Xây dựng văn hóa doanh nghiệp tại Việt Nam thực trạng và giải pháp

XÂY DỰNG VĂN HÓA DOANH NGHIỆP VIỆT NAMLời nói đầu:Trong xu thế phát triển và hội nhập như hiện nay, các doanh nghiệp ra đờingày càng nhiều, kéo theo đó là sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Điều nàyđòi hỏi các doanh nghiệp phải tìm cho mình một hướng đi đúng nhưng đồngthời phải thể hiện được bản sắc cùng nét văn hoá riêng của doanh nghiệp.Trong những năm gần đây, khái niệm văn hoá doanh nghiệp ngày càngđược sử dụng phổ biến, vấn đề văn hóa doanh nghiệp đã và đang được nhắcđến như một “tiêu chí” khi bàn về doanh nghiệp. Vậy thực chất văn hóadoanh nghiệp là gì? Tại sao lại phải xây dựng nó? Làm thế nào để xây dựngmột văn hóa doanh nghiệp có giá trị? Trong nội dung bài tiểu luận nàychúng tôi sẽ làm rõ những vấn đề này.I. Hiểu thế nào về văn hoá doanh nghiệp?Để hiểu thế nào là văn hóa doanh nghiệp, đầu tiên ta cần hiểu thế nào là vănhóa.Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về văn hoá. Theo E.Heriôt thì “Cái gìcòn lại khi tất cả những cái khác bị quên đi - cái đó là văn hoá”. CònUNESCO lại có một định nghĩa khác về văn hoá: “Văn hoá phản ánh và thểhiện một cách tổng quát, sống động mọi mặt của cuộc sống (của mỗi cá nhânvà của mỗi cộng đồng) đã diễn ra trong quá khứ, cũng như đang diễn ra tronghiện tại, qua hàng bao nhiêu thế kỷ nó đã cấu thành một hệ thống các giá trị,truyền thống, thẩm mỹ và lối sống và dựa trên đó từng dân tộc khẳng địnhbản sắc riêng của mình”.1Vậy văn hoá doanh nghiệp là gì? Đây là một câu hỏi lớn đối với các học giảcũng như đối với các doanh nghiệp. Chúng ta đều đồng ý nó tồn tại và khẳngđịnh nó rất quan trọng. Nhưng chúng ta lại có nhiều cách hiểu hoàn toàn khácnhau về văn hoá doanh nghiệp:“Văn hoá doanh nghiệp là toàn bộ các giá trị văn hoá được gây dựng nêntrong suốt quá trình tồn tại và phát triển của một doanh nghiệp, trở thành cácgiá trị, các quan niệm và tập quán, truyền thống ăn sâu vào hoạt động củadoanh nghiệp ấy và chi phối tình cảm, nếp suy nghĩ và hành vi của mọi thànhviên của doanh nghiệp trong việc theo đuổi và thực hiện các mục đích”.“Văn hoá doanh nghiệp là văn hoá tâp trung và toả sáng trong các thiết chế,các đơn vị tổ chức sản xuất kinh doanh thể hiện qua những biểu trưng(symbol) chung thuộc về hình thức (logo, đồng phục…) cùng các yếu tố tạonên thương hiệu của doanh nghiệp, qua năng lực, phẩm chất, trình độ tổ chứcsản xuất kinh doanh tạo ra chất lượng sản phẩm và những thành tích, truyềnthống, qua phong cách giao tiếp, ứng xử thống nhất của toàn đơn vị (đối vớinội bộ, đối với khách hàng) trong mọi quá trình sản xuất kinh doanh …)”Văn hoá doanh ngiệp bắt đầu từ những ý tưởng sáng tạo nhằm cải tiến kỹthuật, nâng cao năng suất tạo ra của cải vật chất để làm giàu cho bản thân vàcho xã hội. Bằng sức sáng tạo của mình các doanh nghiệp đang cố gắng làmra của cải cho xã hội với chi phí thấp nhất. Văn hoá doanh nghiệp còn thểhiện ở sự tương trợ lẫn nhau và đóng góp nhiều vào công tác từ thiện như xâytrường học, các công trình xây dựng, cầu cống, bệnh viện...Ngoài ra vấn đề làm giàu trong sạch cũng là một nét đẹp không thể thiếuđược trong văn hoá doanh nghiệp. Doanh nghiệp không thể làm giàu khôngtrong sạch, sau đó dùng công tác xã hội để tô vẽ cho mình. Trong cơ chế thịtrường như hiện nay, văn hoá doanh nghiệp bao gồm một môi trường làmviệc chuyên nghiệp mà trong đó sự chuyên nghiệp được thể hiện qua chuyênmôn của từng cá nhân riêng lẻ.2Văn hoá doanh nghiệp còn thể hiện qua việc xây dựng các sản phẩm hànghoá có thương hiệu. Một khi các sản phẩm hàng hoá đã khẳng định đượcthương hiệu thì sản phẩm hoặc hàng hoá đó giữ gìn được qua rất nhiều đời,có khi hàng trăm năm. Điều này rất quan trọng, qua thương hiệu của sảnphẩm nói lên được mức độ phát triển và sự văn minh của xã hội đó. Trongmột xã hội văn minh và ổn định, người tiêu dùng chỉ mua và sử dụng nhữnghàng hoá nào có thương hiệu. Đây chính là điều lớn mà văn hoá doanhnghiệp đã làm được. Bởi bản chất của văn hoá đó là cái đẹp, cái tốt, là cái cóchất lượng được tin cậy. Một thị trường có số hàng hoá có thương hiệu nhiềubao nhiêu thì nó sẽ làm diện mạo của thị trường đó sang trọng, văn minh vàổn định vững vàng lên bấy nhiêu. Một bản chất văn hoá nữa của văn hoádoanh nghiệp đó là chất lượng sản phẩm. Chất lượng sản phẩm tạo ra đượcuy tín nhất định cho doanh nghiệp và từ đó góp phần tạo nên nét văn hoá nhonhỏ cho doanh nghiệp và bản sắc riêng của từng quốc gia. Một sản phẩm cóbề dày thời gian càng lâu càng chứng tỏ được chất lượng của nó. Bởi trải quabao nhiêu thời gian thì sản phẩm đó có bấy nhiêu lần cải tiến cả về chất lượnglẫn mẫu mã và ngày càng tốt lên, đẹp lên, hoàn thiện hơn. Các sản phẩm màdoanh nghiệp làm ra góp phần tạo nên diện mạo của chính doanh nghiệp đóvà nó trở thành nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế của một Nhànước.Ngoài ra, nói đến văn hoá doanh nghiệp không thể không nói đến cách ứngxử, giao tiếp nơi công sở giữa nhân viên và Sếp, giữa nhân viên và nhân viên,giữa khách và chủ... Mà trong đó vấn đề nổi cộm nhất là cách dùng từ nơicông sở. Cảnh Sếp văng tục, chửi thề trước mặt nhân viên và nhân viên văngtục trước mặt Sếp vẫn diễn ra hàng ngày và nhiều người cho đó là điều bìnhthường không cần bận tâm. Tuy có người cũng ý thức được đấy là nhữngngôn từ phản văn hoá, nhưng đã thành thói quen mất rồi!. Cũng có nhiềungười cho rằng xưng hô mày, tao hay văng tục, chửi thề trước mặt nhân viên3là thể hiện sự hoà đồng, sự gần gũi... Nhưng có rất nhiều cách để có thể tạođược sự hoà đồng và gần gũi với nhân viên chứ không phải bằng cách màytao chí tớ như vậy.II. Vai trò của văn hoá doanh nghiệp.Trong xu thế toàn cầu hoá hiện nay, để tồn tại và phát triển, các doanhnghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp quy mô lớn, là một tập hợp nhữngcon người khác nhau về trình độ chuyên môn, trình độ văn hóa, mức độ nhậnthức, quan hệ xã hội, vùng miền địa lý, tư tưởng văn hóa... Bên cạnh đó, vớisự cạnh tranh ngày càng gay gắt của nền kinh tế thị trường và xu hướng toàncầu hóa, buộc các doanh nghiệp để tồn tại và phát triển phải liên tục tìm tòinhững cái mới, sáng tạo và thay đổi cho phù hợp với thực tế. Điều này đòihỏi doanh nghiệp phải xây dựng và duy trì một nề nếp văn hoá đặc thù pháthuy được năng lực và thúc đẩy sự đóng góp của toàn thể nhân viên vào việcđạt được các mục tiêu chung của tổ chức. Vì vây việc xây dựng văn hoádoanh nghiệp ngày càng trở nên cần thiết và hết sức quan trọng, nó là sứcmạnh cạnh tranh của doanh nghiệp trong tương lai. Bất kỳ một doanh nghiệpnào thiếu đi yếu tố văn hoá, tri trức thì khó có thể đứng vững được và tồn tạiđược. Cụ thể văn hoá doanh nghiệp có những vai trò sau:√ Văn hoá doanh nghiệp đảm bảo sự trường tồn của doanh nghiệp giốngnhư khi ta thể hiện thái độ tại sao phải sống, sống làm gì và sống như thếnào? Khi mỗi doanh nghiệp xây dựng được môi trường sống lành mạnh thìbản thân người lao động cũng muốn làm việc quên mình và luôn cảm thấynhớ, thấy thiếu khi xa nơi làm việc. Tạo cho người làm việc tâm lý khi đi đâucũng thấy tự hào mình là thành viên của doanh nghiệp chính là động lực thúcđẩy sự phát triển của doanh nghiệp. Khi văn hóa doanh nghiệp hình thànhnên giá trị và lòng tin của mọi thành viên trong tập thể, người lao động sẽ làmviệc mà không nghĩ đến tiền thưởng. Chẳng hạn, nếu lợi thế cạnh tranh củadoanh nghiệp xoay quanh nguyên tắc sáng tạo và chất lượng sản phẩm là4niềm tự hào của Công ty, cá nhân trong Công ty xem sự thỏa mãn của mìnhgắn liền với điều này, doanh nghiệp sẽ ít cần đến các giải pháp động viên vềmặt tiền bạc. Vì vậy xây dựng môi trường văn hoá trong mỗi doanh nghiệplàm sao để người lao động thấy được môi trường làm việc của doanh nghiệpchính là môi trường sống của họ là điều mà các doanh nghiệp rất nên quantâm.√ Văn hóa doanh nghiệp còn quyết định sự trường tồn của doanh nghiệp ởchỗ: Nó giúp doanh nghiệp trường tồn vượt xa cuộc đời của những ngườisáng lập. Nhiều người cho rằng văn hoá doanh nghiệp là một tài sản củadoanh nghiệp. Cụ thể hơn, văn hoá doanh nghiệp giúp ta: giảm xung đột; điềuphối và kiểm soát; tạo động lực làm việc; tạo lợi thế cạnh tranh...+Giảm xung đột.Văn hoá doanh nghiệp là keo gắn kết các thành viên của doanh nghiệp. Nógiúp các thành viên thống nhất về cách hiểu vấn đề, đánh giá, lựa chọn vàđịnh hướng hành động. Khi ta phải đối mặt với xu hướng xung đột lẫn nhauthì văn hoá chính là yếu tố giúp mọi người hoà nhập và thống nhất.+Điều phối và kiểm soát.Văn hoá doanh nghiệp điều phối và kiểm soát hành vi các nhân bằng cáccâu chuyện, truyền thuyết; các chuẩn mực, thủ tục, quy trình, quy tắc... Khiphải ra một quyết định phức tạp, văn hoá doanh nghiệp giúp ta thu hẹp phạmvi các lựa chọn phải xem xét.+Tạo động lực làm việc.Văn hoá doanh nghiệp giúp nhân viên thấy rõ mục tiêu, định hướng và bảnchất công việc mình làm. Văn hoá doanh nghiệp còn tạo ra các mối quan hệtốt đẹp giữa các nhân viên và một môi trường làm việc thoải mái, lành mạnh.Văn hoá doanh nghiệp phù hợp giúp nhân viên có cảm giác mình làm côngviệc có ý nghĩa hãnh diện vì là một thành viên của doanh nghiệp. Điều này5càng có ý nghĩa khi tình trạng “chảy máu chất xám” đang phổ biến. Lương vàthu nhập chỉ là một phần của động lực làm việc. Khi thu nhập đạt đến mộtmức nào đó, người ta sẵn sàng đánh đổi chọn mức thu nhập thấp hơn để đượclàm việc ở một môi trường hoà đồng, thoải mái, được đồng nghiệp tôn trọng.+Lợi thế cạnh tranh.Tổng hợp các yếu tố gắn kết, điều phối, kiểm soát, tạo động lực... làm tănghiệu quả hoạt động và tạo sự khác biệt trên thị trường. Hiệu quả và sự khácbiệt sẽ giúp doanh nghiệp cạnh tranh tốt trên thị trường.√ Chúng tôi xin đưa ra một số ví dụ để minh chúng cho tầm quan trọng củavăn hóa doanh nghiệp, đã giúp cho một số doanh nghiệp đi đến thành công:Theo tâm sự của ông Nguyễn Ngọc Sang, Tổng giám đốc Công ty Liksin“Người giỏi hay đi, làm sao giữ chân được họ? Đừng ràng buộc họ bằng tiềnlương, chức vụ, vì những thứ này không có nhiều, mà phải tạo được sự liênkết bằng văn hóa doanh nghiệp”. Và trên thực tế ông đã xây dựng thành côngmô hình này, như một bí quyết kinh doanh. Đó là minh bạch, công bằng,công khai mọi hoạt động thực tế của công ty. Hằng năm, Liksin tổ chức chonhân viên đi du lịch, riêng những cá nhân xuất sắc được đi tour xuyên Việt:Lăng Bác Hồ, Đền Hùng, Khu di tích Mỹ Sơn…Nhân viên kết hôn đượccông ty tặng nhẫn cưới. Kết quả là “nước nổi thuyền nổi”, công ty ăn nên làmra, thu nhập bình quân lao động 3,5 triệu đồng/tháng. Gần 100% công nhânkhi được tham khảo trả lời “muốn làm việc tại Liksin do thu nhập ổn định,công việc phù hợp và môi trường tốt”.Còn ở Công ty Vietravel (Công ty Du lịch – Tiếp thị giao thông vận tải),mục tiêu đặt ra là giúp mọi người hiểu rõ mình là ai, tương lai mình ở đâu?Hằng năm, công ty tổ chức ngày hội gia đình Vietravel; gặp gỡ, trao đổi vàxây dựng mối quan hệ hỗ trợ giữa ban giám đốc, nhân viên và gia đình họ.Mỗi năm một lần, toàn thể nhân viên và cán bộ công ty bỏ phiếu tín nhiệmphó giám đốc, giám đốc và tổng giám đốc. Hai năm liền, nếu ai không được6đủ số phiếu tín nhiệm thì không được giữ chức. Việc bổ nhiệm cũng chỉ cógiá trị cao nhất là 3 năm. “Việc một nhân viên giỏi đươc bổ nhiệm vào chứcvụ lãnh đạo cũng như việc một cán bộ tự nguyện từ chức vì không đáp ứngđược yêu cầu công việc là chuyện bình thường”, ông Nguyễn Quốc Kỳ, Tổnggiám đốc Vietravel nói. Vì vậy, công ty đã xây dựng được một bộ máy năngđộng, hiệu quả. Doanh số năm đầu thành lập chỉ 7 tỷ đồng, năm 2002 đạt 170tỷ đồng, năm 2004 doanh số lên tới 288 tỷ đồng.Một ví dụ nữa là Công ty Bao bì Việt (V-Pack), Giám đốc Trần Mạnh Hùngđã khẳng định “Con người quyết định tới 80% hiệu quả của doanh nghiệp, vìvậy phải quan tâm tới đào tạo đội ngũ và nâng cao khả năng hoạt động củahọ”. Và “cú hích” cho bộ máy chính là việc trả lương theo mức đống góp củanhân viên và khuyến khích tin thần cầu tiến của mỗi người. Công ty định ra30 tiêu chí để đánh giá chính xác khả năng của cán bộ, bố trí đúng ngườiđúng việc; nâng cao hiệu quả hoạt động, quản lý của doanh nghiệp. Kết quảdoanh thu bán hàng công ty tăng đều đặn 35%/năm. Bộ máy quản lý vậnhành suôn sẽ, chủ động mà không cần sự can thiệp nhiều của cấp lãnh đạo.Ba câu chuyện nhỏ về văn hóa ứng xử, nhưng trên thực tế nó đã làm nênchuyện lớn cho doanh nghiệp. Mà sức mạnh lớn nhất chính là sự liên kết,phát huy được nguồn lực – vốn quý không thể thiếu của doanh nghiêp. Từ đóthấy được tầm quan trọng của văn hóa doanh nghiệp trong quá trình hội nhập.III. Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam hiện nay.1. Thực trạng văn hóa doanh nghiệp Việt Nam.• Thuận lợi:Trong thời kỳ Pháp thuộc, chúng ta cũng có những doanh nhân không chỉlàm giàu cho mình mà còn làm giàu cho đất nước như Bạch Thái Bưởi, vừalàm giàu vừa quan tâm những hoạt động xã hội từ thiện như Nguyễn Sơn7Hà… Trên khắp đất nước ta, trong những năm bị đế quốc thống trị, đã khôngít những doanh nhân ý thức được nỗi đau mất nước, luôn đề cao tinh thần dântộc trong kinh doanh - một nội dung cơ bản của văn hóa doanh nghiệp.Từ khi công cuộc đổi mới được bắt đầu đến nay, ở nước ta đã dần dần hìnhthành mục đích kinh doanh mới, đó là kinh doanh vì lợi ích của mỗi doanhnghiệp và lợi ích của cả dân tộc. Song, ngày nay, mục đích kinh doanh củamỗi doanh nghiệp gắn với công cuộc phát triển kinh tế của đất nước, vì lợiích của cá nhân, gia đình và lợi ích của cả đất nước, dân tộc. Khác với doanhnhân các nước kinh tế phát triển và cũng không nên bị nhìn nhận như giai cấpbóc lột, doanh nhân nước ta ngày nay cũng có nỗi nhục của một dân tộc kiêncường, thông minh mà vẫn phải chịu cảnh lạc hậu, kém phát triển. Mỗi doanhnghiệp phát triển không chỉ vì bản thân doanh nhân, mà còn vì sự phát triểncủa quê hương, của mỗi huyện, tỉnh; động cơ đó thúc đẩy mỗi doanh nhânvươn lên. Mục đích ấy đang được thể hiện ngày càng rõ nét trong chiến lượcphát triển của mỗi doanh nghiệp; cũng đã được thể hiện trong các doanhnghiệp có hàng hoá được người tiêu dùng bình chọn đạt chất lượng cao trongnhững năm gần đây. Cũng cần thấy rằng mục đích kinh doanh của mỗi doanhnhân ở nước ta hiện nay cũng rất đa dạng về tính chất, bởi vì lẽ sống của conngười là đa dạng, phong phú, nhiều màu vẻ, nhất là trong điều kiện nền kinhtế đang trong giai đoạn chuyển đổi, thể chế kinh tế cũng đang được chuyểnđổi từng bước.Đồng thời mục đích kinh doanh của mỗi doanh nhân ở nước ta hiện naycũng rất đa dạng về tính chất.Văn hoá doanh nghiệp của từng doanh nghiệp Việt Nam có những nétchung của văn hoá doanh nghiệp Việt Nam và những nét riêng của từngdoanh nghiệp.• Khó khăn:8Tuy nhiên trong bối cảnh thực tế như hiện nay, khi nhìn kỹ lại nền văn hóatruyền thống của dân tộc, bên cạnh mọi thế mạnh vốn có của nó chúng ta vẫncòn thấy những chỗ khuyết rất đáng lưu ý. Do hàng ngàn năm sống tự cungtự cấp bằng một nền kinh tế tiểu nông sản xuất nhỏ là phổ biến, với chế độphong kiến nông nghiệp cổ truyền thường xuyên theo chính sách “trọngthương ức thương” là chủ yếu, hơn nữa lại phải mới vừa trải qua một cuộcchiến dai dẳng với cơ chế quan liêu bao cấp đã hằn sâu trong nếp nghĩ, nếplàm mọi người thậm chí đã trở nếp vận hành của toàn bộ đời sống xã hội kéodài tận sau ngày giải phóng thống nhất đất nước, đến hiện thời chúng ta vẫnchưa có được một nền văn hóa kinh doanh dúng nghĩa. Đi vào thời đại côngnghiệp hóa - hiện đại hóa, đi vào xã hội phát triển thao cơ chế thị trường, đâylà chỗ hạn chế lớn nhất của văn hóa Việt Nam. Hơn nữa, chúng ta thấy vănhoá trong các cơ quan và doanh nghiệp ở nước ta còn có những hạn chế nhấtđịnh: Đó là một nền văn hoá được xây dựng trên nền tảng dân trí thấp vàphức tạp do những yếu tố khác ảnh hưởng tới; môi trường làm việc có nhiềubất cập dẫn tới có cái nhìn ngắn hạn; chưa có quan niệm đúng đắn về cạnhtranh và hợp tác, làm việc chưa có tính chuyên nghiệp; còn bị ảnh hưởng bởicác khuynh hướng cực đoan của nền kinh tế bao cấp; chưa có sự giao thoagiữa các quan điểm đào tạo cán bộ quản lý do nguồn gốc đào tạo; chưa có cơchế dùng người, có sự bất cập trong giáo dục đào tạo nên chất lượng chưacao. Mặt khác văn hoá doanh nghiệp còn bị những yếu tố khác ảnh hưởng tớinhư: Nền sản xuất nông nghiệp nghèo nàn và ảnh hưởng của tàn dư đế quốc,phong kiến. Cụ thể như sau:+ Sản phẩm của hệ thống giáo dục là các kỹ sư, cử nhân, công nhân lànhnghề mới ra trường. Phần đông họ rất thiếu kiến thức xã hội. Ý thức cộngđồng doanh nghiệp của rất nhiều trong số họ dưới điểm trung bình! Họ có thểrất quan tâm tới bản thân, bạn bè, gia đình, thậm chí nhưng vấn đề lớn củaquốc gia, thế giới nhưng lại thờ ơ với hoặc không biết cách thể hiện sự quan9tâm với sự sống còn, tồn tại hay không tồn tại, hiệu quả hay lãng phí của cáicộng đồng mà họ gắn bó suốt tám tiếng quý giá nhất của một ngày.+ Xã hội chưa quan tâm tới việc hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc xây dựngnền văn hóa của họ. Phần nhiều nếu có quan tâm thì đều mày mò học hỏi củanhau. Các hiệp hội nếu có hoạt động theo kiểu hình thức. Các cơ quan quảnlý nhà nước quan tâm tới doanh nghiệp ở khía cạnh tìm hiểu xem họ có trốnthuế không? Có buôn lậu không ?+ Chưa có cơ quan nào quan tâm tới việc hỗ trợ hoạt động của các doanhnghiệp hoặc nếu có, Bên cạnh đó các công ty trong nước lại cạnh tranh vớinhau quá khốc liệt kể cả bằng tiểu xảo và giành giật nhân viên của nhau. Điềuđó tạo cho người lao động trong các doanh nghiệp nhỏ một tâm lý cực kỳ bấtổn.+ Các doanh nghiệp tư nhân của Việt nam hầu như không coi trọng thư tiếncử, giới thiệu của doanh nghiệp cũ nơi người lao động làm việc trước khi nộpđơn vào chỗ mình. Mặc dù khi phỏng vấn mỗi ứng cử viên đều nghĩ ra nhữnglý do rất hay ho cho việc bỏ việc ở công ty cũ. Các cơ quan nhà nước cũngkhông coi loại giấy tờ này như một chứng chỉ có giá trị. Tập quán này tạo chonhững nhân viên không được giáo dục tốt một tâm lý coi thường người lãnhđạo cũng như doanh nghiệp mà mình làm việc. Những phần tử như thế sẽ làlực cản rất lớn trong việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp.2. Xây dựng văn hóa Việt Nam trong thời đại mới.Trong điều kiện thực tế hiện nay, chúng ta có thể tạo ra quá trình tích hợpvà phát huy mạnh mẽ những giá trị vốn có trong nền văn hóa truyền thốngcủa dân tộc (những truyền thống yêu nước và thương người, đoàn kết cộngđồng và trong tín nghĩa, cần cù năng động và linh hoạt…) kết hợp với cácthành tựu văn hóa thế giới (về nếp tư duy, phong cách và trình độ khoa học10kỹ thuật công nghệ, về phương pháp, năng lực tổ chức quản lý kinh tế - xãhội trong quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa – hiện đại hóa…)… nhằmlàm cho hoạt động sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế thị trường ở nước tahiện nay sẽ càng được trật tự, lành mạnh và càng đạt hiệu quả cao hơn, hướngđến những mục tiêu kinh tế xã hội toàn diện, bền vững lâu dài của đất nướcđồng thời vừa có thể đem lại những lợi ích thiết thực ngay trước mắt cho cácdoanh nghiệp. Cụ thể hơn, xây dựng văn hóa doanh nghiệp để góp phần vàochiến lược phát triển văn hóa kinh doanh Việt Nam hiện nay không thể khácđó là việc nâng cao bản lĩnh, trình độ đội ngũ doanh nhân theo hướng ngàycàng “chuyên nghiêp hóa” nhiều hơn, trước hết ở cung cách, khả năng sửdụng tốt các phương tiện, các thành tựu khoa học kỹ thuật trong lao động, tổchức sản xuất, năng lực cạnh tranh và hội nhập với thị trường (nội địa lẫnquốc tế), trong giao tiếp với khách hàng, tuyên truyền quản bá thương hiệu,giới thiệu và bán sản phẩm …Bên cạnh đó việc nâng cao năng lực và điềukiện, biện pháp để chăm lo đội ngũ (cả vể đời sống văn hóa cá nhân lẫn vănhóa tập thể), không ngừng tăng cường cơ sỡ vật chất - kỹ thuật cùng một nềnếp kỷ cương hoạt động theo phong cách công nghiệp, hiện đại dựa trên nềntảng phát huy tốt những giá trị văn hóa truyền thống (đạo lý nghĩa tình…) kếthợp xây dựng bản chất tiên tiến của giai cấp công nhân ( kỹ thuật, khoahọc…) cho mọi lực lượng lao động vì mục tiêu xây dựng hệ thống doanhnghiệp Việt Nam vững mạnh toàn diện về cả chuyên môn lẫn tư tưởng, tổchức…tất cả đều là những công việc mang ý nghĩa chiến lược. Cụ thể nhưsau:√ Những yếu tố bên ngoài doanh nghiệp.+ Trước hết, cần khơi dậy tinh thần kinh doanh trong nhân dân, khuyếnkhích mọi người, mọi thành phần kinh tế cùng hăng hái tìm cách làm giàucho mình và cho đất nước. Xóa bỏ quan niệm cho kinh doanh là xấu, coithường thương mại, chỉ coi trọng quan chức, không coi trọng thậm chí đố kị11doanh nhân. Xóa bỏ tâm lý ỷ lại, dựa vào bao cấp của Nhà nước, đề caonhững nhân tố mới trong kinh doanh, những ý tưởng sáng tạo, sáng kiến tăngnăng suất lao động, tăng khả năng cạnh tranh của hàng hóa. Tôn vinh nhữngdoanh nhân năng động, sáng tạo, kinh doanh đạt hiệu quả cao, có ý thức vươnlên, làm rạng rỡ thương hiệu Việt nam trên thị trường thế giới.Trong thực tế, trải qua những năm đổi mới, bằng thể nghiệm của bản thâncũng như của mỗi gia đình, ngày nay, nhân dân ta đã thấy rõ việc chuyển đổitừ kế hoạch hóa tập trung sang thể chế kinh tế thị trường là tất yếu; thái độcủa dân chúng đối với kinh tế thị trường là thái độ thiện cảm. Vấn đề còn lạilà các cơ quan Nhà nước phải tiếp tục thay đổi tư duy quản lý, đề xuất nhữngchủ trương, chính sách quản lý đủ mạnh để khuyến khích hơn nữa tinh thầnkinh doanh trong các thành phần kinh tế, tạo môi trường thuận lợi về thể chếvà tâm lý xã hội cho sự phát triển kinh tế tư nhân, xóa bỏ sự phân biệt đối xửvới kinh tế tư nhân kể cả trong tư duy cũng như trong các chủ trương, chínhsách cụ thể.+ Hai là, Nhà nước cần tiếp tục hoàn chỉnh hệ thống thể chế kinh tế thịtrường định hướng xã hội chủ nghĩa nhằm tạo lập đồng bộ các yếu tố của thịtrường, từng bước hình thành thể chế kinh tế thị trường phù hợp với đặc điểmnước ta. Thực tế cho thấy, thể chế kinh tế có tác động rất lớn đối với việchình thành văn hóa doanh nghiệp. Do đó, điều cần nhấn mạnh là thể chế kinhtế phải đủ sức khuyến khích doanh nhân phát huy truyền thống văn hóa trongdoanh nghiệp của cha ông, bổ sung những nhân tố mới trong văn hóa doanhnghiệp của thời đại, kết hợp chặt chẽ giữa truyền thống và hiện đại, bảo đảmcho kinh tế thị trường triển khai lành mạnh, đạt hiểu quả cao, văn hóa doanhnghiệp được hình thành với những đặc điểm của nước ta.Thể chế đó phải chú trọng khuyến khích doanh nghiệp xác định đúng đắnchiến lược kinh doanh, có mục tiêu phấn đấu lâu dài nâng cao sức mạnh cạnhtranh, có chương trình làm ăn căn cơ theo định hướng quy hoạch, kế hoạch12chuyển đổi cơ cấu của nền kinh tế, không những phải thành công trong nướcmà còn vươn ra thế giới, đạt hiểu quả cao trong hội nhập kinh tế quốc tế,khắc phục tâm lý kinh doanh cò con, mánh mun, không đầu tư lớn, làm ăn lâudài.Thể chế đó cũng phải khuyến khích doanh nghiệp thực hiện các biện pháphợp pháp trong việc mưu cầu lợi ích cá nhân, đạt lợi nhuận cao cho doanhnghiệp và doanh nhân, đương nhiên có sự kết hợp hài hòa với lợi ích toàn xãhội nhưng không vì thế mà đi đến triệt tiêu cá nhân cũng tức là triệt tiêu độnglực kinh doanh. Đồng thời, phải ngăn chặn những hành vi vi phạm pháp luật,gian lận thương mại, nhưng điều kiện làm ăn phi văn hóa, chạy chát cửa sau,lợi dụng các quan hệ không lành mạnh để kiếm lời. Doanh nghiệp phải tôntrọng, đặc biệt là giữ chữ tín đối với khách hàng và đối tác kinh doanh.Thể chế đó phải khuyến khích mọi thành phần kinh tế, khắc phục phân biệtđối xử, bảo đảm cho các thành phần kinh tế hợp tác và cạnh tranh trongkhuôn khổ pháp luật, khắc phục tình trạng biến độc quyền nhà nước thànhđộc quyền doanh nhgiệp, tạo ra cạnh tranh không bình đẳng, những khoản lợinhuận không do tài năng kinh doanh của doanh nghiệp mà do vị thế độcquyền mang lại, những điểm dẫn đến triệt tiêu văn hóa doanh nghiệp. Điềucấp bách là nhà nước phải có các qui phạm pháp luật về khuyến khích cạnhtranh hợp pháp, kiểm soát và hạn chế độc quyền.Thể chế đó cũng chú trọng nhân tố con người, phát triển con người, đặc biệtcoi trọng việc bồi dưỡng nhân tài, đãi ngộ xứng đáng, tôn vinh doanh nhângiỏi. Trong doanh nghiệp đó là bảo đảm thu nhập hợp pháp của chủ doanhnghiệp tư nhân, là tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của người lao độngđối xử bình đẳng, tạo ra môi trường hòa thuận, sự cố kết, chung sức chunglòng tập trung vào việc thực hiện mục tiêu kinh doanh, vì sự phát triển bềnvững của doanh nghiệp và lợi của mỗi thành viên trong doanh nghiệp.13+ Ba là, việc hình thành văn hóa doanh nghiệp cũng đòi hỏi đẩy mạnh cuộccải cách hành chính dân chủ, trong sạch, vững mạnh, chuyên nghiệp và hiệnđại hóa. Đây là một yêu cầu hết sức bức súc đối với toàn bộ sự phát triển kinhtế đất nước cũng như đối với việc hình thành văn hóa doanh nghiệp nước tahiện nay. Điều cần nhấn mạnh hiện nay là tiếp tục xóa bỏ cơ chế “xin-cho”,xóa bỏ những thủ tục hành chính rườm rà gây tốn kém, tăng chi phí đầu tư vàgiảm năng lực cạnh tranh của hàng hóa. Phải sắp xếp lại bộ máy tinh gọn,khắc phục chồng chéo, quan liêu, nâng cao hiệu lực và hiệu quả của bộ máyhành chính trong quản lý điều hành. Việc lành mạnh hóa cán bộ, công chức làrất cần thiết để khắc phục tình trạng một số công chức do kém năng lực vàphẩm chất không những đã sai lệch những chủ trương đúng đắng của Đảngvà Nhà nước gây trở ngại, phiền hà đối với doanh nghiệp trong sản xuất kinhdoanh, mà trong không ít trường hợp đã cấu kết, tiếp tay cho những hành vitiêu cực, vi phạm pháp luật của doanh nghiệp, làm xấu văn hóa doanh nghiệp.√ Những yếu tố bên trong doanh nghiệp.Để xây dựng văn hóa doanh nghiệp thành công, bên cạnh những thể chế củaNhà nước, mỗi doanh nghiệp còn cần phải thực hiện 7 vấn đề sau:1. Đặt ra một định hướng và tầm nhìn mang tính chiến lược.Vai trò trước tiên của những người lãnh đạo đứng đầu công ty là xác địnhmột kế hoạch rõ ràng và đặt ra một định hướng chiến lược cho công ty củamình. Kế hoạch và định hướng này giúp cho công ty ấy có thể cạnh tranh trênthị trường và phát triển hoạt động của mình trong một thời gian dài.Việc làm này cần phải giúp công ty trong việc đưa ra quyết định nên tậptrung nguồn lực của công ty vào đâu, đầu tư vào đâu thì có thể đem lại lợinhuận tối đa. Nó cũng phải là một quá trình mà qua đó những người điềuhành công ty phát hiện ra được những ý tưởng mới trong khi tìm ra điểm yếu,14điểm mạnh của công ty, những cơ hội và khó khăn mà công ty đã, đang và sẽphải đối mặt.Vai trò của những người lãnh đạo công ty không chỉ dừng ở việc vạch ra kếhoạch chiến lược mà còn phải tiếp xúc trao đổi với nhân viên của mình vàthay đổi suy nghĩ của họ nhằm thực hiện được những cam kết của mình vềhướng phát triển mới của công ty.Những người lãnh đạo cũng phải giải thích tường tận những giá trị và niềmtin chung mà mọi nhân viên trong công ty cần phải ghi nhớ để đạt được kếhoạch mục tiêu của công ty. Điều này chắc chắn sẽ tác động đến cách thứclàm việc của họ.2. Xây dựng cách đánh giá rõ ràng về hiệu quả hoạt động của công ty.Có một kế hoạch rõ ràng và một định hướng chiến lược là rất quan trọngnhưng như vậy thì chưa đủ. Hầu hết các công ty chỉ dừng lại ở đây mà thiếuđi bước biến những kế hoạch chiến lược đó thành việc làm cụ thể ở từngphòng ban hay các đơn vị kinh doanh chiến lược khác nhau.Con đường để phát triển văn hóa công ty hướng tới thành công là bắt đầuquá trình thảo luận tự do của những người quản lí các phòng ban về mục tiêuhọ mong muốn trong các khoảng thời gian hạn định.Mục tiêu được vạch ra càng cụ thể bao nhiêu càng tốt bấy nhiêu. Đối vớimỗi việc làm cần phải đặt ra những mục tiêu hiệu quả chính nhằm phục vụcho kế hoạch chiến lược tổng thể và những mục tiêu đó phải nhận được sựđồng thuận của cả cấp lãnh đạo lẫn đội ngũ nhân viên trong công ty. Chỉ khinào một công ty làm được việc này thì những kế hoạch và tầm nhìn chiếnlược của công ty ấy mới có tính thực tế và khả thi.3. Thực hiện những mục tiêu đề ra.15Một khuynh hướng của con người là luôn hướng tới sự thỏa mãn. Xét từgóc độ tâm lí học thì con người ta bị kích thích bởi sự vui thích và việc tránhđược những đau khổ buồn phiền.Nếu không kiên trì theo đuổi những mục tiêu đề ra và không đặt ra áp lựcnào đối với việc không hoàn thành kế hoạch đó thì những động lực kể trêncũng sẽ tan biến. Điều này chắc chắn sẽ khiến con người ta có những cảmgiác tự thỏa mãn với chính mình. Chính vì vậy mà việc kiên trì thực hiệnnhững mục tiêu đã đề ra là một cách tốt để loại trừ sự tự mãn trong công việc.Có một câu nói rằng “Người ta thường không làm điều mà cấp trên của họmong đợi mà lại làm những việc khiến cấp trên nghi ngờ”. Những ngườiquản lý công ty phải thường xuyên có những cuộc thảo luận với nhân viêncủa mình để bàn bạc về tiến bộ trong công việc và những kết quả đã đạtđược.Nếu không đạt được những mục tiêu đề ra thì người lãnh đạo công ty phảiđề nghị nhân viên của mình có biện pháp thực hiện đúng đắn và thực hiệnnhững mục tiêu đó cho tới khi nào đạt được kết quả như mong muốn thì thôi.Một cách hoàn thành các mục tiêu mang tính chủ động hơn đó là cách tậptrung ngăn ngừa việc không hoàn thành mục tiêu, cách này sẽ luôn hiệu quahơn việc ngồi chờ cho đến khi mọi việc đã ra khỏi tầm kiểm soát chẳng hạnnhư những mục tiêu hay thời hạn bị bỏ lỡ.4. Thực hiện khen thưởng trên cơ sở công bằng.Khen thưởng không công bằng chính là một cách chắc chắn nhất để hủyhoại con đường đi tới thành công của một công ty. Khen thưởng như nhauđối với mọi nhân viên dù cho kết quả công việc họ làm có khác nhau là mộtviệc làm thiếu sự công bằng.Nhưng nhiều người lãnh đạo các công ty lại khen thưởng nhân viên củamình một cách không hợp lý. Họ giải thích rằng sẽ rất mất thời gian để thực16sự giải quyết vấn đề này. Vì vậy mà nhiều công ty đã thưởng cho toàn bộnhân viên trong công ty một mức tiền thưởng như nhau hoặc nhân viên nàocũng có số tháng được hưởng thưởng bằng nhau dù cho mức độ hiệu quảcông việc của họ có khác nhau.Nếu ngay từ đầu những tiêu chí khen thưởng được đề ra một cách rõ ràngvà việc đánh giá hiệu quả công việc được làm một cách chuyên nghiệp thì sẽkhông gặp vấn đề gì khi gắn liền hiệu qua công việc với việc khen thưởng.Khen thưởng ở đây không chỉ đề cập đến việc khen thưởng vật chất mà cònbao hàm cả khen thưởng về mặt tinh thần như sự thừa nhận của cấp trên vềthành tích cá nhân của bạn, những lời khen ngợi chân thành, những lời độngviên khích lệ và sự phản hồi tích cực từ phía lãnh đạo công ty.5. Tạo ra một môi trường làm việc trong sạch và cởi mở.Một môi trường làm việc cởi mở nơi mà người nhân viên có thể chia sẻthông tin và kiến thức một cách tự do thoải mái chắc chắn sẽ tạo điều kiện tốtđể cho một công ty có thể đạt được những mục tiêu của mình. 80% các vấnđề trong các công ty là có liên quan đến việc giao tiếp hay thiếu sự giao tiếpgiữa các cá nhân trong công ty.Việc hiểu lầm, cách nghĩ sai hay giải thích sai… xảy ra trong các công tyđều là bởi người ta không trao đổi với nhau lí do của việc làm của mình. Bởivậy những quyết định trong công ty được đưa ra mà lại thiếu đi phần giảithích lí do rõ ràng cho sự ra đời của chính những quyết định ấy. Từ đó trở vềsau, trong công ty, người ta làm mọi việc mà không trao đổi với nhau tại saohọ lại làm như thế hay thế khác.Trong các buổi họp hành hay thảo luận, người lãnh đạo công ty nào khôngkhích lệ được một môi trường làm việc cởi mở thì sẽ chẳng nhận được ý kiếnphản hồi nào từ phía nhân viên của mình, do đó sẽ nảy sinh tình trạng mù mờ17về thông tin và những giả thiết sai lầm lại không hề được ai thắc mắc màchính những điều này lại gây ra các hậu quả xấu về sau.Thông thường chính những người lãnh đạo công ty chứ không phải côngviệc lại là nguyên nhân làm cho các nhân viên cảm thấy lo sợ và làm cho họrơi vào sự im lặng bất lợi. Những ai không có cơ hội để nói lên ý kiến, quanđiểm hay đưa ra một lời đề nghị nào của mình đó sẽ trở nên không hài lòng,bất mãn.Hậu quả của việc này là họ không làm việc hết khả năng của mình. Họkhông còn muốn tìm tòi ra những ý tưởng mới, áp dụng những cải tiến haythay đổi nào vì sợ bị cấp trên khiển trách.6. Loại bỏ vấn đề tranh giành quyền lực trong công ty.Sự tranh giành quyền lực trong công ty sẽ cản trở sự phát triển của mốiquan hệ tin tưởng lẫn nhau giữa mọi người trong công ty. Những việc làmthiếu lành mạnh như thiên vị, vây cánh phe phái, phao tin đồn thổi và làm hạinhau sau lưng…sẽ trở nên phổ biến trong một công ty nếu những người điềuhành và lãnh đạo công ty đó không có nguyên tắc về cơ bản là đúng đắn vàphương thức quản lí nhân sự chuyên nghiệp.Để giải quyết vấn đề tranh giành quyền lực trong nội bộ công ty, các côngty phải bắt đầu từ việc phát triển một môi trường làm việc cởi mở, cho phépcó sự bất đồng ý kiến về một vấn đề nào đó, tập trung vào mục tiêu chính củacông ty và phát huy được sự hòa thuận tập thể.Những lời phê bình mang tính xây dựng nên được sử dụng như một phươngtiện cải thiện các vấn đề một cách thực sự chứ không phải như một vũ khí trảthù dùng để hạ gục kẻ khác. Vấn đề này phải được đứng hàng đầu vì nó xóabỏ được tính sợ sệt của nhân viên tại nơi làm việc.Nhằm loại bỏ những vấn đề liên quan đến quyền lực thì những người lãnhđạo công ty phải xử lí nghiêm khắc những hành vi mà làm cho mọi người18không tin tưởng lẫn nhau và tạo nên khoảng cách giữa mọi người trong côngty đó. Để thúc đẩy văn hóa công ty hướng tới thành công thì những ngườilãnh đạo công ty cũng không được khuyến khích sự lạm dụng quyền hànhtrong công việc. Muốn làm được điều này họ phải chứng tỏ rõ rằng cam kếtcủa họ là sẽ thực hiện đúng nguyên tắc khi công nhận và khen thưởng cácnhân viên trong công ty. Tất cả những hành động tranh giành quyền lực trongcông ty sẽ chẳng đem lại cho ai một chút lợi ích gì. Sự thật ở đây là nếungười ta lúc nào cũng phải canh chừng sau lưng mình thì hầu như họ khôngthể tập trung được vào việc hoàn thành những mục tiêu của công ty, vì thế màhiệu quả làm việc cũng bị ảnh hưởng xấu.7. Xây dựng một tinh thần tập thể vững mạnh thông qua xác định những giátrị cốt yếu.Khi phát triển một văn hóa làm việc có hiệu quả thì không gì có thể thay thếđược việc tạo dựng nên một tinh thần tập thể vững mạnh trong đội ngũ nhânviên công ty. Để làm được điều đó mọi người trong công ty ấy cần phải cùngcam kết với nhau rằng họ có chung một vài niềm tin nào đó.Cách tốt nhất để mọi người trong công ty nhận thức được những niềm tinhọ cùng chia sẻ đó là thông qua những giá trị cốt yếu mà tất cả mọi người đềuchấp nhận và ở đó người ta trân trọng chính bản thân họ khi phục vụ cho mụcđích của công ty lẫn cá nhân.Những giá trị này không những cho phép người ta có cảm giác về sự thànhcông mà còn cả cảm giác đúng đắn về việc họ luôn kiên định với nhữngnguyên tắc mà bản thân họ trân trọng.Trong nghiên cứu khảo sát của chúng tôi về văn hóa công ty, chúng tôi đãphát hiện thấy một vài giá trị cốt yếu - đó là sự đổi mới, tính công bằng, sựtôn trọng, khả năng thích ứng với những thay đổi, chú trọng vào khách hàngvà tinh thần trách nhiệm.19III. Kết Luận.Đất nước ta rồi sẽ phát triển, các công ty, doanh nghiệp tư nhân sẽxuất hiện ngày càng nhiều hơn tham gia ngày càng tích cực hơn vào xâydựng nền kinh tế của đất nước. Để tăng cường tính cạnh tranh trên sân nhà,thiết nghĩ các cơ quan hữu quan và bản thân các doanh nghiệp nên quan tâmnhiều hơn đến sự phát triển bền vững mà theo tôi một trong những bí quyếtđó là xây dựng thành công mô hình văn hóa doanh nghiệp đặc thù Việt namtrong mỗi doanh nghiệp. Để môi trường văn hóa đó tự nó sẽ có sức cảm hóa,động viên sự nỗ lực của các doanh nghiệp.Tuy nhiên, cũng cần phải ý thức sâu sắc rằng con đường xây dựng văn hóadoanh nghiệp vững mạnh nhằm mục tiêu phát triển bền vững là một quá trìnhkhông đơn giản, không thể chỉ trong vài tháng hay vài năm. Đây là một quátrình lâu dài, bền bỉ của tất cả mọi thành viên trong doanh nghiệp. Nhưng nếuchúng ta không bắt đầu từ ngày hôm nay, không đầu tư công sức thì bất kỳlúc nào chúng ta cũng thấy mình đang đi trên đầm lầy và không thể hy vọngmột ngày mai thành công. Để xây dựng văn hóa doanh nghiệp, chúng ta cóthể mượn câu nói của Lão Tử: “Con đường ngàn dặm bắt đầu từ bước nhỏ”.20