Đọc hiểu: DẶN CON
Chẳng ai muốn làm hành khất
Tội trời đày ở nhân gian
Con không được cười giễu họ
Dù họ hôi hám úa tàn
Nhà mình sát đường họ đến
Có cho thì có là bao
Con không bao giờ được hỏi
Quê hương họ ở nơi nào
Con chó nhà mình rất hư
Cứ thấy ăn mày là cắn
Con phải răn dạy nó đi
Nếu không thì con đem bán
Mình tạm gọi là no ấm
Ai biết cơ trời vần xoay
Lòng tốt gửi vào thiên hạ
Biết đâu nuôi bố sau này.
[Trần Nhuận Minh]
1. Xác định phương thức biểu đạt trong văn bản trên ?
2. Nêu ý nghĩa của cách dùng từ “hành khất” mà không phải là “người ăn mày” trong câu đầu ?
3. Nêu tác dụng của biện pháp tu từ điệp cấu trúc “Con không…” ?
4. Lời dặn con của người cha qua hai câu thơ:
“Con không bao giờ được hỏi
Quê hương họ ở nơi nào?”
5. Anh/chị có suy nghĩ gì về bài học rút ra mà người cha nói với con qua bài thơ ?
Hướng dẫn:
1. Phương thức biểu đạt: biểu cảm, tự sự.
2. “Hành khất”, “ăn mày”: đều chỉ người kém may mắn trong cuộc sống, phải đi lang thang xin ăn.
Từ “Hành khất” là một từ Hán Việt thể hiện thái độ tôn trọng của tác giả đối với những người không may cơ nhỡ trong cuộc sống.
3. Tác dụng:
+ Phép điệp Thể hiện sự giáo dục nghiêm khắc của người cha với con, mong muốn con mình thấu hiểu và sống đúng với đạo lí làm người: trân trọng, không chế nhạo những người cơ nhỡ.
+ Nhấn mạnh ý, tạo nhịp điệu, âm hưởng cho bài thơ
4. Quê hương là nơi chôn rau cắt rốn của mỗi người, những người hành khất vì cơ nhỡ mà có người phải bỏ quê hương đi tha hương cầu thực, thậm chí còn có những người không có quê hương. Người cha dặn dò con không nên hỏi quê hương của họ bởi vì nhắc đến quê hương là nhắc đến nỗi nhớ, nhắc đến niềm đau.. Từ đó, người cha muốn con hiểu được, đồng cảm, sẻ chia trong cuộc sống, quan tâm giúp đỡ những người tha hương cầu thực, không chỉ về mặt vật chất mà trên hết vẫn là sự đồng cảm về mặt tinh thần.
5. Bài học rút ra: Cần tôn trọng ,đồng cảm, sẻ chia, giúp đỡ nhau trong cuộc sống.
***********Hết**********
Nguyễn Thế Anh – 12C – THPT Hoa Lư A – Ninh Bình
Xem thêm :Tuyển tập bộ đề đọc hiểu ôn thi THPT Quốc gia ngữ văn
SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO BÌNH ĐỊNHTRƯỜNG THPT NGÔ LÊ TÂNĐỀ THI HỌC KÌ I - NĂM HỌC 2017-2018Môn thi: Ngữ văn 10 - CBNgày thi: ………………………Thời gian: 90 phút [Không kể thời gian giao đề]MA TRẬN ĐỀ:Mức độnhận thứcI. Đọc hiểuĐoạn trích.Số câuSố điểmTỉ lệII.Làm văn1. Nghị luậnxã hội: viếtđoạnvăn[khoảng 200chữ]Nhận biết- Xuất xứ,thể loại,phươngthức biểuđạt, …của đoạntrích.10,55%Thông hiểuVận dụngthấp- Nội dungThể hiệnđoạn trích.quan điểmQuan điểm, tư cá nhân vềtưởng của tácvấn đề đặt ragiả.trong đoạnNghệ thuật và trích [nhậntác dụng trong xét, đánhđoạn văn, đoạn giá, rút rathơ.bài học,…]111,01,510%15%Tổng số33,030%Vận dụng tổng hợp kĩnăng và kiến thức vềxã hội, văn học để viếtđoạn văn ngắn về vấnđề xã hội trong đoạntrích phần đọc hiểu.2. Nghị luậnvăn học vềmột đoạn thơhoặc một bàithơSố câuSố điểmTỉ lệTổng chungSố câuSố điểmTỉ lệVận dụng cao10,510%11,010%11,515%Vận dụng tổng hợpnhững hiểu biết về tácgiả, tác phẩm đã họcvà kĩ năng tạo lập vănbản để viết bài nghịluận văn học: Nghịluận về một đoạn thơ,bài thơ [HKI - Ngữvăn 10].27,070%27,070%27,070%510,0100%SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO BÌNH ĐỊNHTRƯỜNG THPT NGÔ LÊ TÂNĐỀ CHÍNH THỨCĐỀ THI HỌC KÌ I - NĂM HỌC 2017-2018Môn thi: Ngữ văn 10 - CBNgày thi: ………………………Thời gian: 90 phút [Không kể thời gian giao đề]Phần I. Đọc hiểu [3,0 điểm]:Đọc đoạn trích sau đây và trả lời các câu hỏi:Chẳng ai muốn làm hành khất,Tội trời đày ở nhân gian.Con không được cười giễu họ,Dù họ hôi hám úa tàn.Nhà mình sát đường, họ đến,Có cho thì có là bao.Con không bao giờ được hỏi,Quê hương họ ở nơi nào.[...]Mình tạm gọi là no ấm,Ai biết cơ trời vần xoay,Lòng tốt gửi vào thiên hạ,Biết đâu nuôi bố sau này.[Trần Nhuận Minh, Dặn con, Nhà thơ và hoa cỏ, NXB Văn học, 1993]Câu 2. [0,5 điểm]: Chỉ ra phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong đoạntrích?Câu 1. [1,0 điểm]: Hãy nêu nội dung chính của đoạn trích trên? [1,0 điểm]Câu 3. [1,5 điểm]: Hãy tìm trong vốn từ tiếng Việt từ đồng nghĩa với từ hành khất?Theo em, vì sao tác giả dùng từ hành khất thay vì các từ đồng nghĩa khác?Phần II. Làm văn [7,0 điểm]:Câu 1 [2 điểm]:Từ đoạn trích trên, anh/chị hãy viết một đoạn văn ngắn [khoảng 200 chữ] trìnhbày suy nghĩ của mình về vấn đề cho và nhận ở đời [cho đi và nhận lại].Câu 2 [5 điểm]:Cảm nhận bài thơ “Tỏ lòng” [Thuật hoài] của Phạm Ngũ Lão:Múa giáo non sông trải mấy thu,Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu.Công danh nam tử còn vương nợ,Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu.[ Sách Ngữ văn 10, NXB Giáo dục, tập I, tr.115, 116]---------- HẾT --------ĐÁP ÁN - THANG ĐIỂMĐỀ THI HỌC KÌ I - NĂM HỌC 2017-2018Môn: Ngữ văn 10 - CBPhần I. Đọc hiểu [3,0 điểm]:Câu123Nội dungPhương thức biểu đạt chính: Biểu cảm.Lời dặn của người cha với con:- Lời dặn thể hiện tinh thần nhân văn: thương yêu, giúp đỡ con người, tôntrọng con người.- Lời dặn đầy sự chiêm nghiệm sâu sắc về lẽ đời như: cơ trời vần xoay,lòng tốt, cho và nhận... khiến con người phải suy nghĩ về cách sống.- Từ đồng nghĩa với từ hành khất: ăn xin, ăn mày [0,5 đ].- Tác giả dùng từ hành khất vì: [1,0 điểm].+ Tác dụng phối thanh.+ Hành khất là từ Hán Việt có sắc thái trang trọng, khác với sắc thái trungtính của các từ thuần Việt ăn xin, ăn mày, do đó phù hợp với cảm xúc củanhân vật trữ tình trong lời dặn con [phải tôn trọng, giữ thể diện cho nhữngngười hành khất].Tổng điểmĐiểm0,51,01,53,0Phần II. Làm văn [7,0 điểm]:1 Yêu cầu chung: Thí sinh biết kết hợp kiến thức và kĩ năng về dạng bài nghị luận xã hội vànghị luận văn học để tạo lập văn bản. Bài viết phải có bố cục đầy đủ, rõ ràng; văn viết cócảm xúc; thể hiện khả năng cảm thụ văn học tốt; diễn đạt trôi chảy, bảo đảm tính liên kết;không mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp.2. Yêu cầu cụ thể:CâuNội dungĐiểmTừ đoạn trích trên, anh/chị hãy viết một đoạn văn ngắn [khoảng 2001chữ] trình bày suy nghĩ của mình về vấn đề cho và nhận ở đời.a] Đảm bảo cấu trúc đoạn nghị luận.0,25b] Xác định đúng vấn đề cần nghị luận.0,25Hiểu được vấn đề cho và nhận ở đời.c] Triển khai vấn đề cần nghị luận thành các luận điểm phù hợp:1,0* Giới thiệu vấn đề nghị luận.- Từ nội dung đoạn thơ: Lời dặn con của người cha phải biết giúp đỡ vàtôn trọng những người hành khất. Giúp người, đến khi gặp hoạn nạn,người khác sẽ giúp mình.- Nêu vấn đề: cho và nhận ở đời.* Phân tích vấn đề:- Giải thích:+ Cho là cho đi [vật chất, tinh thần, kinh nghiệm, …].+ Nhận là nhận về niềm vui, sự thanh thản và kể cả vật chất.* Phân tích biểu hiện:- Cuộc sống còn rất nhiều mảnh đời khốn khổ, cần sự giúp đỡ của cộngđồng.- Khi giúp đỡ người khác, con người cảm nhận được niềm vui, hạnhphúc. Và khi lỡ sa chân vào khốn khó, có thể sẽ nhận được sự sẻ chia từcộng đồng.* Bình luận:- Cho và nhận làm cho cuộc sống có ý nghĩa, nó cũng là quy luật củacuộc sống, giúp cho xã hội nhân văn và phát triển hơn, đáng được cangợi.- Nhưng cuộc sống cũng còn lắm kẻ chỉ biết nhận mà không biết cho,hoặc cho đi và đòi phải nhận lại. Điều ấy cần phải phê phán.* Kết luận:Cuộc đời sẽ giàu ý nghĩa khi ta biết cho và nhận.d] Sáng tạo.Có nhiều cách diễn đạt độc đáo và sáng tạo [viết câu, sử dụng từ ngữ,hình ảnh và các yếu tố biểu cảm,…] ; thể hiện được quan điểm và tháiđộ riêng, sâu sắc nhưng không trái với chuẩn mực đạo đức và pháp luật.e] Chính tả, dùng từ, đặt câu: Đảm bảo đúng chuẩn tiếng Việt.Tổng điểmCâu2Nội dungCảm nhận bài thơ “Tỏ lòng” [Thuật hoài] của Phạm Ngũ Lão.a] Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận.Có đủ các phần mở bài, thân bài, kết bài. Mở bài nêu được vấn đề, thânbài triển khai được vấn đề, kết bài kết luận được vấn đề.b] Xác định đúng vấn đề cần nghị luận.Cảm nhận những giá trị về nội dung và nghệ thuật của bài thơ Tỏ lòng Phạm Ngũ Lão.c] Triển khai vấn đề cần nghị luận thành các luận điểm phù hợp:* Giới thiệu vài nét về tác giả, tác phẩm. [0,5đ]* Cảm nhận và phân tích:- Hai câu đầu: [1,0đ]+ Hình ảnh người tráng sĩ thời Trần cầm ngang ngọn giáo [hoành sóc]thể hiện tư thế rắn rỏi, tự tin, sẵn sàng trấn giữ đất nước với tinh thầnbền bỉ, kiên trì [trải mấy thu]. Đó là hình ảnh của con người mang tầmvóc vũ trụ với tư thế hiên ngang, kì vĩ.+ Hình ảnh “ba quân” - quân đội thời Trần với sức mạnh như hổ báo:hình ảnh so sánh, ẩn dụ nói lên sức mạnh vô địch của quân đội thờiTrần.Khí thế: Nuốt trôi trâu, cách nói cường điệu chỉ hùng khí dũng mãnh, àoào ra trận, không một thế lực nào, một kẻ thù nào có thể ngăn cản nổi.Đánh giá: Hai câu thơ đầu với vẻ đẹp của hình tượng người anh hùng vệquốc mang tầm vóc vũ trụ, lịch sử được lồng trong vẻ đẹp của hìnhtượng dân tộc, đã tạo nên một bức tranh toàn cảnh về thời đại nhà Trần.Đây chính là vẻ đẹp và sức mạnh của hào khí Đông A.- Hai câu cuối: [1,0đ]+ Là tâm sự của Phạm Ngũ Lão về hoài bão lập công danh luôn canhcánh bên lòng. Qua cái thẹn khi nghe chuyện Vũ Hầu, ta thấy được vẻ0,250,252,0Điểm0,50,53,0đẹp hiên ngang, hùng dũng của người anh hùng không chỉ có vẻ đẹp ýchí mà còn có cái “Tâm” cao đẹp.+ Hai câu thơ còn là lời nhắc nhở đối với bậc nam nhi sống trong thờiđại phải có ý thức cầu tiến, xả thân vì nghĩa lớn, điều đó có ý nghĩa lớnvới tuổi trẻ hôm nay và mai sau.* Nhận định chung về giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.[0,5đ]d] Sáng tạo.Có nhiều cách diễn đạt độc đáo và sáng tạo [viết câu, sử dụng từ ngữ,hình ảnh và các yếu tố biểu cảm,…] ; thể hiện được quan điểm và tháiđộ riêng, sâu sắc nhưng không trái với chuẩn mực đạo đức và pháp luật.e] Chính tả, dùng từ, đặt câu: Đảm bảo đúng chuẩn tiếng Việt.Tổng điểmGiáo viên ra đềNguyễn Xuân Diện0,50,55,0