Chiến tranh Thế giới thứ nhất - Bài học không được phép lãng quên
Đúng 11 giờ giờ Paris ngày 11/11/1918, Chiến tranh Thế giới thứ nhất được tuyên bố kết thúc bằng một hiệp định đình chiến, khép lại một trong những cuộc chiến quy mô nhất và tàn khốc nhất trong lịch sử nhân loại, cướp đi sinh mạng của hơn 18,6 triệu người và khiến khoảng 60 triệu người bị thương.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron [phải] và Thủ tướng Đức Angela Merkel gặp gỡ các cựu
chiến binh tại lễ kỷ niệm ở Compiègne, Pháp ngày 10/11/2018. [Ảnh: AFP/TTXVN]
Tròn 100 năm sau, các sự kiện tưởng niệm ngày kết thúc Chiến tranh Thế giới thứ nhất được tổ chức trọng thể tại nhiều nơi trên thế giới, mà đỉnh điểm là buổi lễ ở Paris diễn ra đúng 11 giờ [17 giờ Việt Nam] ngày 11/11 với sự tham gia của khoảng 80 nhà lãnh đạo thế giới, trong đó có Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Tổng thống Mỹ Donald Trump, Tổng thống Nga Vladimir Putin...
Nếu nhìn lịch sử từ những con số, Chiến tranh Thế giới thứ nhất, bắt nguồn từ mâu thuẫn lợi ích giữa các đế quốc lớn ở châu Âu, mở đầu ngày 28/7/1914, khi đế quốc Áo-Hungary tuyên chiến với Serbia.
Dù trên lý thuyết đây là cuộc cạnh tranh giữa hai khối quân sự kình địch gồm khối liên minh trung tâm Đức-Áo-Hungary và khối Hiệp ước Anh-Pháp-Nga, với các đế quốc lớn như Anh, Đức, Pháp, Đức, Nga, đế chế Áo-Hungary và Ottoman [tiền thân của nước Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay], song trên thực tế, gần 70 nước đã bị lôi kéo vào cuộc chiến dưới nhiều hình thức khác nhau, trong đó có Italy năm 1915 và Mỹ năm 1917. Tính tổng cộng có tới trên 800 triệu người, tức hơn một nửa dân số thời kỳ đó ở các nước được coi là tham chiến.
Từ 20 triệu người được các bên tham chiến huy động lúc chiến tranh bùng nổ, khi xung đột leo thang và lan rộng, con số đã tăng nhiều lần, lên tới 70 triệu người. Đông nhất là Đức, 13 triệu người, tiếp đó là Áo-Hungary 9 triệu, bằng với số quân của Anh [bao gồm cả quân từ các thuộc địa, phần lớn là Ấn Độ]. Với quy mô như vậy, đây là lần đầu tiên thế giới biết đến một kiểu chiến tranh tổng lực, diễn ra ác liệt trên bộ, trên không, trên biển. Cũng lần đầu tiên, vũ khí hóa học đã được sử dụng quy mô lớn khi lực lượng Đức dùng khí chlorine tấn công tại Bỉ năm 1915.
Mức độ tàn khốc của cuộc chiến kéo dài 52 tháng này còn được tính bằng hàng triệu người thiệt mạng, hàng triệu người bị thương, chưa nói tới hơn 3 triệu người bị chiến tranh làm cho góa bụa và 6 triệu người mồ côi, trên 10 triệu người phải tị nạn. Ít nhất 10 triệu binh lính tử trận, hơn 8 triệu dân thường thiệt mạng.
Thậm chí, trong ngày cuối cùng của cuộc chiến, trước khi văn kiện đình chiến được ký trên một toa tàu hỏa vào lúc 5 giờ 10 phút ở một cánh rừng tại thành phố Compiègne của Pháp, con số người thiệt mạng, bị thương và mất tích được thống kê là 11 triệu người.
Sau gần bốn năm, Chiến tranh Thế giới thứ nhất kết thúc với thắng lợi thuộc về phe Anh-Pháp-Nga và đồng minh, song nó để lại hậu quả khủng khiếp và tang thương.
Ngoài mất mát về người, các thành phố, làng mạc, đường sá, cầu cống, nhà máy... ở châu Âu đều bị phá hủy, thiệt hại vật chất lên tới 338 tỷ USD. Số tiền các nước tham chiến chi phí cho chiến tranh vào khoảng 85 tỷ USD.
Tương quan lực lượng giữa các cường quốc đã thay đổi rõ rệt, các nước tư bản ở châu Âu đều bị suy yếu, trong đó có hai nước tư bản lâu đời là Anh và Pháp. Đế quốc Đức và Áo-Hungary bại trận.
Hệ thống Hiệp ước Versailles và sau đó là Hệ thống Hiệp ước Washington ra đời với mục đích tổ chức lại thế giới thời hậu chiến sao cho phù hợp với tương quan lực lượng mới, song thực chất là các đế quốc phân chia lại thuộc địa, cũng như xác lập lại sự áp đặt, nô dịch đối với các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc.
Tuy nhiên, cuộc phân chia lại lợi ích và ảnh hưởng sau Chiến tranh Thế giới thứ nhất đã không hóa giải được những mâu thuẫn gốc rễ, mà còn làm cho những mâu thuẫn đó trở nên trầm trọng hơn. Đây cũng là một trong những nguyên nhân chính dẫn tới Chiến tranh Thế giới thứ hai bùng nổ năm 1939.
Đánh giá về cuộc chiến này, tiến sỹ Khoa học lịch sử Nga Natalia Narochnitskaya cho rằng nguyên nhân gây ra Chiến tranh Thế giới thứ nhất bắt nguồn từ việc các đế quốc cạnh tranh với nhau để gây ảnh hưởng, để tranh giành thị trường và tiếp cận đường biển. Đây có thể coi là kết quả của sự phát triển kinh tế chính trị của chủ nghĩa tư bản thế giới từ cuối thế kỷ 19 và những năm đầu thế kỷ 20, lên giai đoạn đế quốc chủ nghĩa.
Tham vọng tranh giành thị trường và thuộc địa giữa các nước đế quốc tất yếu dẫn đến chiến tranh để chia lại đất đai trên thế giới, đặc biệt tại các nước thuộc địa. Tham vọng quyền lực chiến lược, mâu thuẫn lợi ích càng khiến các bên bị kéo vào vòng chiến.
Trong khi đó, Tổng thống Nga Putin nói rằng cuộc chiến này là một bi kịch, nhắc nhở nhân loại về những hậu quả khi sự thù địch và lòng ích kỷ, cũng như tham vọng quá mức của những người đứng đầu nhà nước và giới thượng lưu chính trị được đặt cao hơn lương tri.
Nhà lãnh đạo Nga lo ngại rằng nhân loại đã lãng quên bài học từ cuộc chiến tranh 100 năm trước, trong bối cảnh tình hình hiện tại trên thế giới đã và đang diễn biến hết sức phức tạp và tham vọng tranh giành địa chính trị trở nên quyết liệt hơn.
Mâu thuẫn lợi ích vẫn là nguyên nhân của căng thẳng và đụng độ, chủ nghĩa bá quyền và tư duy nước lớn, phớt lờ lợi ích của các nước khác, vẫn tồn tại, xung đột vũ trang vẫn là câu chuyện thường nhật, bom đạn vẫn rơi và máu vẫn đổ ở nhiều khu vực chiến sự, thậm chí thế giới đôi lúc đã trong tình trạng "bên bờ vực chiến tranh."
Những vấn đề dân tộc cực đoan, khác biệt tôn giáo... đang trở thành "quân bài" để kích động xung đột, mâu thuẫn, mà trong một thế giới hiện đại, công nghệ phát triển như hiện nay, đây hoàn toàn có thể là mầm mồng cho một cuộc chiến tranh toàn cầu với sức hủy diệt tàn khốc. "Bóng ma" Chiến tranh Thế giới thứ nhất có thể lùi xa từ 100 năm trước, song bài học xương máu của nó thì còn nguyên giá trị./.
Theo vietnamplus.vn
Mỗi chúng ta đều đã từng nghe qua về cụm từ chiến tranh. Chiến tranh xảy ra cũng đã đem đến rất nhiều đau thương, mất mát và tổn thất cho con người. Trong lịch sử nhân loại cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất và chiến tranh thế giới thứ hai là hai cuộc chiến tàn khốc liệt nhất. Vậy hai cuộc chiến tranh này có những điểm giống và khác nhau nào? Đây chắc hẳn là câu hỏi của rất nhiều người. Bài viết dưới đây chúng ta sẽ cùng nhau lập bảng so sánh giữa chiến tranh thế giới thứ nhất và thứ hai?
Tư vấn luật trực tuyến miễn phí qua tổng đài điện thoại: 1900.6568
1. Tìm hiểu về chiến tranh thế giới thứ nhất:
Chiến tranh thế giới thứ nhất diễn ra từ năm 1914 đến năm 1918. Cuộc chiến tranh thế giới lần thứ nhất là một trong những sự kiện xảy ra và có ảnh hưởng nhất trong lịch sử thế giới bởi vì quy mô và những tác động của nó tới nhiều mặt của đời sống xã hội. Cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất này xuất phát từ những nguyên nhân sau đây:
– Nguyên nhân sâu xa dẫn đến chiến tranh thế giới thứ nhất:
+ Nguyên nhân sâu xa dẫn đến chiến tranh thế giới thứ nhất, đầu tiên chúng ta sẽ cần phải kể đến sự phát triển không đều của chủ nghĩa tư bản vào cuối thế kỉ XIX đến khoảng đầu thế kỉ XX. Sự phát triển có phần chênh lệch này đã làm thay đổi sâu sắc so sánh lực lượng giữa các nước đế quốc trên thế giới lúc bấy giờ.
+ Một nguyên nhân sâu xa dẫn đến chiến tranh thế giới thứ nhất nữa đó là bởi vì mâu thuẫn giữa các nước đế quốc về vấn đề thuộc địa ngày càng gay gắt. Đây cũng được cho là nguyên nhân cơ bản dẫn đến chiến tranh.
– Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến chiến tranh thế giới thứ nhất:
+ Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến chiến tranh thế giới thứ nhất đó là bởi vì sự hình thành hai khối quân sự đối lập, kình địch nhau giữa các nước đế quốc mà cụ thể đó là: khối Liên minh [Đức, Áo Hung, I-ta-li-a] và khối Hiệp ước [Anh, Pháp, Nga].
+ Ngày 28-6-1914, Thái tử Áo-Hung đã bị một phần tử khủng bố ở Xéc-bi ám sát. Quân phiệt Đức, Áo-Hung cũng đã chớp lấy cơ hội này để nhằm mục đích gây chiến tranh. Đây cũng chính là một nguyên nhân trực tiếp dẫn đến chiến tranh thế giới thứ nhất.
Xem thêm: Chiến tranh nhân dân là gì? Thế trận chiến tranh nhân dân?
Chiến tranh thế giới thứ nhất diễn ra chủ yếu trên 3 chiến trường chính cụ thể đó là: Mặt trận phía Tây, Mặt trận phía Đông và Mặt trận phía Nam. Trong đó mặt trận phía Tây giữa liên quân Pháp – Anh chống lại quân Đức có vai trò chính yếu quyết định số phận chiến tranh.
Cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất đã diễn ra từ năm 1914 kéo dài đến năm 1918 và nó cũng đã được chia ra làm hai giai đoạn. Kết cục của chiến tranh thế giới thứ nhất là sự thất bại của phe Đức, Áo – Hung.
Chiến tranh thế giới thứ nhất đã để lại những hậu quả nặng nề đó là: Khoảng 1,5 tỷ người bị cuốn vào vòng khói lửa, 10 triệu người chết, trên 20 triệu người bị thương, nền kinh tế Châu Âu bị kiệt quệ.
2. Tìm hiểu về chiến tranh thế giới thứ hai:
Chiến tranh thế giới thứ hai được biết đến là một cuộc chiến tranh thế giới có hậu quả vô cùng nặng nề. Chiến tranh thế giới thứ hai bắt đầu từ khoảng năm 1939 và nó đã chấm dứt vào năm 1945. Cuộc chiến có sự tham gia của đại đa số các quốc gia trên thế giới, bao gồm tất cả các cường quốc trên thế giới tời kì đó.
Chiến tranh thế giới thứ hai đã diễn ra trên nhiều mặt trận cụ thể như các mặt trận sau đây: mặt trận Tây Âu [mặt trận phía Tây]; mặt trận Xô – Đức [mặt trận phía Đông]; mặt trận Bắc Phi; mặt trận châu Á – Thái Bình Dương và mặt trận trong lòng địch của nhân dân các nước bị phát xít chiếm đóng, trong đó, mặt trận chủ yếu, quyết định đối với toàn bộ tiến trình của Chiến tranh thế giới thứ hai là mặt trận Xô – Đức. Cuộc chiến diễn ra rất khốc liệt.
Sự kiện được cho là sự kiện đánh dấu sự bắt đầu của chiến tranh thế giới thứ hai đó chính là sự kiện Đức tấn công Ba Lan. Anh, Pháp tuyên chiến với Đức. Chiến tranh thế giới thứ hai chỉ thực sự kết thúc với sự sụp đổ hoàn toàn của phát xít Đức, I-ta-li-a, Nhật. Thắng lợi vĩ đại đã thuộc về các dân tộc trên thế giới đã kiên cường chiến đấu chống chủ nghĩa phát xít.
Chiến tranh thế giới thứ hai xảy ra và nó đã để lại những hậu quả nặng nề cụ thể như: Hơn 70 quốc gia với 1700 triệu người đã bị lôi cuốn vào vòng chiến, khoảng 60 triệu người chết, 90 triệu người bị tàn phế, thiệt hại vật chất 4000 tỉ đô-la. Chiến tranh kết thúc đã dẫn đến những biến đổi căn bản của tình hình thế giới.
3. So sánh chiến tranh thế giới thứ nhất và chiến tranh thế giới thứ hai:
Chiến tranh thế giới thứ nhất và chiến tranh thế giới thứ hai có những điểm giống nhau và khác nhau, cụ thể như sau:
Xem thêm: Tình hình áp dụng thuế VAT trên thế giới
– Điểm giống nhau giữa chiến tranh thế giới thứ nhất và chiến tranh thế giới thứ hai:
+ Chiến tranh thế giới thứ nhất và chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ đều bắt nguồn từ mâu thuẫn của các nước đế quốc về bởi vì do những vấn đề thị trường và thuộc địa, khi mâu thuẫn đó đã đạt đến đỉnh cao không thể giải quyết được dẫn đến chiến tranh bùng nổ.
+ Về tính chất của chiến tranh thế giới thứ nhất và chiến tranh thế giới thứ hai đó là đều mang tính chất phi nghĩa gây tổn thất nặng nề về sức người sức của của nhân loại, để lại những hậu quả nặng nề.
+ Chiến tranh thế giới thứ nhất và chiến tranh thế giới thứ hai sau khi kết thúc thì tất cả tham chiến đều phải gánh chịu những hậu quả, tổn thất hết sức nặng nề, cụ thể đó chính là thiệt hại về người và của, kinh tế bị tàn phá nặng nề.
– Điểm khác nhau giữa chiến tranh thế giới thứ nhất và chiến tranh thế giới thứ hai:
+ Phe tham chiến của chiến tranh thế giới thứ nhất và chiến tranh thế giới thứ hai:
Chiến tranh thế giới thứ nhất với sự tham gia của phe Liên Minh và phe Hiệp ước. Phe Liên minh trong chiến tranh thế giới thứ nhất gồm Đức, Áo Hung, I-ta-li-a và phe Hiệp ước bao gồm: Anh, Pháp, Nga.
Chiến tranh thế giới thứ hai với sự tham gia của phe Phát xít và phe Đồng minh. Phe phát xít trong chiến tranh thế giới thứ hai thì dẫn đầu là Đức, Italia, Nhật Bản. Phe đồng minh dẫn đầu là Anh, Liên Xô, Mỹ.
Xem thêm: Chính thể là gì? Phân tích các hình thức chính thể của Nhà nước trên thế giới?
+ Thành phần các nước tham chiến của chiến tranh thế giới thứ nhất và chiến tranh thế giới thứ hai:
Thành phần các nước tham chiến của chiến tranh thế giới thứ nhất: các nước tư bản chủ nghĩa.
Thành phần các nước tham chiến của chiến tranh thế giới thứ hai: các nước tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa [Liên Xô].
+ Phạm vi, quy mô của chiến tranh thế giới thứ nhất và chiến tranh thế giới thứ hai:
Phạm vi, quy mô của chiến tranh thế giới thứ nhất: Lôi cuốn sự tham gia của hơn 30 quốc gia.
Phạm vi, quy mô của chiến tranh thế giới thứ hai: Lôi cuốn sự tham gia của hơn 70 quốc gia.
+ Tính chất của chiến tranh thế giới thứ nhất và chiến tranh thế giới thứ hai:
Tính chất của chiến tranh thế giới thứ nhất: Là cuộc chiến tranh đế quốc phi nghĩa ở cả hai bên tham chiến.
Xem thêm: Tham gia chiến tranh tại biên giới phía Bắc được hưởng chế độ như thế nào?
Tính chất của chiến tranh thế giới thứ hai: từ tháng 9/1939 đến tháng 6/1941: chiến tranh đế quốc phi nghĩa ở cả hai bên tham chiến; Từ tháng 6/1941, tính chất của chiến tranh có sự thay đổi: tính chất phi nghĩa thuộc về các nước phát xít; tính chất chính nghĩa thì thuộc về các lực lượng chống phát xít.
+ Hậu quả của chiến tranh thế giới thứ nhất và chiến tranh thế giới thứ hai:
Hậu quả của chiến tranh thế giới thứ nhất đã gây ra đó là những thảm họa hết sức nặng nề đối với nhân loại: Khoảng 1,5 tỷ người bị cuốn vào vòng khói lửa, 10 triệu người chết, trên 20 triệu người bị thương, nền kinh tế Châu Âu bị kiệt quệ.Ngoài mất mát về người, các thành phố, làng mạc, đường sá, cầu cống, nhà máy… ở châu Âu đều bị phá hủy, thiệt hại vật chất lên tới 338 tỷ USD. Số tiền các nước tham chiến chi phí cho chiến tranh vào khoảng 85 tỷ USD.
Hậu quả của chiến tranh thế giới thứ hai: Chiến tranh thế giới thứ Hai kết thúc với sự sụp đổ hoàn toàn của phát xít Đức, I-ta-li-a, Nhật. Thắng lợi vĩ đại đã thuộc về các dân tộc trên thế giới khi các dân tộc này đã kiên cường chiến đấu chống chủ nghĩa phát xít. Hơn 70 quốc gia với 1700 triệu người đã bị lôi cuốn vào vòng chiến của chiến tranh thế giới thứ hai, khoảng 60 triệu người chết, 90 triệu người bị tàn phế. Đây là một con số vô cùng lớn. Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc đã dẫn đến những biến đổi căn bản tình hình thế giới.
4. Bảng so sánh chiến tranh thế giới thứ nhất và thứ hai:
Từ những phân tích được nêu trên, dưới đây chúng ta sẽ lập bảng so sánh chiến tranh thế giới thứ nhất và thứ hai:
| Nội dung | |
| Giống nhau | Chiến tranh thế giới thứ nhất và chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ từ mâu thuẫn của các nước đế quốc về vấn đề thị trường và thuộc địa. Chiến tranh thế giới thứ nhất và chiến tranh thế giới thứ hai đều có tính chất phi nghĩa, gây tổn hại nặng nề đế nhân loại. Sau khi chiến tranh thế giới thứ nhất và chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, cả những nước thắng trận và thua trận đều phải chịu những tổn thất hết sức nặng nề. |
| Khác nhau | – Chiến tranh thứ nhất bùng nổ là bởi vì sự tham chiến của hai phe là phe Liên minh [Đức, Áo-Hung, I-ta-li-a]. Chiến tranh thứ hai bùng nổ là bởi vì mâu thuẫn giữa mặt trận đồng minh chống phát xít và phe phát xít [cụ thể như các nước Đức, Nhật, I-ta-li-a]. – Về quy mô thì ta thấy rằng, chiến tranh thế giới thứ hai có quy mô lớn hơn chiến tranh thế giới thứ nhất. – Chiến tranh thế giới thứ hai trong giai đoạn về sau mang tính chất chính nghĩa với sự tham chiến của Liên Xô, Liên Xô đại diện cho thành trì vững chắc của nền hòa bình thế giới, Liên Xô đứng trên lập trường chính nghĩa kêu gọi thành lập đồng minh để chống phát xít nhằm mục đích để có thể bảo vệ hòa bình thế giới. – Chiến tranh thế giới thứ nhất chỉ có các nước tư bản tham chiến, Chiến tranh thế giới thứ hai diễn ra thì đã có cả sự tham gia của phe đối lập với tư bản chủ nghĩa đó là chủ nghĩa xã hội Liên Xô. – Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, trật tự thế giới đã được quy định trong hòa ước Vecsai – Oasinhton, Chiến tranh thế giới thứ hai thì trật tự thế giới là trật tự hai cực lanta Xô – Mĩ. Ta nhận thấy rằng, về cơ bản thì sự khác biệt cơ bản nhất giữa hai cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất và thứ hai đó là chiến tranh thế giới thứ hai có sự tham chiến của Liên Xô. |