Tôi từng biết một chàng trai kiếm được rất nhiều tiền. Anh quan niệm cuộc sống là một chuỗi các tuyên bố giá trị. Mọi thứ từ việc chọn kỳ nghỉ nào, đến việc chọn loại bia nào ở nhà hàng, cho đến lý do mọi người thích hoặc không thích anh ta.
Nếu ai đó hành xử khiếm nhã với anh thì đó là vì họ đố kỵ hoặc cảm thấy bị tài năng hay thành công của anh đe dọa. Nếu ai đó tỏ ra tử tế thì đó là vì họ ngưỡng mộ tài năng và thành công của anh, và trong một số trường hợp, có thể họ đang cố gắng tiếp cận để lợi dụng anh.
Anh đánh giá bản thân dựa trên thành công tài chính của mình. Và một cách tự nhiên, anh cũng đánh giá thế giới và mọi người xung quanh dựa trên thành công tài chính.
Tôi từng biết một người phụ nữ xinh đẹp. Cô nhìn nhận cuộc sống dựa trên sự quyến rũ và lôi cuốn. Mọi thứ từ những buổi phỏng vấn xin việc đến việc được giảm giá ở nhà hàng hoặc đối diện với một bà mẹ hay cằn nhằn.
Nếu ai đó hành xử khiếm nhã với cô thì đó là vì họ mặc cảm trước nhan sắc của cô hoặc họ tự ti với vẻ ngoài của mình. Nếu ai đó tỏ ra tử tế thì đó là vì họ ngưỡng mộ nhan sắc của cô và muốn tiếp cận cô.
Cô đánh giá bản thân dựa trên sắc đẹp và sự quyến rũ của mình. Và một cách tự nhiên, cô cũng đánh giá thế giới và mọi người trên thế giới dựa trên vẻ đẹp và sự quyến rũ của họ.
Tôi từng biết một anh chàng thất bại. Anh vụng về trong giao tiếp và không ai thích anh. Anh quan niệm cuộc sống là một cuộc đua giành lấy sự nổi tiếng, và trong cuộc thi đó anh luôn thất bại. Mọi thứ từ thu nhập anh kiếm được tại nơi làm việc, đến dịch vụ kém anh nhận được tại nhà hàng, cho đến những người không cười đáp lại những câu nói đùa của anh.
Nếu ai đó hành xử khiếm nhã với anh thì đó là vì họ nhận thấy mình thú vị hơn anh. Nếu ai đó tỏ ra tử tế thì đó là vì họ nhận ra anh là một người thất bại và cảm thấy tội nghiệp cho anh. Hoặc, có lẽ họ còn thất bại hơn anh.
Anh đánh giá bản thân dựa trên địa vị xã hội của mình. Và một cách tự nhiên, anh cũng đánh giá thế giới và mọi người trên thế giới dựa trên địa vị xã hội.
Trong chúng ta, có người đánh giá cuộc sống dựa trên tiền bạc và sự công nhận. Có người đánh giá cuộc sống dựa trên sắc đẹp và sự nổi tiếng. Có người đánh giá cuộc sống dựa trên gia thế và các mối quan hệ. Có người đánh giá cuộc sống dựa trên sự phục vụ và những việc làm tốt đẹp.
Nhiều khả năng bạn sẽ đánh giá cuộc sống của mình dựa trên sự kết hợp của tất cả các tiêu chuẩn này, ngoài tiêu chuẩn đặc biệt quan trọng nhất với bạn. Một tiêu chuẩn nổi bật và quyết định hạnh phúc của bạn hơn những tiêu chuẩn khác.
Trong bài viết này, tôi cho rằng việc đánh giá bản thân theo các tiêu chuẩn nội tại của riêng mỗi người càng nhiều càng tốt là rất quan trọng. Càng đo lường giá trị bản thân từ yếu tố bên ngoài, ta càng làm mọi thứ thêm xáo trộn.
Nhưng chưa hết.
Cách bạn đánh giá bản thân chính là cách bạn đánh giá người khác, và bạn cũng cho rằng đó là cách người khác đánh giá bạn.
Nếu đánh giá cuộc sống của mình dựa trên các mối quan hệ gia đình, bạn sẽ đánh giá người khác theo tiêu chuẩn tương tự – mức độ gần gũi giữa họ với gia đình. Nếu họ sống xa gia đình hoặc không thường gọi điện thoại về nhà, bạn sẽ cho rằng họ là một kẻ lười biếng, vô ơn hoặc thiếu trách nhiệm, dù cuộc sống hay quá khứ của họ thế nào đi nữa.
Nếu đánh giá cuộc sống của mình dựa trên sự vui đùa và những buổi tiệc mình tham gia, bạn sẽ đánh giá người khác theo tiêu chuẩn như thế – sự vui đùa và những buổi tiệc họ tham gia. Nếu họ thích ở nhà và xem lại phim vào mỗi cuối tuần, bạn sẽ cho rằng họ là người rụt rè, nhút nhát, buồn tẻ và thiếu sức sống, dù tính cách và các nhu cầu của họ là gì đi nữa.
Nếu đánh giá cuộc sống của mình dựa trên việc đi du lịch đó đây và trải nghiệm cuộc sống, bạn cũng sẽ đánh giá người khác theo tiêu chuẩn đó – họ đã chu du đến những đâu. Nếu họ thích ở nhà và tận hưởng sự thoải mái của cuộc sống hàng ngày, bạn sẽ cho rằng họ là người thiếu sự hiếu kỳ, thiếu hiểu biết, thiếu tham vọng, dù khát khao của họ là gì đi nữa.
Tiêu chuẩn ta dùng để đánh giá bản thân chính là tiêu chuẩn ta dùng để đánh giá cuộc sống.
Nếu tin mình là người làm việc siêng năng và mọi thứ ta có là do ta đã nỗ lực gặt hái, ta sẽ tin rằng những gì người khác có cũng là do họ đã nỗ lực để đạt được. Và nếu họ chẳng có gì, đó là vì họ đã không làm gì.
Nếu tin mình là nạn nhân của xã hội và xứng đáng có được công lý, thì ta sẽ tin rằng người khác cũng là nạn nhân của xã hội và đáng được đối xử công bằng. Nếu tin giá trị của mình nằm ở đức tin, ta sẽ nhìn nhận người khác dựa trên việc họ có [hoặc không có] đức tin. Nếu đánh giá bản thân dựa trên sự hiểu biết và khả năng lập luận, ta sẽ đánh giá người khác qua lăng kính tương tự.
Đây là lý do vì sao những doanh nhân có xu hướng cho rằng người khác cũng nên trở thành doanh nhân. Đó là lý do vì sao những người phân biệt chủng tộc thường bảo người khác cũng phân biệt chủng tộc. Họ chỉ không nhận ra thôi. Đó là lý do vì sao những người đàn ông phân biệt giới tính biện minh cho thành kiến giới tính của mình bằng cách cho rằng phụ nữ kém cỏi hơn và những phụ nữ phân biệt giới tính thì biện minh ngược lại.
Tôi không bảo phán xét là sai. Có nhiều giá trị đáng phán xét. Tôi lên án người dùng bạo lực và lòng dạ nham hiểm. Nhưng đó chính là hình ảnh phản chiếu chính con người tôi. Tôi lên án bạo lực và sự nham hiểm trong chính bản thân mình. Đó là những tính cách tôi sẽ không chấp nhận trong con người mình, vì thế tôi không chấp nhận những tính cách đó ở người khác.
Tuy nhiên, đó là lựa chọn mà tôi đưa ra. Đó là lựa chọn mà tất cả chúng ta đưa ra, dù ta có nhận ra hay không. Và ta nên lựa chọn một cách có ý thức, chứ không phải vô thức.
Đó là lý do vì sao những người nghĩ mình xấu xí cố tìm ra khuyết điểm của những người xung quanh. Đó là lý do vì sao những người lười biếng và chểnh mảng cố tìm cớ để nghĩ là người khác cũng xuề xòa và chểnh mảng. Đó là lý do vì sao những quan chức tham nhũng chọn ăn hối lộ: vì họ cho rằng người khác cũng tham nhũng như họ. Đó là lý do vì sao những tên bịp bợm chọn làm những việc gian dối: vì họ cho rằng người khác cũng sẽ gian dối nếu có cơ hội.
Đó là lý do vì sao người không thể tin tưởng người khác là người không đáng tin.
Nhiều người trong chúng ta chọn các tiêu chuẩn đánh giá nội tại không dựa trên lựa chọn có ý thức mà dựa trên khuyết điểm của bản thân. Tôi rất thích câu, “Mọi người đang cố chứng minh hoặc xóa bỏ con người trong quá khứ của mình,” vì đối với nhiều người, các tiêu chuẩn đánh giá được xác định dựa trên cách mọi người nhìn nhận họ khi họ lớn lên. Ta đeo đẳng ý nghĩ ở một khía cạnh nào đó trong cuộc sống vì đó là khía cạnh mà ta cảm thấy mọi người đánh giá mình nhiều nhất. Cô nữ sinh cấp 3 trong đội cỗ vũ sợ đánh mất vẻ trưởng thành của mình. Đứa trẻ nghèo bị ám ảnh bởi việc trở nên giàu có. Người thua cuộc muốn tổ chức những bữa tiệc linh đình nhất. Kẻ lười biếng lại muốn chứng tỏ mình rất thông minh.
Điều quan trọng trong quá trình phát triển là nhận ra nỗi ám ảnh đó, nhận ra cách ta đánh giá bản thân và lựa chọn chuẩn đo lường một cách có ý thức cho chính mình.
Nhưng một điều quan trọng khác trong quá trình phát triển là hiểu rằng mọi người đều có chuẩn đo lường của riêng họ. Và chuẩn đó có thể không giống của ta. Và điều đó [thông thường] không sao cả. Hầu hết các chuẩn đo lường mà mọi người chọn đều tốt. Dù nó không giống với chuẩn đo lường mà bạn chọn cho mình.
Có thể bạn nhìn nhận cuộc sống dựa trên các giá trị gia đình, nhưng đa số mọi người thì không. Có thể bạn nhìn nhận cuộc sống dựa trên sự quyến rũ, nhưng đa số mọi người thì không. Có thể bạn nhìn nhận cuộc sống dựa trên sự tự do và trải nghiệm cuộc sống, nhưng đa số mọi người thì không. Có thể bạn nhìn nhận thế giới dựa trên sự tích cực và thân thiện, nhưng đa số mọi người thì không.
Và đơn giản đó là một phần của con người. Việc chấp nhận người khác đánh giá bản thân họ và cuộc sống khác với bạn là một trong những bước quan trọng để chọn lựa một cách có ý thức các mối quan hệ phù hợp cho bản thân. Việc thiết lập những ranh giới rõ ràng và lựa chọn những người mà bạn muốn và không muốn họ trở thành một phần trong cuộc sống của bạn là cần thiết. Có thể bạn không chấp nhận những quan niệm và hành vi của một người nào đó. Nhưng bạn phải chấp nhận rằng mình không thể thay đổi các giá trị của họ. Cũng như ta phải tự lựa chọn tiêu chuẩn đánh giá cho riêng mình. Và họ cũng thế.
Nguồn: //markmanson.net/how-we-judge-others
Dịch: Ubrand.cool
blogradio.vn - Tôi từng nghe một câu nói rất hay thế này: “Đừng phán xét người khác qua vẻ ngoài của họ. Như hoa hồng có gai, người nào càng cố tỏ ra tử tế bề ngoài, bạn càng phải nghi ngờ về nội tâm của họ.”
***
Có những con người lạ lắm! Họ chỉ cần thoáng mắt nhìn qua một ai đó mà thấy người đó khác biệt liền vội chỉ chỏ, đánh giá cứ như mình đã hiểu về đối phương lâu lắm rồi vậy. Nhưng thực ra họ chẳng hề biết về nội tình bên trong,.
Họ nhìn một cô gái có hình xăm, đeo khuyên tai bạn liền dùng những từ ngữ tục tĩu, bẩn thỉu nhất để gán cho cô gái ấy. Nhiều người còn lắc đầu ngao ngán cho rằng đó không phải là những đứa con gái nhà lành, là những đứa không ra gì, đạo đức có vấn đề. Họ nhìn một chàng trai xăm trổ đầy mình dữ tợn liền sợ hãi, tránh xa. Bảo người ta là thằng vô học, lưu manh, côn đồ, thứ vũ phu,…
Họ nhìn thấy một cô gái ăn mặc hở hang liền vội đánh giá cô ấy là loại con gái rẻ tiền, thiếu tự trọng. Họ nhìn những người chiến sĩ tàn tật, những ông lão mang trên mình những vết sẹo chằng chịt lại cười cợt bảo là xấu xí. Họ nhìn những cô gái phẫu thuật thẩm mĩ thì cười nhạo chế giễu, bảo là phí tiền, hàng giả cũng chỉ là hàng giả.
Họ nhìn vào những người đã tự tử với một ánh mặt lạnh lùng không thương cảm. Buông ra hàng ngàn lời chỉ trích cay đắng trên mạng xã hội. Bảo những người như thế là những kẻ ngốc, bệnh hoạn, không biết trân trọng mạng sống, ích kỉ. Họ nhìn vào những người lao động nghèo khó thì lại bảo là người ta thất học, không có ý chí vươn lên,…
Họ nhìn vào những vị bác sĩ sau mỗi ca phẫu thuật thất bại bảo người đó là vô trách nhiệm, không có chuyên ngành, là kẻ giết người,… Họ nhìn vào những thành công của người khác mà ca ngợi, đố kị, nhìn vào những thất bại của người khác mà ra oai, giễu cợt.
Họ nhìn vào những người ở trong cộng đồng LGBT bằng một ánh mắt miệt thị, buông ra hàng ngàn lời cay đắng xúc phạm tới giới tính của những người ấy. Bảo những người ấy là kẻ bệnh hoạn, rối loạn giới tính, đi ngược lại với luân thường đạo lí.
Còn rất nhiều rất nhiều cảnh khác nữa mà tôi đã từng chứng kiến trong đời sống. Thật sự thấy vô cùng khó chịu với những người ác miệng như thế. Chỉ cần là một trong những người như trên ta liền bị đem ra làm trò cười, làm tiêu điểm. Tại sao? Tại sao giữa con người với con người như nhau thôi mà lại phải buông ra những lời phán xét cay đắng như vậy? Liệu bạn đã từng đặt mình vào người khác để hiểu hay chưa?Bạn biết gì về quá khứ của họ không? Cái bạn nhận xét chỉ là bề ngoài thôi, thực chất thì…là cả một câu chuyện dài đấy.
Bề ngoài có thực sự nói lên hết tất cả hay không?
“Nếu chỉ nhìn bề ngoài mà biết hết được con người thì cuộc đời chẳng tồn tại hai chữ không ngờ.”
Những cô gái, chàng trai có hình xăm,đeo khuyên mà bạn phán xét ấy họ chả làm gì sai cả. Xăm hình là một nghệ thuật, tuy bây giờ ở Việt Nam chưa thật sự công nhận nghệ thuật này nhưng ở nước ngoài đã công nhận rồi. Nó chỉ đơn giản là thể hiện cá tính, mỗi hình xăm đều mang một ý nghĩa đặc biệt của riêng nó. “Xăm lên da thịt chứ không phải xăm lên nhân cách!” Tôi thấy có rất nhiều người xăm hình nhìn bề ngoài khá dữ nhưng thật chất tính cách của họ rất hiền,rất gần gũi.
Hình xăm chỉ như làm cho họ thêm phần mạnh mẽ để bảo vệ mình và những người xung quanh, khiến cho người khác sợ vậy thôi. Những người bạn cho là ăn mặc kín đáo ấy, tốt đẹp, lịch sự ấy có thật sự tính cách của họ như vẻ bề ngoài không? Rất nhiều người không xăm trổ, bề ngoài rất hiền lành kết quả họ vẫn làm những điều sai trái, tội lỗi đấy thôi. Không ai nói trước được điều gì cả.
Những cô gái ăn mặc hở hang mà bạn cho là thiếu tự trọng ấy thực chất họ cũng chả làm gì sai. Thân thể họ là của họ, ăn mặc sao cũng là quyền của họ. Phong cách thời trang mỗi người là khác nhau cớ gì ta phải phán xét nhân phẩm của người khác chỉ qua vài bộ đồ cơ chứ?
Những ông lão, chiến sĩ mang trên mình những vết sẹo, tàn tật mà bạn cười cợt là xấu xí ấy. Họ đã anh dũng chiến đấu vì đất nước! Ban đầu họ cũng là những con người rất lành lặn, khỏe mạnh nhưng vì mưa bom bão đạn khốc liệt ở chiến trường mới biến họ thành như thế. Bạn không hiểu nguồn gốc của những vết sẹo xấu xí kia thì xin đừng cười nhạo họ, những vết sẹo ấy đã đổi lại cho bạn bình yên cho đến bây giờ.
Những cô gái phẫu thuật thẩm mĩ mà bạn mỉa mai, chế giễu là hàng giả ấy họ chẳng làm gì sai để đáng bị như vậy cả. Có thể là họ bị một tai nạn nào đó khiến gương mặt xinh đẹp của họ bị hủy nên mới phải nhờ đến dao kéo. Hay chỉ đơn giản là họ muốn bản thân mình tự tin hơn thôi. Con gái mà ai chả muốn bản thân mình thật xinh đẹp cơ chứ.
Những người tự tử mà bạn cho là ngốc, là ích kỉ ấy thật sự họ rất đau khổ. Bạn có biết áp lực cuộc sống của họ như thế nào không? Bạn có biết họ đã bế tắc không tìm được đường thoát nào nữa không? Bạn có biết họ bí bách không thể và không biết chia sẻ với ai không? Bạn có biết trước khi tự tử họ có thể phải trải qua những ngày tháng khổ sở, sống không bằng chết không? Nói như vậy không phải để khuyến khích việc tự tử. Tự tử là con đường không ai mong muốn vì nó không giúp giải quyết vấn đề gì.Nhưng nếu bạn đã không thương cảm,đồng cảm cho những số phận đáng thương ấy thì cũng xin đừng lạnh lùng buông những lời cay đắng.
Những người lao động nghèo khó mà bạn cho là thất học ấy có thể là họ sinh ra trong một gia đình nghèo khó nên không có đủ điều kiện để đến trường, phải lao động vất vả giúp đỡ gia đình. Họ cũng lao động bằng chính sức lực của mình nên chả việc gì mà phải bị coi thường cả. Họ cũng là những người lao động,làm việc đóng góp cho xã hội cơ mà.
Những vị bác sĩ mà bạn chỉ trích cho là thiếu chuyên nghiệp sau những ca phẫu thuật thất bại ấy. Thực ra họ cũng đã rất cố gắng hết sức làm những điều bản thân mình có thể nhưng vì những yếu tố khác như:cấp cứu muộn, bệnh quá nặng,…họ mới không thể đạt được kết quả như mong đợi. Họ cũng rất bất lực và tự trách sau những lần thất bại ấy.Vậy nên đừng chỉ mãi chỉ trích họ mà hãy nhìn đến sự cố gắng của họ.
Những người thuộc cộng đồng LGBT bị bạn miệt thị thật ra họ chẳng làm gì sai cả, họ thật ra phải chịu rất nhiều nỗi đau về cả thể xác lẫn tinh thần mà ta không hề hay biết. Họ sinh ra đâu được quyết định giới tính của mình cơ chứ. Họ bị hàng ngàn người với những quan niệm cổ hủ chỉ trích, bị gia đình chối bỏ,…Họ cũng là con người, cũng có cảm xúc họ yêu ai thích ai là quyền của họ. Họ chẳng hề cướp bóc hay làm việc gì ác để mà phải bị miệt thị coi thường như thế. Tôi thấy rất nhiều bạn thuộc cộng đồng LGBT nói chuyện rất thân thiện, dễ thương và hòa đồng nữa.
Những con người bề ngoài giàu có, chi tiêu xa xỉ bạn ngưỡng mộ họ, ganh tị với họ. Nhưng bạn đâu biết để có được thành công như thế họ cũng đánh đổi rất nhiều. Họ không hề hạnh phúc như bạn nghĩ!
Vậy nên mong bạn đừng phán xét ai đó qua vẻ bề ngoài khi mà chưa hiểu rõ câu truyện ẩn giấu sâu thẳm bên trong. Nếu đặt mình vào tình cảnh bị như thế bạn có thật sự muốn bản thân mình bị mọi người đối xử như thế hay không? Bạn có thực sự mạnh mẽ được như những con người ấy hay không? Xin hãy đặt mình vào người khác để cảm nhận trước khi làm một việc gì đó hay chỉ trích phán xét một ai đó.
“Xin hãy ngừng phán xét và sống yêu thương, sẻ chia với nhau nhiều hơn. Bạn đang may mắn hơn rất nhiều người có mảnh đời bất hạnh trên thế giới này đấy!” Mỗi lần bạn giày xéo lên thân thể họ là mỗi lần tâm hồn họ bị vết xước hằn sâu hơn. Nỗi đau mà họ gánh chịu còn tăng lên gấp ngàn lần. Nếu bạn không thể giúp được họ trong lúc khó khăn thì xin cũng đừng làm hại họ!”
© Đỗ Quỳnh Di – blogradio.vn
Mời xem thêm chương trình:
Lá thư gửi người đến sau: Hãy thay tôi thương cô ấy thật lòng