Như chúng ta thường thấy, tất cả những Phật tử xuất gia đều cạo trọc đầu.
Đạo Phật bắt nguồn từ Ấn Độ. Xưa kia lúc đạo Phật còn hưng thịnh, ở Ấn Độ các tín đồ đạo Phật đã coi việc cạo trọc đầu là dấu hiệu để phân biệt họ với tín đồ các giáo phái khác. Về sau đạo Phật có một cách giải thích rằng tóc của con người ta là vật tượng trưng cho mọi điều phiền não và các thói quen sai lầm của người đời. Nếu như cắt hết tóc đi thì cũng tiêu trừ được mọi sự phiền não, tiêu trừ được các tập quán xấu xa cũ. Ngoài ra cắt tóc còn có một ý nghĩa nữa, tức là cắt bỏ cái tâm kiêu ngạo lười nhác.
Thực ra tu hành không câu chấp vào hình tướng. Đức Phật ngày xưa và nhiều vị tôn giả khác vẫn để tóc, mà vẫn thành đạo. Khi đức Phật đi tu, nhiều năm sống khổ hạnh trong rừng, chỉ chuyên chú đến hành thiền đâu có thời giờ và sự nghĩ ngợi phiền não đến cái hình dáng phải ra làm sao. Ăn ngài còn chẳng quan tâm nữa là cạo tóc, cạo đầu [mà ai cạo cho ở trong rừng sâu đó chớ]. Các bạn thật “vui tính” khi đoán già đoán non, suy diễn lung tung hết cả! Quy định cạo đầu khi vào chùa là các quy định có thể chỉ có sau này khi những người tu hành thành lập các giáo đoàn mà thôi.
Tôn tượng Sư tổ chùa Hoằng Pháp, Ngộ Chân Tử
Về ý nghĩa, việc cạo đầu đi tu không mang ý nghĩa phân biệt thầy tu với người thường như các bạn tưởng. Cùng với việc đơn giản trong cách ăn mặc, thì việc cạo đầu thể hiện sự vứt bỏ NGÃ chấp, thể hiện sự khiêm hạ đến tột độ trong lối sống của người tu hành. Khi cạo tóc đi, có nghĩa là ta đã không tơ tưởng gì đến hình thức đẹp xấu, không cần chải chuốt, vứt bỏ mọi sỹ diện, tự ái. Đó là hành động đầu tiên mà người tu hành thể hiện quyết tâm gạt bỏ NGÃ CHẤP ở bản thân, quyết tâm đi theo con đường tìm kiếm sự hoàn thiện trí tuệ, quyết tâm xóa bỏ vô minh.
Hành động của các vị tăng, thực ra cũng chẳng mâu thuẫn gì với việc không cạo đầu của nhiều vị tôn giả, bồ tát hay Phật đời trước. Điều này về mặt nào đó cũng rất dễ hiểu. Nó chẳng khác gì như việc những học trò thời @ ngày nay muốn noi gương nghiên cứu khoa học của một giáo sư rất giỏi về lập trình, họ bàn với nhau, mỗi người tự trang bị một máy tính cá nhân để tăng cường thêm điều kiện tự nghiên cứu mạng ngoài giờ học để cố theo kịp thầy. Người thầy thì đâu có cần mua riêng máy tính cá nhân và cũng đâu có bắt buộc học trò mình phải mua máy tính cá nhân. Tự những người trò đặt ra quyết tâm ấy, và họ đồng tâm, nhất trí thực hiện cho bằng được. Chuyện cạo tóc đi tu, cũng giống như thế.
Nói thêm, có lẽ các bạn chưa biết chứ theo truyền thống từ thời Phật tại thế, các nhà sư không mặc áo lành, mà dùng các mảnh vải rách nhặt được, không kể đẹp xấu, màu sắc, họ phải tự mình chắp, ghép các mảnh vải vụn lại với nhau để khâu thành một tấm Y từ nhiều mảnh vụn. Làm như thế để làm gì? Có phải vì họ nghèo túng không thể có áo không? Không phải, có nhiều người sẵn sàng cúng dường áo cho họ, nhưng khi mặc thế, các vị sư muốn tiêu diệt thói kiêu căng, và thói quen thích đẹp thích tiện nghi vốn tiềm ẩn nơi xác thân [tiêu diệt NGÃ CHẤP]. Việc mặc áo này có cùng bản chất và ý nghĩa với việc cạo đầu ở trên. Đến nay, tập quán cạo đầu trọc thì đến nay vẫn còn, song việc tự khâu tấm Y từ các mảnh vải vụn thì không còn nữa. Lịch sử và thời gian trôi qua, đã xảy ra những thay đổi nào đó, nhưng bản chất đạo Phật thì vẫn thế và đầy “bí ẩn”, “kỳ thú” cho những ai có khát vọng tìm hiểu.
Tu sĩ thì cạo tóc, nhưng cạo tóc thì chưa hẳn là Tu sĩ. Ví dụ là Vị quản lý CS Phúc Minh cũng cạo tóc đó sao.
Quản lý CS Phúc Minh đảnh lễ trước Tượng Phật Thích Ca lối Gandhara [thế kỷ II CN] cao 1.28 mét, gỗ Hương, được chùa Phật giáo Nguyên thủy thỉnh đặt tại chánh điện.
Xin hoan hỉ nếu còn bài viết có thiếu sót.
Người xuất gia mỗi khi đưa tay sờ lên đầu, phải ý thức rằng mình là người tu theo giáo lý nhà Phật, nhận đức Phật – một người có đại hùng, đại lực làm thầy, thì chúng ta phải biết học theo những công hạnh của Phật.
Điều kiện tiên quyết của người xuất gia
Hạnh phúc nhất của những người Phật tử khi đến chùa là được bước vào chánh điện, ngắm nhìn tôn tượng của đức Phật, cũng như tôn tượng của các vị Bồ tát. Tuy đức Phật không còn hiện hữu ở đời, nhưng chỉ cần được nhìn ngắm tôn dung của Ngài, được đảnh lễ hình tượng của Ngài, là cũng đủ giúp người Phật tử cảm thấy hạnh phúc và an lạc.
Một hạnh phúc nữa của người Phật tử khi được về chùa là được ngắm nhìn hình ảnh của quý thầy, được học hỏi giáo pháp từ nơi quý thầy, được quý thầy giúp đỡ tháo gỡ những khúc mắc trong đời sống hằng ngày. Quý thầy quả là người có sức mạnh. Sức mạnh ở đây không phải nói về sức mạnh thể chất, mà là sức mạnh về tinh thần. Quý thầy dám từ bỏ gia đình, sống không gia đình, ép mình vào trong khuôn khổ của oai nghi và giới luật. Quý thầy là người thay mặt chư Phật tuyên dương giáo pháp, làm cho giáo lý đạo Phật được phổ biến rộng rãi, mang đến lợi ích cho nhiều người. Quý thầy với hình ảnh đầu tròn áo vuông, toát lên một vẻ đẹp uy nghiêm mà thoát tục. Chúng ta có để ý rằng hễ là người xuất gia theo đạo Phật dù khác nhau về hệ phái [Nam tông, Bắc tông…], khác nhau về pháp môn [Thiền tông, Mật tông, Tịnh độ tông…], khác nhau về cách ăn mặc [người xuất gia ở mỗi nước đều có cách ăn mặc khác nhau], khác nhau về cách thờ tự, sinh hoạt… nhưng đều có một điểm chung duy nhất là đều cạo sạch râu tóc. Vậy thì mục đích của việc cạo bỏ râu tóc là gì?
Đạo hạnh của người xuất gia, một nét đẹp trong văn hóa Phật giáo
Cạo tóc để không còn phân biệt giai cấp
Vào thời đức Phật còn tại thế, xã hội Ấn Độ rất coi trọng việc phân chia giai cấp. Có bốn giai cấp đang tồn tại trong giai đoạn đó, bao gồm giai cấp Bà-la-môn chuyên coi về việc tế lễ, Sát-đế-lợi tức là giai cấp vua chúa, Phệ-xá là giai cấp thương nhân và các chủ doanh nghiệp, giai cấp cuối cùng Thủ-đà-la là người cùng đinh, người lao động và làm công cho ba giai cấp kia. Ngoài ra, còn một giai cấp là Chiên-đà-la, chỉ có thể làm được duy nhất một nghề là đổ phân. Ba giai cấp trên tự cho mình là cao quý, còn Thủ-đà-la bị liệt vào hạng thấp hèn. Mỗi giai cấp lại có một cách búi tóc khác nhau. Nhìn vào búi tóc của một người, ta có thể biết được người đó thuộc về giai cấp nào, cao quý sang trọng hay hèn hạ thấp kém.
Thời đó, sự phân chia giai cấp diễn ra rất mãnh liệt. Người ở giai cấp hạ liệt bị đối xử rất tệ bạt. Họ không được ăn học, bị các giai cấp khác hành hạ, bóc lột. Thấu hiểu nỗi đau khổ đó của chúng sanh và hiểu rõ sự thật “không có giai cấp khi máu cùng đỏ, không có giai cấp khi nước mắt cùng mặn”, nên đạo Phật đã ra đời. Đức Phật – người đã có chủ trương muốn xóa bỏ sự phân biệt giữa các giai cấp, chủ trương bình đẳng giữa các giai cấp với nhau. Việc đầu tiên để tiến tới xóa bỏ giai cấp là đức Phật chế định các hành giả khi phát tâm xuất gia, bắt buộc phải cạo bỏ râu tóc, để từ đó người ngoài nhìn vào không còn có thể biết được vị đó thuộc về giai cấp nào. Đó là lý do đầu tiên mà quý thầy khi xuất gia phải cạo tóc.
Tinh thần xây dựng đời sống lành mạnh có đạo đức cho người xuất gia
Cạo tóc làm cho người xuất gia khác với người đời
Trong bài Quy Sơn Cảnh Sách của thiền sư Linh Hựu có đoạn: “Phù xuất gia giả, phát túc siêu phương, tâm hình dị tục, thiệu long Thánh chủng”. Có nghĩa là: “Phàm là người xuất gia, thì phải cất bước vượt tới chỗ sâu xa, tâm hình khác tục, kế thừa làm hưng thịnh dòng Thánh”. Trong đó có câu “tâm hình dị tục”, là từ trong nội tâm đến hình tướng bên ngoài của một người xuất gia phải khác với người thế gian. Riêng về phần hình tướng bên ngoài thì người thế gian ăn mặc quần là áo lụa, màu sắc sặc sỡ xanh, đỏ, tím, vàng. Ngược lại, người xuất gia chỉ được mặc áo nâu sòng, áo màu hoại sắc. Người thế gian cắt gội uốn nhuộm làm cho mái tóc thật đẹp, lại dùng những thứ đẹp đẽ như trâm vàng, lược ngọc cài cắm trên tóc. Người xuất gia thì phải phủi đi mái tóc xanh của mình. Người thế gian dành nhiều thời gian để chăm sóc cho cái huyễn thân của mình. Người xuất gia nhờ không quá chú trọng đến hình thức bên ngoài mà có nhiều thời gian để tu tập, chuyển hóa nội tâm.
Theo nhà Phật, tóc là biểu tượng của phiền não. Cạo tóc có nghĩa là đoạn trừ phiền não
Trong Tỳ-ni Nhật Dụng của Tỳ-kheo Độc Thể, một cuốn sách gối đầu giường của người xuất gia có đoạn:
“Thế trừ tu phát
Đương nguyện chúng sanh
Viễn ly phiền não
Cứu cánh tịch diệt”.
[Cạo bỏ râu tóc, nên nguyện chúng sanh, bỏ cả phiền não, tuyệt đối thanh tịnh].
Hay có bài kệ:
“Hủy hình thủ chí tiết
Cắt ái từ sở thân
Xuất gia hoằng Thánh đạo
Thệ độ nhất thiết nhân”.
Hay có đoạn thơ:
“Tóc vừa cạo tơ lòng đoạn phủi
Cuốn sổ đời tên tuổi đã bôi”.
Hành trình xuất gia của người trẻ
Qua cả ba bài kệ trên, đều có đề cập đến việc người xuất gia phải cạo bỏ râu tóc. Người xuất gia một khi phát nguyện cạo tóc cũng là lúc họ đã phát nguyện cạo sạch hết những cấu uế trong nội tâm, đoạn trừ hết những phiền não nghiệp chướng [tham, sân, si…], cắt đứt những sợi dây trói buộc thân tâm [tài, sắc, danh, thực, thùy], cắt đứt sợi dây ái luyến [các mối quan hệ trong gia đình như cha mẹ, anh chị em, chồng vợ], nguyện ra khỏi nhà ba cõi [dục giới, sắc giới, vô sắc giới], phát nguyện hoằng dương Phật pháp và hóa độ tất cả chúng sanh. Đó là bản nguyện rộng lớn của một hành giả xuất gia.
Chúng ta hiểu muốn cạo bỏ một mái tóc chỉ cần khoảng ba mươi phút. Thế nhưng, để cạo sạch được những trần lao nghiệp chướng trong tâm, để chuyển hóa thân tâm từ nhiễm ô thành thanh tịnh thì phải cạo hết cả cuộc đời, có khi đến lúc nhắm mắt xuôi tay mà vẫn còn chưa xong. Đã là người bước trên đạo lộ giải thoát, chúng ta phải quyết tâm làm được những điều khó làm. Có như thế, mới được gọi là người có sức mạnh, là bậc đại nhân.
Người xuất gia mỗi khi đưa tay sờ lên đầu, phải ý thức rằng mình là người tu theo giáo lý nhà Phật, nhận đức Phật – một người có đại hùng, đại lực làm thầy, thì chúng ta phải biết học theo những công hạnh của Phật. Đức Phật đã làm được những gì, chúng ta cũng phải phát nguyện làm được y như vậy. Mỗi khi mang hình tướng người xuất gia đầu tròn áo vuông bước ra bên ngoài thế gian, là mỗi lần chúng ta tự nhận với mọi người rằng “tôi là một người đạo đức”. Người xuất gia phải là người mô phạm về đạo đức, là hình mẫu để người thế gian noi theo. Vì vậy, chúng ta phải sống sao cho đúng với hình tướng mà mình đang có. Có như vậy mới không cô phụ ân đức của chư Phật, ân đức của thầy tổ đã ban cho ta giới thân tuệ mạng này.
Tin Phật giáo có phải xuất gia hay không?