Hiện nay hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế như thế nào

Mấu chốt của vấn đề là trong quan hệ giữa các quốc gia chưa xây dựng được lòng tin với nhau. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trong bài phát biểu dẫn đề tại phiên khai mạc Đối thoại Shangri La lần thứ 12 hồi tháng 5 vừa rồi tại Singapore đã khẳng định: “Lòng tin là khởi nguồn của mọi quan hệ hữu nghị, hợp tác, là liều thuôc hiệu nghiệm để ngăn ngừa những tính toán có thể gây ra xung đột. Lòng tin cần được nâng niu, vun đắp không ngừng bằng những hành động cụ thể, nhất quán, phù hợp với chuẩn mực chung và với thái độ chân thành”.

Làm thế nào để xây dựng được lòng tin:

Trong quan hệ giữa con người với con người cũng như giữa quốc gia với nhau, để có được lòng tin trước hết phải có lòng tự trọng Đó là đức tính cao đẹp của mỗi người và mỗi quốc gia. Đã có một câu ngạn ngữ đại ý: Đừng làm điều gì, việc gì với người khác mà mình không muốn người khác làm điều đó, việc đó với mình. Đó chính là lòng tự trọng. Người nào, quốc gia nào đánh mất lòng tự trọng của mình tức làm làm cho người khác và quốc gia khác không tôn trọng mình. Trong quan hệ giữa con người với con người và quốc gia với quốc gia phải có lòng tự trọng thì mới xây dựng được sự tin cậy lẫn nhau.

Trong quan hệ giữa các quốc gia thường có nhiều vấn đề phải giải quyết và có những vấn đề rất khó khăn, như tranh chấp lãnh thổ, không thể giải quyết một sớm một chiều mà phải đi từng bước, tháo gỡ từ nút nhỏ đến nút lớn. Do đó, mỗi bên liên quan phải có thái độ kiên trì và thực tâm. Chỉ có thực tâm thì mới cùng nhau tìm ra được các giải pháp mà các bên có thể chấp nhận được,

Lòng tin trong quan hệ giữa các quốc gia còn phải được xây dựng bằng những việc làm thực tế. Nói phải đi đôi với việc làm. Nói mà không làm hay nói một đằng làm một nẻo, thì sẽ làm mất lòng tin và khi lòng tin đã mất thì dễ dẫn đến những việc làm vô trách nhiệm, liều lĩnh, rất nguy hiểm.

Mọi vấn đề tồn tại trong quan hệ giữa các quốc gia chỉ có thể được giải quyết một cách tốt đẹp thông qua các cuộc đối thoại, đàm phán. Trong các cuộc đối thoại, đàm phán đó các bên liên quan phải luôn thể hiện sự bình đẳng chân thành lắng nghe ý kiến của nhau một cách đầy đủ với thái độ khách quan và thiện chí thì mới có thể tìm ra được những giải pháp hợp tình, hợp lý đáp ứng được nguyện vọng và lợi ích của hai bên hoặc các bên trong đàm phán.

Trong quá trình đối thoại, đàm phán dù ngắn hay dài, các bên phải có trách nhiệm chỉ đạo, hướng dẫn để các cơ quan ngôn luận, báo chí và các cá nhân của nước mình khi bày tỏ quan điểm phải có tính xây dựng, tạo bầu không khí lành mạnh để thúc đẩy đối thoại, đàm phán đi đến thành công. Phải hết sức tránh dùng những lời lẽ thô bạo, xuyên tạc, vu cáo, thậm chí cả đe dọa. Cách làm này không chỉ có tác động xấu đến đối thoại, đàm phán mà còn bị nhân dân yêu chuộng hòa bình và công lý trên thế giới phê phán và lên án. Những phần tử xấu có thể lợi dụng để “đục nước béo cò”, làm cho tình hình phức tạp thêm.

Lòng tin trong quan hệ giữa các quốc gia còn phải được xây dựng trên nguyên tắc nghiêm chỉnh tôn trọng và thực hiện Hiến chương của LHQ, các luật pháp quốc tế và các cam kết song phương, đa phương. Luật pháp quốc tế và các cam kết song phương, đa phương là cơ sở pháp lý để giải quyết mọi tranh chấp trong quan hệ giữa các quốc gia. Các nước thành viên của LHQ phải có trách nhiệm và nghĩa vụ thực hiện các điều quy định trong Hiến chương của LHQ, các luật pháp quốc tế mà chính các nước thành viên của LHQ đã tham gia xây dựng và chấp nhận.

Chỉ có tính tự giác cao của mỗi quốc gia thì luật pháp quốc tế mới được thực hiện một cách nghiêm túc và mới có hiệu quả trong việc điều chỉnh các mối quan hệ và mới giải quyết được các tranh chấp giữa các quốc gia là thành viên của LHQ. Do đó nó đòi hỏi mỗi quốc gia phải có lương tâm và trách nhiệm xây dựng lòng tin để giải quyết các tranh chấp một cách hòa bình theo đúng luật pháp quốc tế.

Trong khi các cuộc tranh chấp chưa được giải quyết, để kịp thời ngăn ngừa những hành động có thể làm nổ ra xung đột, các quốc gia có tranh chấp nên thiết lập các đường dây nóng từ cấp cao đến cấp dưới ở các vùng tranh chấp, đặc biệt là đường dây nóng giữa các cơ quan chỉ huy quân sự ở các cấp, để kịp thời giải quyết những sự kiện đã diễn ra. Tại cuộc đối thoại chiến lược quốc phòng Việt Nam – Trung Quốc lần thứ tư tại Bắc Kinh ngày 5/6/2013, hai bên đã thỏa thuận xây dựng đường dây thông tin điện thoại bảo mật nối thẳng giữa Bộ Quốc phòng hai nước nhằm tăng cường hơn nữa sự tiếp xúc và trao đổi mật thiết giữa lãnh đạo cấp cao quân đội hai nước thông qua hiệp thương hữu nghị. Đó là một thỏa thuận đáng được khích lệ, vì tạo được lòng tin trong quan hệ giữa quân đội hai nước nói riêng và quan hệ hai nước nói chung.

Nhiều cuộc tranh chấp, đặc biệt là tranh chấp về lãnh thổ giữa các quốc gia đã kéo dài nhưng chưa giải quyết được, và trong quá trình diễn ra tranh chấp đó, các bên liên quan đều đã bày tỏ quan điểm của mình thông qua các cuộc hội thảo khu vực và và quốc tế. Nhiều chính gia, luật gia, thậm chí cả các cơ quan lập pháp ở một số nước cũng đã bày tỏ quan điểm của họ về các tranh chấp đó. LHQ, đặc biệt là Hội đồng bào và các Tòa án pháp lý của LHQ cũng nên đưa ra những quan điểm của mình nhằm lưu ý và khuyến khích các quốc gia có tranh chấp hành động đúng với luật pháp quốc tế. Đây cũng là việc làm cần thiết để ngăn ngừa những hành vi sai trái có thể nổ ra trước khi các Tòa án của LHQ phải đưa ra phán xét theo yêu cầu của các bên tranh chấp.

Các cuộc đàm phán để giải quyết tranh chấp giữa các quốc gia là nhằm mục đích bảo vệ hòa bình, không để nổ ra xung đột vũ trang. Đó là trách nhiệm cao cả của tất cả các quốc gia là thành viên của LHQ, không phân biệt quốc gia lớn hay quốc gia nhỏ. Song, trong thực tế thì bao giờ các nước lớn bao giờ cũng có vai trò lớn hơn, đóng góp nhiều hơn cho việc giải quyết các cuộc tranh chấp đó. Trong những trường hợp có cuộc tranh chấp nào đó có liên quan đến các nước lớn, thì nước lớn đó trước hết phải tự giác và chân thành thừa nhận lẽ phải, vừa đáp ứng được lương tri và nguyện vọng cảu nhân loại muốn gìn giữ hòa bình, vừa thể hiện được trách nhiệm tuân thủ luật pháp quốc tế, sẽ được nhân dân thế giới tin tưởng và kính trọng. Nhưng nếu làm ngược lại và thể hiện thái độ “cá lớn nuốt cá bé” và trắng trợn vi phạm luật pháp quốc tế thì nhất định sẽ bị dư luận quốc tế phê phán. Vai trò, uy tín của nước lớn đó chắc chắn sẽ bị giảm sút và ngày càng bị cô lập trên trường quốc tế.

Các cuộc tranh chấp giữa các quốc gia đã được đưa ra đàm phán để giải quyết, nhưng các cuộc đàm phán đã kéo dài đến mức không thể kiên trì kéo dài được nữa, mà vẫn không tìm được giải pháp thỏa đáng cho các bên tranh chấp, thì con đường duy nhất là phải đề nghị Tòa án của LHQ giải quyết. Trong trường hợp này các bên liên quan phải chấp nhận việc đưa vấn đề ra Tòa án quốc tế và phải tuân thủ nghiêm túc các yêu cầu và các phán quyết của Tòa án.

Việt Nam: Xây dựng lòng tin từ những ngày đầu tiên

Nhân dân Việt Nam đã có lịch sử hơn bốn nghìn năm dựng nước, xây dựng và bảo vệ đất nước. Trong hơn bốn nghìn năm đó dân tộc Việt Nam đã phải mất hơn một nghìn năm tiến hành các cuộc kháng chiến cứu nước, chống lại các thế lực phong kiến và thực dân, đế quốc ở bên ngoài xâm lược và thống trị nước Việt Nam. Hơn ai hết nhân dân Việt Nam rất tha thiết với hòa bình, muốn chung sống hòa bình, hữu nghị và hợp tác với các nước trên thế giới và đặc biệt là các nước láng giềng để có điều kiện xây dựng đất nước phồn vinh, để nhân dân Việt Nam được hưởng ấm no, hạnh phúc.

Sau khi cuộc chiến tranh kết thúc ngày 30/4/1975, ngày 26/6/1976, Quốc hội nước Việt Nam đã họp tuyên bố thống nhất đất nước và nước CHXHCN Việt Nam ra đời. Và chỉ 10 ngày sau khi ra đời, ngày 5/7/1976, Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam đã công bố chính sách bốn điểm trong quan hệ với các nước Đông Nam Á, trong đó khẳng định: “Tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của nhau, không xâm lược nhau, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng, cùng có lợi, cùng tồn tại hòa bình... Giải quyết các tranh chấp thông qua thương lượng... Phát triển hợp tác vì sự nghiệp xây dựng đất nước phồn vinh theo điều kiện riêng của mỗi nước vì độc lập dân tộc, hòa bình, trung lập thật sự ở Đông Nam Á”.

Chính sách đúng đắn, hợp tình, hợp lý đó đã đáp ứng nguyện vọng của nhân dân các nước trong khu vực và được các nước Đông Nam Á hoan nghênh và hưởng ứng. Năm 1976, Việt nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với Thái Lan và Philippines. Còn quan hệ ngoại giao của VN với Indonesia, Myanmar, Malaysia và Singapore đã được thiết lập trước năm 1976. Như vậy chỉ trong một thời gian ngắn sau khi đưa ra chính sách 4 điểm Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với tất cả các nước Đông Nam Á.

Vì sao chỉ 10 ngày sau khi nước CHXHCN Việt Nam ra đời Chính phủ Việt Nam đã công bố chính sách bốn điểm đó? Vì các quốc gia ở Đông Nam Á là láng giềng gần gũi của Việt Nam và xuất phát từ truyền thống hòa hiếu của nhân dân Việt Nam, mong muốn chung sống hòa bình với các nước Đông Nam Á. Đồng thời để các nước trong khu vực không còn lo sợ cái thuyết gọi là con bài Domino [dậu đổ bìm leo] mà các thế lực đế quốc tung ra để hù dọa các nước Đông Nam Á nhằm lôi kéo các nước đó tham gia cuộc chiến tranh của chúng chống lại nhân dân Việt Nam, làm cho các nước trong khu vực bị chia rẽ và đối đầu với nhau. Chính sách bốn điểm đã thể hiện sự chân thành và thái độ thiện chí của Việt Nam trong quan hệ với các quốc gia Đông Nam Á, để khép lại quá khứ, mở ra một tương lai tốt đẹp trong quan hệ giữa các quốc gia ở khu vực này.

Việt Nam tham gia tổ chức ASEAN đã được 18 năm [1995]. Từ lời nói đến việc làm của Việt Nam với tư cách là một thành viên của tổ chức này, đã thể hiện trách nhiệm cao và mang tính xây dựng để làm cho tổ chức ASEAN ngày càng mạnh, phát huy tốt vai trò là trung tâm xây dựng quan hệ và sự hợp tác với các đối tác của ASEAN ở ngoài khu vực, đặc biệt là với các nước lớn, nhằm góp phần bảo vệ hòa bình và an ninh ở Đông Nam Á nói riêng và Châu Á – Thái Bình Dương nói chung. Có thể nói, đó là sự thành công của Việt Nam đã xây dựng được lòng tin trong quan hệ với các nước Đông Nam Á.

Đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế; là bạn, là đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế. Đó là đường lối đối ngoại thể hiện lòng tự trọng, truyền thống hòa hiếu, thái độ thiện chí và sự chân thành của Chính phủ và nhân dân Việt Nam để xây dựng lòng tin trong quan hệ với các quốc gia khác trên thế giới. Đường lối đối ngoại đó đã đáp ứng được nguyện vọng thiết tha và lợi ích chính đáng của nhân dân Việt Nam và nhân dân thế giới là chung sống hòa bình, hợp tác và phát triển.

Nhờ có đường lối đúng đắn và và hợp lòng người này, nên nước CHXHCN Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 180 nước trong tổng số 193 nước là thành viên của LHQ, trong đó có cả 5 nước là ủy viên thường trực Hội đồng bảo an của LHQ. Có những nước trước đây là kẻ thù của nhân dân Việt Nam, thì ngày nay đã là đối tác chiến lược trong quan hệ giữa hai nước. Hòa hiếu là một trong những truyền thống tốt đẹp của nhân dân Việt Nam đã được trải nghiệm trong suốt chiều dài lịch sử của dân tộc cả trong chính sách đối nội và chính sách đối ngoại. Chính vì vậy mà nhân dân Việt Nam đã xây dựng được khối đại đoàn kết dân tộc, tạo thành sức mạnh của mình. Đồng thời lại được sự đồng tình, ủng hộ mạnh mẽ và sự giúp đỡ quý báu, có hiệu quả của bạn bè quốc tế, nên nhân dân Việt Nam đã vượt qua muôn vàn khó khăn và giành được những thắng lợi vẻ vang trong quá trình xây dựng và bảo vệ đất nước.

Từ thực tiễn lịch sử hơn 4000 năm xây dựng đất nước, đặc biệt phải trải qua cuộc đấu tranh trong hơn một nghìn năm, nhân dân Việt Nam không chỉ đã bảo vệ được nền độc lập, sự thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc mình, bảo vệ được phẩm giá, danh dự và lòng tự trọng của một dân tộc, mà còn góp phần quý báu vào cuộc đấu tranh của nhân dân thế giới vì hòa bình, hợp tác và phát triển.

Nước Việt Nam có được những thành tựu như ngày nay là dựa trên sức mạnh của chính mình là chủ yếu. Chủ tịch Hồ Chí Minh, lãnh tụ vĩ đại của Đảng Cộng sản và nhân dân Việt Nam, nhà yêu nước và danh nhân văn hóa thế giới được Tổ chức giáo dục, khoa học và văn hóa của Liên hợp quốc [UNESCO] tôn vinh, đã đúc kết thành chân lý, lẽ sống, và khát vọng làm nên sức mạnh của dân tộc Việt Nam là: “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”; “thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”; “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết, thành công thành công đại thành công” và Việt Nam muốn là bạn với tất cả các nước. Chân lý, lẽ sống và khát vọng này của nhân dân Việt Nam đã tỏa sang trong quá khứ, hiện tại và sẽ mãi mãi tỏa sang trong tương lai.

Thế giới của nhân loại ngày nay đang phát triển nhanh và mạnh mẽ, đã tạo ra những thuận lợi để các quốc gia phát triển; đồng thời nhân loại cũng đang phải đối phó với nhiều khó khăn và thách thức do chính con người gây ra như biến đổi khí hậu, dịch bệnh… Lịch sử của thế giới và lịch sử của Việt Nam, đặc biệt từ thế kỷ XX đến nay, đã chứng minh rằng chỉ có chung sống hòa bình thì mới có sự hợp tác và chỉ có hợp tác thì các quốc gia mới có đủ điều kiện để phát triển và mới tạo ra được sức mạnh để ngăn ngừa các nguy cơ do chính con người và thiên nhiên gây ra. Chung sống hòa bình để hợp tác và phát triển là khát vọng cháy bỏng, là lợi ích chính đáng của nhân loại và đã trở thành một xu thế và một quy luật không thể đảo ngược trong quan hệ giữa các quốc gia trong thế giới hiện đại ngày nay. Nó đòi hỏi mỗi quốc gia, đặc biệt là các nước lớn phải thể hiện được lương tâm và trách nhiệm trong việc giải quyết các tranh chấp giữa các quốc gia bằng biện pháp hòa bình, để xây dựng lòng tin và cùng nhau chung sức, chung lòng, hợp tác và giúp đỡ bổ sung cho nhau cùng phát triển và góp phần để xây dựng một thế giới giàu mạnh, văn minh và hiện đại, trong đó các quốc gia dù lớn hay nhỏ đều được sống bình đẳng, ấm no và hạnh phúc.

Bất cứ một quốc gia nào hay một nhóm quốc gia nào dù hùng mạnh đến đâu, nếu hành động trái với lương tâm và khát vọng cháy bỏng của nhân loại, trái với xu thế và quy luật phát triển của thế giới hiện đại ngày nay là chung sống hòa bình, hợp tác và phát triển thì chắc chắn và nhất định sẽ bị thất bại một cách thảm hại. Lịch sử phát triển của thế giới trong đó có lịch sử phát triển của Việt Nam từ sau chiến tranh thế giới lần thứ hai đến nay là minh chứng rất rõ ràng cho điều đó./.

Đỗ Ngọc DươngNguyên Đại sứ Việt Nam tại Afghanistan và Indonesia