất có thể sẽ thu hút được tốt nhất đối với các khách hàng của bạn, thậm chí ngay cả khi đó là chính các học trò của bạn.

Video liên quan