Do hoàn cảnh lịch sử éo le, trải qua hai cuộc chiến tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ kéo dài hơn ba thập kỉ, Việt Nam phải hứng chịu nhiều mất mát đau thương về người và của. Nền kinh tế sa sút cộng thêm ảnh hưởng của chế độ bao cấp kéo dài đã làm chậm lại quá trình phát triển khoa học công nghệ của nước ta. Trong hai thập niên cuối thế kỉ XX, nền khoa học công nghệ ở nước ta tương đối lạc hậu so với thế giới. Điển hình là Internet đã phổ biến trên nhiều nước từ năm 1990 nhưng mới chỉ du nhập vào Việt Nam năm 1997. Chiến tranh cũng đã cách ly nước ta khỏi ba cuộc cách mạng công nghệ lớn của thế giới, để lại nhiều hệ luỵ và thách thức trước thềm cuộc cách mạng công nghệ lần thứ tư đang diễn ra trên thế giới. Khoa học công nghệ cũng chưa được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực của đời sống. Mô hình "con trâu đi trước cái cày theo sau" vẫn là hình ảnh thân thuộc của nền văn minh lúa nước Việt Nam, hay ở nhiều sân ga, siêu thị ở nước ta vẫn còn rất nhiều nhân viên phục vụ [ở nhiều nước tư bản Phương Tây, nhiều loại hình dịch vụ được cung cấp bằng các thiết bị tự động] là những minh chứng sinh động cho nhận định này.
Tuy nhiên, bức tranh khoa học công nghệ nước nhà cũng dần được cải thiện đáng kể trong những năm gần đây. Chúng ta có thể thấy nhiều sản phẩm công nghệ tiên tiến [các dòng điện thoại thông minh tối tân, các ứng dụng công nghệ như Uber, Grab] du nhập vào Việt Nam không lâu sau khi chúng ra đời. Nhiều mô hình công nghệ bắt đầu được triển khai [trường trực tuyến, ngôi nhà thông minh,...] cho thấy Việt Nam đang thu hẹp dần khoảng cách với các nền khoa học và công nghệ tiên tiến.
Thế hệ trẻ đóng vai trò then chốt trong việc đưa nền khoa học và công nghệ nước nhà lên tầm cao mới vì hai lý do sau:
Thứ nhất, thế hệ trẻ là chủ nhân tương lai của đất nước. Dù dân số nước ta đang già hoá tương đối nhanh, chúng ta vẫn không thể phủ nhận rằng thế hệ trẻ ngày nay cũng như mai sau đóng góp phần rất lớn trong năng suất lao động của toàn xã hội. Đảng và nhà nước ta luôn luôn chủ trương đề cử những cán bộ trẻ tài đức vẹn toàn, năng động sáng tạo nắm giữ nhiều chức vụ quan trọng trong các cơ quan nhà nước, kể cả bộ máy chính quyền. Phong trào trẻ hoá đội ngũ cán bộ được đẩy mạnh trên mọi cấp mọi ngành, từ trung ương đến địa phương.
Thứ hai, chỉ thế hệ trẻ mới có thể bắt kịp với xu thế phát triển nhanh chóng của nền khoa học công nghệ toàn cầu. Chỉ có thế hệ trẻ Việt Nam, với tư chất tốt, đầu óc thông minh, năng động sáng tạo mới dễ dàng tiếp thu những tinh tú công nghệ của nhân loại. Chúng ta có thể lấy ví dụ, mạng xã hội bắt đầu trở nên phổ biến trong gần một thập kỷ qua, giờ đây, Facebook, Twitter hay Zalo mới là những phương tiện truyền thông phổ biến, thay thế cho những hình thức gửi thư cổ điển. Giới trẻ năng động đã thích ứng rất nhanh và thay đổi bản thân mình để thích ứng với thời cuộc một cách nhạy bén. Ngược lại, các thế hệ trước có xu hướng giữ gìn các thói quen truyền thống và chậm tiếp thu, sử dụng các tiến bộ về khoa học công nghệ. Do đó, chỉ có thế hệ trẻ mới có đủ năng lực để nâng cao nền khoa học và công nghệ nước nhà.
Thế hệ trẻ Việt Nam năng động, sáng tạo, cần cù, siêng năng, chăm chỉ. So với nhiều nước trên thế giới, thế hệ trẻ nước ta có trình độ và hiểu biết cao hơn. Điều này được thể hiện sinh động qua những thành tích nổi bật của nước ta trong các kì thi học sinh giỏi khu vực và quốc tế. Việt Nam thường xuyên đứng trong top 10 các kì thi Olympic khoa học quốc tế hàng năm. Tuy các kì thi này không có tính ứng dụng trong thực tế cao và chỉ là cột mốc nhỏ trên chặng đường đời của các bạn thí sinh, những con số đáng nể này cho thấy tố chất tuyệt vời của các bạn trẻ.
Một thế mạnh nữa cần phải kể đến rằng, thế hệ trẻ Việt Nam ngày nay rất tích cực tiếp thu các ứng dụng khoa học công nghệ. Với sự phổ biến rộng rãi của mạng internet cùng các phương tiện thông tin đại chúng, các bạn trẻ ngày nay có điều kiện thuận lợi để tiếp cận với những tiến bộ của nhân loại. Những phát minh và sản phẩm công nghệ mới ngay từ ngày đầu ra đời đã trở thành những cơn sốt trong cộng đồng mạng. Điều đó chứng tỏ, thế hệ trẻ ngaỳ nay rắt hăng hải, say mê, hăm hở, nhiệt tình tiếp cận và tìm tòi những thành tựu công nghệ mới.
Ngoài những thế mạnh kể trên, cùng cần phải nhắc đến rằng, thế hệ trẻ ngày nay còn một vài hạn chế. Những hạn chế này ít nhiều cản trở quá trình tìm tòi sáng tạo của các bạn. Nhiều bạn trẻ ngày nay còn giữ một vài xu hướng mang tính truyền thống, như “Ta về ta tắm ao ta. Dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn.” Đây là tư tưởng mang tính truyền thống cao, thể hiện lòng yêu quê hương bản quán. Tuy nhiên, trong thời buổi toàn cầu hoá như hiện nay, xu thế hội nhập đa quốc gia đang dần lớn mạnh. Ở rất nhiều tập đoàn công nghệ lớn như Facebook hay Google, sự đa sắc tộc được trân trọng và khích lệ mạnh mẽ. Trong một đội phát triển sản phẩm dù rất nhỏ, chỉ gồm 11 người, cùng có thể đến từ 8 đất nước khác nhau. Đáng tiếc rằng, nhiều bạn trẻ ngày nay chưa tích cực giao lưu học hỏi, mở rộng mối quan hệ, chịu khó làm quen và tiếp xúc với những con người đến từ những vùng miền hay dân tộc khác. Điều này sẽ cản trở các bạn có những mối hợp tác tốt có thể giúp bạn tạo ra những phát minh vĩ đại. Cùng về vấn đề này, cần phải nhắc thêm rằng, kĩ năng sử dụng ngoại ngữ hạn chế khiến các bạn trẻ tự ti khi tiếp xúc với các bạn nước ngoài. Vì vậy trau dồi ngoại ngữ là việc làm tối cấp thiết với thế hệ trẻ ngày nay.
Trước tiên, cần phải khẳng định rằng, tài năng và sự sáng tạo là thứ mà bạn trẻ nào cũng có. Tài năng, xét về bản chất, chỉ là một tố chất, một phẩm chất nhỏ của một con người. Bạn trẻ nào cũng có thế mạnh riêng của mình, và thế mạnh ấy hoàn toàn có thể phát triển thành tài năng. Vì thế, tài năng là thứ tiềm ẩn trong mỗi con người. Vấn đề chỉ là làm sao để các bạn trẻ khám phá và khai thác được “mỏ vàng” nằm chính trong bản thân mình. Sự sáng tạo, thoạt nghe có vẻ to lớn, thực ra chỉ là một ý tưởng hoặc phát kiến bất ngờ. Ý tưởng thì ai cũng có, và có thể đến từ bất cứ đâu. Chỉ cần trong một ngày đẹp trời, ta quan sát sự vận động của thế giới xung quanh, nhìn thấy sự vật, sự việc và bất chợt nảy ra trong đầu một ý tưởng nào đó để giải quyết các vấn đề còn tồn tại trong xã hội, hoặc làm cho cuộc sống tốt hơn lên. Sự sáng tạo, đơn giản chỉ có vậy. Bởi thế, con người, ai cũng có tài năng và ai cũng có thể sáng tạo!
Nhưng để tài năng và sáng tạo của mỗi con người thật sự đưa đời sống loài người đi lên, các bạn cần phải biết phát triển ý tưởng đó. Nhắc lại những luận điểm đã nêu về mặt hạn chế của các bạn trẻ, cần lưu ý rằng, mọi sản phẩm khoa học công nghệ đều được ra đời bởi bàn tay và khối óc của một tập thể, chứ không phải một cái nhân. Do đó, các bạn cần đẩy mạnh sự hợp tác, giao lưu học hỏi và phát triển kĩ năng hoạt động nhóm. Dù ai ai cũng có thể sáng tạo ra ý tưởng, một ý tưởng chỉ thực sự tốt khi được kết hợp thông qua ý kiến của một tập thể, được kết hợp hài hoà giữa ý kiến của nhiều người. Do đó việc đầu tiên các bạn trẻ ngày nay cần làm là luyện khả năng giao tiếp ngoại ngữ, chăm chỉ học hỏi, tạo dựng mạng lưới quan hệ rộng rãi cho bản thân, để dễ dàng tìm được những người phù hợp trong việc phát triển những ý tưởng của mình.
Các bạn trẻ, trong thời gian học đại học, cần kết hợp giữa cả việc học tập tại trường đại học và cả học tập ở trường đời. Học tại ngôi trường đại học luôn luôn không thể thiếu, bởi nơi đây cung cấp cho bạn những kiến thức cơ bản và toàn diện nhất về lĩnh vực công nghệ thông tin. Mặc dù việc đi thực tập hoặc làm các dự án lớn có thể cho bạn rất nhiều trải nghiệm và kinh nghiệm thực tế, nó lại không cho bạn cái nhìn toàn diện về mọi lĩnh vực thông tin. Mọi dự án hoặc công việc dù lớn nhưng thực tế chỉ hoạt động trên một lĩnh vực nhỏ của ngành công nghê. Còn để có tương lai vững chắc, bạn cần có kiến thức và kĩ năng đa dạng để đáp ứng với mọi nhu cầu cần thiết của xã hội. Ngoài ra, trong thời gian học đại học, nhất là từ sau năm thứ hai, các bạn cần tìm kiếm cho mình những cơ hội thực tập tại nhiều tập đoàn công nghệ lớn nhỏ khác nhau, để có những cảm nhận thực tế về môi trường làm việc. Đồng thời, việc xin thực tập trong thời gian học đại học thường dễ hơn rất nhiều so với xin việc chính thức sau khi học đại học, nhưng nếu đã được thực tập tại một tập đoàn và có hiệu suất lam việc cao, bạn lại rất dễ để trở thành nhân viên chính thức nơi đây.
Đồng thời, khởi nghiệp khi có thể. Phong trào khởi nghiệp tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ trong thời gian gần đây. Thực sự khởi nghiệp là hoạt động tốt của giới trẻ, nơi bạn dám làm thì bạn có th
Hiện tượng chảy máu chất xám từ lâu đã là vấn đề nhức nhối của toàn xã hội. Thực tế, hiện tượng học sinh Việt Nam đạt các giải cao trong kì thi học sinh giỏi quốc tế đều đi du học và làm việc, định cư lâu dài tại nước ngoài. Hiện tượng này khiến cho một thế hệ trẻ đầy tài năng và tâm huyết lại cống hiến cho các quốc gia khác, một sự hoang phí lớn nguồn tài nguyên nhân lực quốc gia. Để giải quyết vấn đề này, chúng ta cần tạo môi trường thuận lợi hơn, dang tay rộng mở chào đón nhân tài để họ cảm thấy việc cống hiến cho nước nhà không chỉ làm nước mạnh mà ngay bản thân họ cũng có cuộc sống thuận lợi. Dân tộc ta có truyền thống yêu nước ngàn đời, việc khơi gợi lòng yêu nước từ mỗi nhân tài để họ hướng về quê hương, xây dựng quê cha đất tổ giàu mạnh là hoàn toàn đơn giản. Chúng ta chỉ cần có những chính sách tạo điều kiện thuận lợi, khích lệ tinh thần khởi nghiệp, tạo ra nhiều giải thưởng lớn tuyên dương những cá nhân và giải thưởng xuất sắc, như giải thưởng Quả cầu Vàng, sẽ là nguồn động viên tinh thần và là nguồn hỗ trợ vật chất to lớn, hấp dẫn với các nhân tài. Hẳn nếu có nhiều Giải thưởng Khoa học công nghệ Thanh niên Quả cầu Vàng hơn, sẽ có nhiều hơn nữa những nhân tài đóng góp cho đất nước.
Phạm Văn Hạnh
Vài nét về tác giả:
| SV. Phạm Văn Hạnh Sinh viên Khoa Công nghệ thông tin, trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội. Giải thưởng Khoa học công nghệ thanh niên Quả Cầu Vàng năm 2017 2015: Huy chương Vàng Olympic tin học quốc tế và Huy chương Bạc Olympic tin học Châu Á. 2015-2016: Top ba tại các kỳ thi lập trình sinh viên khu vực châu Á ACM – ICPC Asia Regional tại Jakarta, Nha Trang, Phuket, Hà Nội ở giải đồng đội. Đoạt CUP vàng khối Siêu Cup tại Olympic Tin học sinh viên Việt Nam. 2016-2017: Xếp hạng 28/128 và 34/128 tại các kỳ thi lập trình sinh viên quốc tế ACM – ICPC World Finals ở giải đồng đội. Giải nhất bảng A môn Đại số tại Olympic Toán học sinh viên Việt Nam. |