Đề bài: Qua 3 bài Sầu riêng [trang… Tiếng Việt 4, tập…], Bãi ngô, Cây gạo cho biết: a] Tác giả mỗi bài văn quan sát cây theo trình tự nào? b] Các tác giả quan sát cây bằng những giác quan nào? c] Chỉ ra những hình ảnh so sánh và nhân hóa? Tác dụng của chúng. Bài làm a] Tác giả mỗi bài văn quan sát theo trình tự sau: – Bài Sầu riêng: tác giả đi theo trình tự tả bao quát cây và những đặc sắc về hương và vị của nó; tiếp đó, tả hoa, trái; cuối cùng là ...
Đề bài: Qua 3 bài Sầu riêng [trang… Tiếng Việt 4, tập…], Bãi ngô, Cây gạo cho biết:
a] Tác giả mỗi bài văn quan sát cây theo trình tự nào?
b] Các tác giả quan sát cây bằng những giác quan nào?
c] Chỉ ra những hình ảnh so sánh và nhân hóa? Tác dụng của chúng.
Bài làm
a] Tác giả mỗi bài văn quan sát theo trình tự sau:
– Bài Sầu riêng: tác giả đi theo trình tự tả bao quát cây và những đặc sắc về hương và vị của nó; tiếp đó, tả hoa, trái; cuối cùng là thân, cành lá.
– Bài Bãi ngô: tác giả đi theo trình tự từng thời kì phát triển của cây, từ khi cây còn non đến lúc trưởng thành, ra hoa kết trái và chuẩn bị thu hoạch.
– Bài Cây gạo: tả theo từng thời kỳ phát triển của hoa từ khi ra hoa, hoa tàn, kết trái.
b] Các tác giả quan sát bằng các giác quan: mắt nhìn, tai nghe, lưỡi nếm, mũi ngửi.
c] Những hình ảnh so sánh, nhân hóa
– Bài Sầu riêng:
Thơm mùi thơm của mít chín quyện với hương bưởi, béo cái béo của trứng gà, ngọt cái vị của mật ong già hạn; cánh hoa nhỏ như vảy cá hao hao giống cánh sen con; trái lủng lẳng trông giống những tổ kiến, lá nhỏ xanh vàng hơi khép lại tưởng như lá héo.
– Bài Bãi ngô:
Cây ngô lấm tấm như mạ non, búp như kết bằng nhung, búp ngô non núp trong cuống lá hoa ngô xơ xác như cỏ may.
– Bài Cây gạo:
Những cánh hoa đỏ rực quay tít như chong chóng. Quả gạo múp míp hai đầu, thon vút như con thoi, chín như nồi cơm chín đội vung mà cười.
* Những hình ảnh so sánh, nhân hóa trên có tác dụng tạo nên những hình ảnh vừa cụ thể, vừa sinh động, dí dỏm mà vui tươi, hấp dẫn người đọc, người nghe.
Thu Huyền
STT Sầu riêngBãi ngôCây gạo1Tả bao quát và nói Tả cây ngô từlên nét đặc sắc của nhỏ tới lúc trưquả sầu riêng.ởng thành.2Tả hoa và trái sầuriêng.T hoa v bỳp Tả cây gạolúc hết mùangụ non.hoa.3Tả thân, cành, lásầu riêng.Tả hoa ngô, lá Tả cây gạongô, bắp ngô lúc quả đãlúc thu hoạch. già.Trình tựquan sátTả cây gạovào mùa hoa.Quan sát từng thời kì phátQuan sát từngbộ phận của cây triển của cây[ của bông gạo] b] Tác giả đã quan sát bằng nhữnggiác quan:*Sầu riêng: Quan sát bằng thị giác [mắt]: để thấyhoa, trái, dáng thân, cành, lá. Khứu giác [mũi]: đểthấy hương thơm của trái.Vị giác [lưỡi]: để thấy vịngọt, béo ngậy của trái sầu riêng.*Bãi ngô: Quan sát bằng thị giác [mắt]: để thấycây,lá, búp, hoa, bắp,bướm trắng, bướm vàng. Thínhgiác [tai]: để nghe tiếng tu hú gọi mùa trái chín.* Cây gạo: Quan sát bằng thị giác [mắt]: để thấycây, cành, hoa, quả gạo,chim chóc. Thính giác [tai]:để nghe tiếng chim hót trong vòm lá. c] Hình ảnh so sánh:Bài Sầu riêng:+ Hoa sầu riêng thơm ngát như hương câu, hương bưởi.Cánh hoa nhỏ như vảy cá, hao hao giống cánh sen con.+ Trái lủng lẳng dưới cành trông giống những tổ kiến.Sầu riêng thơm mùi thơm của mít chín quyện với hương bưởi, béo cái béo của trứng gà, ngọt cái vị của mật ong giàhạn.Bài Bãi ngô:+ Cây ngô lúc nhỏ lấm tấm như mạ non.+ Búp như kết bằng nhung và phấn.+ Hoa ngô xơ xác như cỏ may.Bài Cây gạo:+ Cánh hoa gạo đỏ rực quay tít như chong chóng.+ Hai đầu quả gạo thon vút như con thoi.+ Cây gạo như treo rung rinh hàng ngàn nồi cơm gạo mới. Hình ảnh nhân hoá:Bài Bãi ngô:+ Búp ngô non núp trong cuống lá.+ Bắp ngô chờ tay người đến bẻ.Bài Cây gạo:+ Cây gạo già mỗi năm lại trở lại tuổi xuân.+ Cây trở về với dáng vẻ xanh mát trầm tư.Cây đứng im, cao lớn, hiền lành.+ Các múi bông nở đều, chín như nồi cơmchín đội vung mà cười... e] Điểm giống và khác nhau giữa cách miêu tả một loài câyvà miêu tả một cây cụ thể:* Giống: Đều phải quan sát kĩ và sử dụng mọi giác quan; tảcác bộ phận của cây; tả khung cảnh xung quanh cây; dùngcác biện pháp so sánh, nhân hoá để khắc hoạ sinh động,chính xác các đặc điểm của cây; bộc lộ tình cảm của ngườitả.* Khác: Tả cả loài cây cần chú ý đến các đặc điểm phân biệtloài cây này với loài cây khác. Tả một cây cụ thể phải chúý đến đặc điểm riêng của cây đó - đặc điểm làm nó khácbiệt với các cây khác cùng loài.
Câu 1
Đọc lại ba bài văn tả cây cối mới học [Sầu riêng, Bãi ngô, Cây gạo] và nhận xét :
a] Tác giả mỗi bài văn quan sát cây theo trình tự như thế nào ? Đánh dấu X vào ô trống ý em lựa chọn.
| Tên bài | Trình tự quan sát | |
| Từng bộ phận của cây | Từng thời kì phát triển của cây | |
| Sầu riêng | ||
| Bãi ngô | ||
| Cây gạo |
b] Các tác giả quan sát cây bằng những giác quan nào?
- Thị giác [mắt] Khứu giác Thính giác Vị giác
[Sầu riêng] :
c] Viết lại những hình ảnh so sánh và nhân hoá mà em thích trong các đoạn văn trên. Theo em, các hình ảnh so sánh và nhân hoá này có tác dụng gì ?
d] Trong ba bài văn trên, bài nào miêu tả một loài cây, bài nào miêu tả một cây cụ thể ?
e] Theo em, miêu tả một loài cây có điểm gì giống và điểm gì khác với miêu tả một cây cụ thể ?
- Giống .....................................
- Khác ......................................
Phương pháp giải:
a. Em xét xem mỗi bài văn đó đã miêu tả cây cối theo trình tự nào trong hai trình tự sau:
- Tả từng bộ phận của cây.
- Tả từng thời kì phát triển của cây.
b. Em làm theo yêu cầu của bài tập.
c.
- So sánh là đối chiếu sự vật này với sự vật kia có nét tương đồng. Có sử dụng các từ so sánh như: như, là, như là, tựa, tựa như,...
- Nhân hoá là gọi hoặc tả các sự vật bằng các từ ngữ vốn chỉ được dùng để gọi hoặc tả con người.
d. Em làm theo yêu cầu của bài tập.
e. Em làm theo yêu cầu của bài tập.
Lời giải chi tiết:
a] Tác giả mỗi bài văn quan sát cây theo trình tự như thế nào? Ghi dấu X vào ô trống ý em lựa chọn.
| Tên bài | Trình tự quan sát | |
| Từng bộ phận của cây | Từng thời kì phát triển của cây | |
| Sầu riêng | X | |
| Bãi ngô | X | |
| Cây gạo | X [Từng thời kì phát triển của bông gạo] |
b] Các tác giả quan sát cây bằng những giác quan nào?
| - Thị giác [mắt] | [Bãi ngô]: Cây, lá, búp, hoa, bắp ngô, bướm trắng, bướm vàng [Cây gạo]: cây, cành, hoa, quả gạo, chim chóc [Sầu riêng]: hoa, trái, dáng, thân, cành lá |
| - Khứu giác [mũi] | [Sầu riêng]: hương thơm của trái sầu riêng |
| - Vị giác [lưỡi] | [Sầu riêng]: vị ngọt của trái sầu riêng |
| - Thính giác [tai] | [Cây gạo]: tiếng chim hót [Bãi ngô] tiếng tu hú |
c] Viết lại những hình ảnh so sánh và nhân hóa mà em thích trong các đoạn văn trên. Theo em, các hình ảnh so sánh và nhân hóa này có tác dụng gì ?
Bài “sầu riêng”
- So sánh :
+ Hoa sầu riêng ngan ngát như hương cau, hương bưởi.
+ Cánh hoa nhỏ như vảy cá, hao hao giống cánh sen con.
+ Trái lủng lẳng dưới cành trông như tổ kiến.
Bài “Bãi ngô ”
- So sánh :
+ Cây ngô lúc nhỏ lấm tấm như mạ non.
+ Búp như kết bằng nhung và phấn.
+ Hoa ngô xơ xác như cỏ may.
- Nhân hóa :
+ Búp ngô non núp trong cuống lá.
+ Bắp ngô chờ tay người đến bẻ.
Bài “Cây gạo”
- So sánh
+ Cảnh hoa gạo đỏ rực quay tít như chong chóng.
+ Quả hai đầu thon vút như con thoi.
+ Cây như treo rung rinh hàng ngàn nồi cơm gạo mới.
- Nhân hóa :
+ Các múi bông gạo nở đều, như nồi cơm chín đội vung mà cười.
- Cây gạo già mỗi năm trở lại tuổi xuân.
+ Cây gạo trở về với dáng vẻ trầm tư. Cây đứng im cao lớn, hiền lành.
* Trên đây là những hình ảnh được tác giả dùng biện pháp so sánh, nhân hóa trong miêu tả. Học sinh lựa chọn một số hình ảnh mà em thích.
Về tác dụng, các hình ảnh so sảnh và nhân hóa trên làm cho bài văn miêu tả thêm hấp dẫn, sinh động và gần gũi với người đọc.
d] Trong ba bài văn trên, bài nào miêu tả một loài cây, bài nào miêu tả một cây cụ thể ?
Hai bài Sầu riêng và Bãi ngô miêu tả một loài cây, bài Cây gạo miêu tả một cây cụ thể.
e] Theo em, miêu tả một loài cây có điểm gì giống và điểm gì khác với miêu tả một cây cụ thể ?
- Giống : Đều phải quan sát kĩ và sử dụng mọi giác quan, tả các bộ phận của cây, tả khung cảnh xung quanh cây, dùng các biện pháp so sánh, nhân hóa để khắc họa sinh động chính xác các đặc điểm của cây, bộc lộ tình cảm của người miêu tả.
- Khác : Tả cả loài cây cần chú ý đến các đặc điểm phân biệt loài cây này với các loài cây khác. Tả một cái cây cụ thể phải chú ý đến đặc điểm riêng của cây đó - đặc điểm làm nó khác biệt với các cây cùng loài.
Câu 2
Quan sát một cây mà em thích trong khu vực trường em [hoặc nơi em ở] và ghi lại vắn tắt những gì em đã quan sát được. Chú ý kiểm tra xem.
a] Trình tự quan sát của em có hợp lí không ?
b] Em đã quan sát bằng những giác quan nào ?
Cái cây em quan sát có gì khác với những cây khác cùng loài ?
Phương pháp giải:
Em quan sát, tìm kiếm đặc điểm nổi bật của cây đó.
Lời giải chi tiết:
Bài viết tham khảo
Quan sát cây phượng
- Miêu tả chung cây phượng
- Cây phượng trong sân trường em đã được trồng từ hàng chục năm trước.
- Đây là loại cây cổ thụ, ra hoa vào mùa hè.
- Nhìn từ xa cây phượng tỏa bóng mát che rợp cả khoảng trống phía trước trường.
- Miêu tả chi tiết về cây phượng
- Gốc cây lớn, gồm nhiều rễ dài như những con rắn quấn lấy thân cây.
- Thân cây màu nâu, khoảng một vòng tay người ôm, có quét vôi trắng xung quanh.
- Lá phượng nhỏ nhắn như lá me.
- Mùa hè hoa phượng thường nở đỏ rực có một khoảng trời.
- Nụ hoa phượng mọc thành từng chùm, có màu xanh, nhỏ xinh.
- Mỗi bông hoa phượng thường có năm cánh mỏng, màu đỏ.