1. Những khái niệm cơ bản về tái sản xuất xã hội.
Sản xuất của cải vật chất là cơ sở của đời sống xã hội. Xã hội không thể ngừng tiêu dùng, do đó không thể ngừng sản xuất. Vì vậy bất cứ quá trình sản xuất xã hội
nào nếu xét theo tiến trình đổi mới không ngừng của nó thì quá trình sản xuất cũng đồng thời là quá trình tái sản xuất.
- Tái sản xuất:
là quá trình sản xuất đợc lặp đi lặp lại thờng xuyên và phục hồi không ngừng.
- Xét về quy mô tái sản xuất, ngời ta chia nó thành hai mức độ: Tái sản xuất giản đơn và tái sản xuất mở rộng.
a. Tái sản xuất giản đơn: - Khái niệm: Là quá trình sản xuất đợc lặp đi lặp lại với quy mô nh cũ.
Tải sản xuất giản đơn là đặc trng chủ yếu là của nền sản xuất nhỏ. Trong tái sản xuất gảin đơn năng suất lao động rất thấp, thờng chỉ đạt mức đủ nuôi sống con
ngời, cha có sản phẩm thặng d hoặc nếu có sản phẩm thặng d thì cũng chỉ sử dụng cho tiêu dùng cá nhân, chứ cha dùng để mở rộng sản xuất.
b. Tái sản xuất mở rộng. - Khái niệm: là quá trình sản xuất đợc lặp đi lặp lại nhng với quy mô lớn hơn trớc.
Tái sản xuất mở rộng là đặc trng chủ yếu là của nền sản xuất lớn. Nhng muốn có tái sản xuất mở rộng thì năng suất lao động xã hội phải đạt đến trình độ cao nhất
định, vợt ngỡng của sản phẩm cần thiết và tạo ra ngày càng nhiều sản phẩm thặng d để đầu t thêm vào sản xuất mới là nguồn lực trực tiếp của tái sản xuất mở rộng.
- Quá trình chuyển tái sản xuất giản đơn sang tái sản xuất mở rộng là một yêu cầu khách quan của cuộc sống. Bởi vì:
o Do dân số thờng xuyên tăng lên. o Do nhu cÇu vỊ vËt chÊt, tinh thÇn cđa con ngêi thờng xuyên tăng lên. Vì vậy,
xã hội phải không ngừng sản xuất làm cho số lợng và chất lợng của cải ngày càng tăng lên, tốt lên
- Tái sản xuất më réng cã thĨ thùc hiƯn theo hai híng: + Tái sản xuất mở rộng theo chiều rộng: Đó là sự mở rộng quy mô sản
xuất chủ yếu bằng cách tăng thêm các yếu tố đầu vào: Vốn, tài nguyên, slđ... làm cho tổng sản phẩm tăng lên. Còn năng suất lao động và hiệu
quả sử dụng các yếu tố sản xuất không thay đổi.
+ Tái sản xuất mở rộng theo chiều sâu: Đó là sự mở rộng quy mô sản xuất làm cho sản phẩm tăng lên chủ yếu nhờ tăng năng suất lao động và nâng
cao hiệu quả sử dụng các yếu tố đầu vào của sản xuất. Còn các yếu tố đầu vào của quá trình sản xuất căn bản không thay đổi, giảm đi hoặc
10
tăng lên nhng mức tăng chậm hơn mức tăng năng suất lao động và hiệu quả của các yếu tố đầu vào.
Điều kiện chủ yếu để thực hiện tải sản xuất mở rộng theo chiều sâu là ứng dụng rộng rãi các thành tựu khoa học - công nghệ tiên tiến.
So sánh hai h ớng của tái sản xuất mở rộng:
Tái sản xuất mở rộng theo chiều rộng sẽ khai thác đợc nhiều các yếu tố của sản xuất nhng lại làm cho các nguồn tài nguyên nhanh chóng bị cạn kiệtvà thờng xuyên
gây ra ô nhiễm môi trờng nhiều hơn. Tái sản xuất mở rộng theo chiều sâu sẽ hạn chế đợc các nhợc điểm trên. Đồng
thời áp dụng đợc các thành tựu khoa học, công nghệ tiên tiến và giảm đi đợc chi phí vật chất trong một đơn vị sản phẩm.
Vận dụng ở các nớc chậm phát triển trong quá trình chuyển từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn thì phải áp dụng cả hai hớng là cần thiết, nhng trong điều kiện có thể cần
tận dụng mọi khả năng để tái sản xuất mở rộng theo chiều sâu. Thông thờng khi mới chuyển từ tái sản xuất giản đơn sang tái sản xuất mở
rộng thì đó là tái sản xuất mở rộng theo chiều rộng rồi mới chuyển dần sang tái sản xuất mở rộng theo chiều sâu.
2. Các khâu của qúa trình tái sản xuất xã héi .