Khái niệm lợi thế so sánh là gì?
Trong kinh tế học, lý thuyết lợi thế so sánh [Comparative Advantage] đề cập đến khả năng của một bên [có thể là một cá nhân, một công ty hoặc một quốc gia] trong việc sản xuất một hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể với chi phí cơ hội thấp hơn một bên khác. Đó là khả năng sản xuất một sản phẩm hiệu quả nhất so với tất cả các sản phẩm khác có thể được sản xuất. Lợi thế so sánh có thể được xem là đối lập với lợi thế tuyệt đối đề cập đến khả năng của một bên sản xuất một hàng hóa cụ thể với chi phí tuyệt đối thấp hơn bên khác. Đây là lý do tại sao thương mại có thể tạo ra giá trị cho cả hai bên - bởi vì mỗi bên có thể tập trung vào hoạt động mà họ có chi phí cơ hội thấp hơn.
Lợi thế so sánh giải thích cách thương mại có thể tạo ra giá trị cho cả hai bên ngay cả khi một bên có thể sản xuất tất cả hàng hóa với ít nguồn lực hơn bên kia. Lợi ích ròng của một kết quả như vậy được gọi là lợi nhuận từ thương mại. Đây là khái niệm chính của lý thuyết thuần túy về thương mại quốc tế.
Lợi thế so sánh là gì?
Lợi thế so sánh [comparative advantage] là gì? Lý luận về lợi thế so sánh
Lý thuyết lợi thế so sánh có lẽ là khái niệm quan trọng nhất trong lý thuyết thương mại quốc tế. Đây cũng là một trong những nguyên tắc thường bị hiểu lầm nhất. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu khái niệm lợi thế so sánh là gì? Sự khác nhau cơ bản giữa lợi thế so sánh và lợi thế tuyệt đối, lợi thế cạnh tranh. Cùng tìm hiểu nhé!
1. Lợi thế so sánh là gì?
– Khái niệm lợi thế so sánh:
Lợi thế so sánh là khả năng của nền kinh tế trong việc sản xuất một hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể với chi phí cơ hội thấp hơn so với các đối tác thương mại của nó. Lợi thế so sánh mang lại cho công ty khả năng bán hàng hóa và dịch vụ ở mức giá thấp hơn so với đối thủ cạnh tranh và nhận ra tỷ suất lợi nhuận cao hơn.
Quy luật lợi thế so sánh được nhà kinh tế chính trị người Anh David Ricardo và cuốn sách “Về các nguyên tắc của kinh tế chính trị và thuế” viết năm 1817, mặc dù có khả năng là người cố vấn của Ricardo, James Mill, là người khởi xướng phân tích.
– Lý thuyết lợi thế so sánh giới thiệu chi phí cơ hội như một yếu tố để phân tích trong việc lựa chọn giữa các phương án sản xuất khác nhau. Lợi thế so sánh gợi ý rằng các quốc gia sẽ tham gia thương mại với nhau, xuất khẩu những mặt hàng mà họ có lợi thế tương đối. Lợi thế tuyệt đối đề cập đến tính ưu việt không thể kiểm chứng của một quốc gia để sản xuất một hàng hóa cụ thể tốt hơn.
– Lợi thế so sánh là một trong những khái niệm quan trọng nhất trong lý thuyết kinh tế và là nguyên lý cơ bản của lập luận rằng tất cả các tác nhân, mọi lúc, đều có thể cùng có lợi từ hợp tác và thương mại tự nguyện. Đó cũng là một nguyên tắc cơ bản trong lý thuyết thương mại quốc tế.
Chìa khóa để hiểu lợi thế so sánh là nắm chắc chi phí cơ hội. Nói một cách đơn giản, chi phí cơ hội là một lợi ích tiềm năng mà ai đó đánh mất khi chọn một phương án cụ thể so với một phương án khác.
Trong trường hợp lợi thế so sánh, chi phí cơ hội [có nghĩa là, lợi ích tiềm năng đã bị mất đi] cho một công ty thấp hơn so với một công ty khác. Công ty có chi phí cơ hội thấp hơn và do đó lợi ích tiềm năng nhỏ nhất bị mất đi sẽ nắm giữ loại lợi thế này.
Xem thêm: So sánh thương lượng và hoà giải trong thương mại?
Một cách khác để nghĩ về lợi thế so sánh là lựa chọn tốt nhất được đánh đổi. Nếu bạn đang so sánh hai lựa chọn khác nhau, mỗi lựa chọn đều có sự đánh đổi [một số lợi ích cũng như một số nhược điểm], thì lựa chọn có gói tổng thể tốt nhất là lựa chọn có lợi thế so sánh.
– Đa dạng các kỹ năng: Mọi người tìm hiểu lợi thế so sánh của họ thông qua tiền lương. Điều này thúc đẩy mọi người vào những công việc mà họ tương đối giỏi nhất. Nếu một nhà toán học lành nghề kiếm được nhiều tiền hơn với tư cách là một kỹ sư hơn là một giáo viên, thì họ và mọi người mà họ giao dịch sẽ tốt hơn khi họ thực hành kỹ thuật.
Khoảng cách lớn hơn về chi phí cơ hội cho phép mức sản xuất giá trị cao hơn bằng cách tổ chức lao động hiệu quả hơn. Sự đa dạng về con người và kỹ năng của họ càng lớn thì cơ hội giao dịch có lợi thông qua lợi thế so sánh càng lớn.
Ví dụ, hãy xem xét một vận động viên nổi tiếng như Michael Jordan. Là một ngôi sao bóng rổ và bóng chày nổi tiếng, Michael Jordan là một vận động viên đặc biệt với khả năng thể chất vượt trội so với hầu hết các cá nhân khác. Có thể nói, Michael Jordan có thể sơn nhà nhanh chóng, nhờ vào khả năng cũng như chiều cao ấn tượng của anh ấy.
Theo giả thuyết, hãy nói rằng Michael Jordan có thể sơn ngôi nhà của mình trong 8 giờ. Tuy nhiên, trong tám giờ đó, anh ấy cũng có thể tham gia quay một quảng cáo truyền hình sẽ kiếm được 50.000 đô la cho anh ấy. Ngược lại, Joe, hàng xóm của Jordan, có thể sơn ngôi nhà trong 10 giờ. Trong cùng khoảng thời gian đó, anh ta có thể làm việc tại một nhà hàng thức ăn nhanh và kiếm được 100 đô la.
Trong ví dụ này, Joe có một lợi thế so sánh, mặc dù Michael Jordan có thể sơn nhà nhanh hơn và đẹp hơn. Thương vụ tốt nhất sẽ là Michael Jordan quay một quảng cáo trên truyền hình và trả tiền cho Joe để sơn nhà cho anh ấy. Miễn là Michael Jordan kiếm được 50.000 đô la dự kiến và Joe kiếm được hơn 100 đô la, thương mại là người chiến thắng. Nhờ sự đa dạng về kỹ năng của họ, Michael Jordan và Joe có thể sẽ thấy đây là sự sắp xếp tốt nhất vì lợi ích chung của họ.
– Lợi thế so sánh và Lợi thế tuyệt đối: Lợi thế so sánh đối lập với lợi thế tuyệt đối. Lợi thế tuyệt đối đề cập đến khả năng sản xuất nhiều hơn hoặc tốt hơn hàng hóa và dịch vụ so với người khác. Lợi thế so sánh đề cập đến khả năng sản xuất hàng hóa và dịch vụ với chi phí cơ hội thấp hơn, không nhất thiết phải ở số lượng hoặc chất lượng lớn hơn.
Lợi thế so sánh là một nhận thức chính xác rằng thương mại vẫn sẽ diễn ra ngay cả khi một quốc gia có lợi thế tuyệt đối về tất cả các sản phẩm. Để thấy sự khác biệt, hãy xem xét một luật sư và thư ký của họ. Luật sư giỏi sản xuất các dịch vụ pháp lý hơn thư ký và cũng là người đánh máy và tổ chức nhanh hơn. Trong trường hợp này, luật sư có lợi thế tuyệt đối trong cả việc sản xuất các dịch vụ pháp lý và công việc thư ký.
Xem thêm: Phương pháp so sánh trong phân tích hoạt động kinh doanh là gì?
Tuy nhiên, họ được lợi từ thương mại nhờ những lợi thế và bất lợi so sánh được. Giả sử luật sư tạo ra $ 175 mỗi giờ cho các dịch vụ pháp lý và $ 25 mỗi giờ cho nhiệm vụ thư ký. Bí mật nàycó thể tạo ra $ 0 cho các dịch vụ pháp lý và $ 20 cho các nhiệm vụ thư ký trong một giờ. Ở đây, vai trò của chi phí cơ hội là rất quan trọng.
Để tạo ra thu nhập $ 25 từ công việc thư ký, luật sư phải mất $ 175 thu nhập do không hành nghề luật sư. Chi phí cơ hội cho công việc thư ký của họ cao. Họ tốt hơn bằng cách sản xuất các dịch vụ pháp lý trị giá một giờ đồng hồ và thuê thư ký đánh máy và sắp xếp. Thư ký tốt hơn nhiều nên đánh máy và sắp xếp cho luật sư; chi phí cơ hội của họ để làm như vậy là thấp. Đó là nơi mà lợi thế so sánh của họ nằm.
– Lợi thế so sánh và Lợi thế cạnh tranh: Lợi thế cạnh tranh đề cập đến khả năng của một công ty, nền kinh tế, quốc gia hoặc cá nhân trong việc cung cấp giá trị mạnh mẽ hơn cho người tiêu dùng so với các đối thủ cạnh tranh. Nó tương tự, nhưng khác với, lợi thế so sánh.
Để có được lợi thế cạnh tranh so với những người khác trong cùng lĩnh vực hoặc lĩnh vực, công ty cần phải đạt được ít nhất một trong ba điều: công ty phải là nhà cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ chi phí thấp của mình, công ty phải cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ cao cấp hơn đối thủ cạnh tranh của nó và / hoặc nó nên tập trung vào một phân khúc cụ thể của nhóm người tiêu dùng.
Comparative Advantage / Lợi Thế So Sánh
Định nghĩa
Khái niệmlợi thế so sánhđóng một vai trò cực kì quan trọng tronghọc thuyết thương mại quốc tế hiện đại. Một bên [quốc gia, khu vực, cá nhân] được coi là cólợi thế so sánhhơn bên kia trong việc sản xuất một sản phẩm nếu họ có thể sản xuất sản phẩm đó vớichi phí cơ hộithấp hơn.
Người đầu tiên đề cập đến lợi thế so sánh là Robert Torrens vào năm 1815 khi ông có một bài viết về việc trao đổi ngũ cốc giữa Anh và Ba Lan. Ông rút ra kết luận là người Anh vẫn có lợi khi xuất khẩu hàng hoá sang Ba Lan để đổi lấy ngũ cốc, cho dù họ có thể sản xuất ngũ cốc với chi phí thấp hơn Ba Lan. Tuy vậy, người có đóng góp lớn nhất cho lý thuyết lợi thế so sánh chính làDavid Ricardokhi ông đã đưa ra những giải thích mang tính hệ thống trong cuốn sách xuất bản năm 1817 "Những nguyên lý kinh tế chính trị và thuế khoá", sử dụng những ví dụ tương tự liên quan đến hoạt động trao đổi rượu lấy vải vóc giữa Anh và Bồ Đào Nha.
Theo lý thuyết trước đó củaAdam Smithvềlợi thế tuyệt đối, trong thương mại quốc tế, mỗi quốc gia sẽ tìm cho mình một số sản phẩm mà nó có lợi thế tuyệt đối, tức là nó sẽ thu lợi nhờ việc chuyên môn hoá và những sản phẩm mà nó sản xuất hiệu quả nhất và trao đổi với các quốc gia khác. Như vậy phải chăng những nước không có lợi thế tuyệt đối về bất cứ sản phẩm nào thì không thể thu được lợi ích từ thương mại quốc tế? Với lý thuyết lợi thế so sánh, Ricardo đã chỉ ra rằng, ngay cả những nước như vậy cũng vẫn tìm được chỗ đứng cho mình trong thương mại quốc tế nếu chuyên môn hoá vào sản xuất và xuất khẩu những sản phẩm mà nó có lợi thế so sánh. Lý thuyết của Ricardo dựa trên nhiều giả định hơi phi thực tế một chút, như là chi phí vận chuyển = 0, và lợi ích từ việc tăng sản lượng có thể bù đắp được các ngoại ứng tiêu cực như ô nhiễm môi trường hay bất công bằng xã hội. Tuy nhiên với sự phát triển của khoa học-công nghệ, với sự ra đời củamáy bay và internet thì dường như giả định của Ricardo ngày càng vững vàng hơn.
Lý thuyết lợi thế so sánh được minh hoạ qua ví dụ sau: hai người đàn ông sống sót sau một vụ đắm tàu dạt lên một hòn đảo hoang. Để sống sót họ buộc phải tiến hành một vài hành vi kinh tế cơ bản như là kiếm nước ngọt, bắt cá, nấu ăn, dựng và sửa lều... Người thứ nhất là một chàng trai trẻ, khoẻ, có học hành và nhanh nhẹn hơn, tháo vát hơn, làm việc hiệu quả hơn trong mọi việc. Như vậy là anh ta có lợi thế tuyệt đối trong mọi việc. Người thứ hai là một ông già ốm yếu và không được học hành. Ông ta kém lợi thế tuyệt đối trong mọi việc. Đối với một số việc thì khoảng cách giữa hai người là rất lớn, trong khi một số việc khác thì khoảng cách cũng tương đối nhỏ.
Vậy có ai trong số hai người sẽ có lợi hơn khi sống đơn độc không? Câu trả lời là không, vì chuyên môn hoá và trao đổi sẽ đem lại lợi ích cho cả hai. Hai người phân công công việc như thế nào? Theo như lý thuyết lợi thế so sánh, chàng trai trẻ sẽ dành nhiều thời gian hơn cho những việc mà anh ta làm tốt hơn ông già kia rất nhiều, còn ông già sẽ tập trung vào những việc mà ông ta làm kém chàng trai chút đinh . Một thoả thuận như thế sẽ giúp tăng được tổng số sản phẩm và/hoặc giảm tổng thời gian lao động, nó sẽ giúp cả hai sung túc hơn.
Tuy nhiên, chuyên môn hoá và trao đổi sẽ không thể diễn ra nếu có một đầu vào không thể thay thế nào đó bị cạn kiệt. Trong ví dụ trên, nếu nước ngọt chỉ còn đủ cho một người thì cách duy nhất là giải quyết bằng bạo lực. Hoặc nếu chi phí cơ hội của hai bên với cùng một sản phẩm là như nhau thì không ai được coi là có lợi thế so sánh, trong trường hợp này chuyên môn hoá cũng là vô ích.
Để hiểu rõ lý thuyết này chúng tatiếp tụcphân tích mộtví dụđịnh lượng nữa:
Bảng dưới đây mô tả số sản phẩm tạo ra từ một đơn vị nguồn lực của hai nước Việt Nam và Thái Lan.
Để việc phân tích được đơn giản có thể đưa ra những giả sử sau:
1. Mỗi bên đều có 10 đơn vị nguồn lực vànguồn lực dùng để sản xuất lúa gạo và xe máy là có thể thay thế hoàn hảo lẫn nhau, các nguồn lực được tự do di chuyển trong mỗi nước nhưng không được di chuyển sang nước khác
2. Thế giới chỉ có 2 nước và mỗi nước chỉ sản xuất2 mặt hàng này
3. Chi phí cơ hội của mỗi nước là bất biến
| Việt Nam | Thái Lan | |
| Xe máy | 2 c | 5 c |
| Gạo | 10 t | 12.5 t |
Nhìn vào bảng trên có thể thấy Thái Lan có lợi thế tuyệt đối, còn Việt Nam kém lợi thế tuyệt đối ở cả hai mặt hàng này. Nếu không có thương mại thì Việt Nam có thể sản xuất tối đa là20 chiếcxe máy, hoặc 100 tấn gạo, còn Thái Lan có thể có tối đa 50chiếc xe máy hoặc 125 tấn gạo.
Trường hợphai nước quyết định tiến hành hoạt độnggiaothươngvới nhau. Bảng dưới đây cho thấy chi phí cơ hội để sản xuất mỗi mặt hàng:
| Việt Nam | Thái Lan | |
| Xe máy | 5t/c | 2.5 t/c |
| Gạo | 0.2 c/t | 0.4 c/t |
Có thể thấy, chi phí cơ hội để sản xuất xe máy của Thái Lan thấp hơn, trong khi chi phí cơ hội để sản xuất gạo của Việt Nam thấp hơn. Vậy theo lý thuyết lợi thế so sánh Việt Nam nên tập trung vào sản xuất gạo còn Thái Lan sản xuất xe máy. Nếu chuyên môn hoá tuyệt đối Thì sản lượng của 2 nướcnhư sau:
| Việt Nam | Thái Lan | |
| Xe máy | 0 | 50c |
| Gạo | 100t | 0 |
Việt Namvà Thái Lan sauđó sẽ tiến hành traođổi theo một tỉ lệ nàođó nằm trong khoảng2.5t/cđến 5t/c, giả sử là 3 tấn gạo/ 1 xe máy. Giả sử Thái Lanquyết định đổi20 xe máy lấy 60 tấn gạo.Vậylượnghàng hóacuối cùng mà mỗi nước có,so sánh với lượng hàng hoá nếu tự sản xuất như 2 bảng sau:
| Việt Nam | Thái Lan | |
| Xe máy | 20 | 30 |
| Gạo | 40 | 60 |
Sản lượng nếu có thương mại quốc tế
| Việt Nam | Thái Lan | |
| Xe máy | 12 [ =2x6] | 30 [ =5x6 ] |
| Gạo | 40 [=10x4] | 48 [=12x4] |
Sản lượng nếu tự sản xuất
Như vậy nhờ có thương mại quốc tế mà cả hai nước đều được tiêu dùng lượng hàng hoá lớn hơn khả năng tự cung cấp của mình, hay nói cách khác họ đãđẩyđược đường giới hạn khả năng sản xuất ra xa gốc toạ độ hơn. [Ảnh: David Ricardo 1772 - 1823]
David Ricardo [1772-1823]
Ví dụ về lợi thế so sánh
Bảng 1: Chi phí về lao động để sản xuất lúa gạo và thịt heo tại Campuchia với VN
|
Sản phẩm |
Tại Campuchia [giờ công] |
Việt Nam [giờ công] |
| 1kg lúa gạo | 15 | 10 |
| 1 kg thịt heo | 30 | 15 |
Trong ví dụ ở bảng 1, chúng ta dễ dàng nhận ra Việt Nam có lợi thế so sánh trong sản xuất lúa gạo và thịt heo. Theo lẽ thông thường, Việt Nam không nên nhập khẩu mặt hàng nào từ Campuchia. Thế nhưng xét kỹ bạn sẽ thấy rằng:
– 1 kg thịt heo tại Campuchia có chi phí sản xuất gấp đôi lúa gạo.
– 1 kg thịt heo tại Việt Nam có chi phí sản xuất tương đương 1,5 kg gạo.
– Chi phí sản xuất lúa lúa gạo tại Campuchia sẽ rẻ hơn so với Việt Nam vì chi phí cơ hội có 1 kg thịt heo ở Campuchia là 2kg gạo [30/15], còn ở Việt Nam là 2/3kg [15/10].
==> Từ đó, Campuchia sẽ tập trung sản xuất lúa gạo, còn Việt Nam sản xuất thịt heo để tối ưu hóa lợi thế cạnh tranh của mình thông qua thương mại giữa 2 nước.