[ Last Updated On : 16/12/2021 ]Sự ra đời và tăng trưởng của thành thị [ Phương Tây Trung đại ] .
I. Sự ra đời của thành thị
1. Hoàn cảnh lịch sử vẻ vang
Thời cổ đại ở phương Tây đã từng có những thành thị rất tráng lệ và sầm uất. Nhưng đến cuối thời đế quốc La Mã, do sự suy thoái của nền kinh tế hàng hóa, các thành thị ở Tây Âu đã bị điêu tàn. Sự xâm nhập và phá hoại của Man tộc càng làm nghiêm trọng thêm tình hình ấy.
Tiếp đó, từ thế kỷ V-X, do hàng loạt nền kinh tế tài chính đều sản xuất tại nông thôn nên thành thị vẫn chưa được Phục hồi. Lúc bấy giờ chỉ có một số ít thành lũy dùng làm kinh đô của vua hoặc những TT hành chính của những Q. mà thôi chứ không phải những thành thị .
2. Nguyên nhân của sự ra đời những thành thị
Đến ! thế kỷ XI, thủ công nghiệp và nông nghiệp ở Tây Âu đều có những tân tiến đáng kể. VÌ vậy, những người thợ thủ công ở nông thôn từ chỗ thao tác theo nhu yếu của những người tiêu dùng ở trong trang viên đã chuyển sang sản xuất sản phẩm & hàng hóa để bán . Để tiện việc tiêu thụ loại sản phẩm của mình và để thoát khỏi sự nô dịch của những lãnh chúa, những người thợ thủ công này đã trốn khỏi nông thôn đến những nơi thuận tiện cho việc sản xuất của họ như gần nơi cung ứng nguyên vật liệu, có nhiều người mua mua loại sản phẩm của họ, tương đối bảo đảm an toàn v .. v .. Những nơi thợ thủ công đến cư trú thường là những TT chính trị như kinh đô của vua, thành lũy của lãnh chúa phong kiến hoặc những TT tôn giáo như Tòa Giám mục, tu viện, nhà thời thánh. Ngoài ra thợ thủ công còn hay tụ hội ở những nơi mới nhưng có nhiều người tiếp tục qua lại như những ngã tư đường, đầu cầu, bến đò, cửa sông … Lúc bấy giờ, thợ thủ công cũng là những người bán loại sản phẩm của họ nên những nơi họ đến cư trú và sản xuất đã nhanh gọn trở thành những TT công thương nghiệp .
Tiếp đó, nông dân từ nông thôn không ngừng chạy đến những nơi này làm cho dân cư ở đây cũng thêm đông đúc, do đó những nơi đó từ từ tăng trưởng thành những thành phố .
3. Bộ mặt và quy mô của thành thị
Khi mới ra đời, thành thị ở châu Au còn rất thô sơ, xung quanh mỗi thành phố có thành xây bằng đá, bằng gạch thậm chí còn bằng gỗ, lại còn có hào sâu, có tháp canh, có cổng thành chắc như đinh cứ đến tối thì đóng lại . Trong thành đường phố ngang dọc chằng chịt nhưng chật hẹp và đầy rác rưởi, mùa hè thì bụi, mùa mưa thì lầy lội, mãi đến thế kỷ XIV, XV mới biết rải đá, đêm hôm thì tối tăm vì chưa có đèn đường .
Những người thợ thủ công cùng nghề thường sống tập trung chuyên sâu ở một khu vực, do đó những tên phố thường được gọi theo tên nghề nghiệp như phố Thợ Rèn, phố Thợ Mộc, phố Thợ Dệt …Quy mô của những thành phố châu Âu lúc bấy giờ còn tương đối nhỏ. Cho đến thế ky XIII, Pari cũng mới chỉ có 100.000 dân, Luân Đôn, Milanô có khoảng chừng 50.000 người, còn hầu hết những thành phố khác chỉ có khoảng chừng dưới 10.000 người .
II. Hoạt động kinh tế tài chính của những thành thị
Trong những thành phố của phương Tây lúc bấy giờ có hai ngành kinh tế tài chính chính là thủ công nghiệp và thương nghiệp .
1. Thủ công nghiệp và tổ chức triển khai phường hội
Thủ công nghiệp là ngành kinh tế tài chính quan trọng nhất trong hầu hết những thành thị ở châu Âu lúc bấy giờ . Những người thợ thủ công thao tác ngay tại nhà họ bằng công cụ lao động và nguyên vật liệu của họ. Trong những xưởng bằng tay thủ công nhỏ bé ấy, giúp việc cho thợ cả thường có vài người thợ bạn, vài người thợ học việc và những thành viên trong mái ấm gia đình người thợ cả . Tuy việc sản xuất được thực thi riêng không liên quan gì đến nhau như vậy, nhưng để bảo vệ lẫn nhau, những người thợ thủ công cùng nghề ở thành thị đã tổ chức triển khai thành những đoàn thể nghề nghiệp gọi là phường hội . – Mục đích đa phần của việc xây dựng phường hội là : + Bảo đảm sự đồng đều về quyền hạn trong việc sản xuất cũng như trong khâu mua nguyên vật liệu và bán loại sản phẩm ; tránh sự cạnh tranh đối đầu lẫn nhau giữa những người thợ thủ công cùng nghề . + Bảo vệ sự độc quyền về nghề nghiệp của mình chống sự cạnh tranh đối đầu của những nông nô mới chạy vào thành thị và cũng làm nghề đó .+ Đoàn kết lẫn nhau nhằm mục đích chống lại sự hạch sách và cướp bóc của lãnh chúa phong kiến . – Nguyên tắc tổ chức triển khai : Phường hội là tổ chức triển khai của những người thợ thủ công cùng ngành nghề trong một thành phố. Thành viên của phường hội là những người thợ cả đồng thời là người chủ của những xưởng bằng tay thủ công mái ấm gia đình . Phường hội có tổ chức triển khai và quy định rất ngặt nghèo. Mỗi phường hội có một người đứng đầu gọi là trùm phường do đại hội những thành viên bầu ra. Trùm phường có trách nhiệm theo dõi việc triển khai những quy định của phường hội giải quyết và xử lý những vụ vi phạm, xử lý những xích mích giữa những thành viên . – Quy chế của phường hội cũng do đại hội những chủ xưởng thảo ra trong đó gồm có những pháp luật rất ngặt nghèo và chi tiết cụ thể về nhiều mặt : + Quy mô sản xuất gồm có những khâu như số lượng công cụ lao động, số lượng thợ bạn và thợ học việc, thời hạn lao động hàng ngày … + Điều kiện để nhận thợ học việc, thời hạn học việc, thời hạn làm thợ bạn, chính sách thù lao so với thợ học việc và thợ bạn … + Chất lượng và qui cách loại sản phẩm, giá cả mẫu sản phẩm … – Tính chất của phường hội : Phường hội là tổ chức triển khai nghề nghiệp của thợ thủ công mang đặc thù phong kiến vì người thợ thủ công trong phường hội còn gắn liền với tư liệu sản xuất, không chỉ có vậy mục tiêu của việc sản xuất hầu hết là để kiếm tư liệu hoạt động và sinh hoạt chứ không phải để mưu cầu doanh thu . – Ý nghĩa của phường hội : + Về mặt kinh tế tài chính, trong thời kì đầu, phường hội đã bảo vệ cho việc sản xuất được thực thi thuận tiện, đồng thời phường hội có vai trò rất lớn trong việc trau dồi kĩ thuật sản xuất, do đó đã thôi thúc sự tăng trưởng của những nghề bằng tay thủ công trong một thời hạn nhất định . + Về mặt xã hội, phường hội là tồ chức đoàn kết tương hỗ của thợ thủ công để đấu tranh chống lãnh chúa phong kiến, quý tộc thành thị và để giúp sức lẫn nhau mỗi khi gặp khó khăn vất vả hoạn nạn .
Phường hội còn là tổ chức triển khai có đặc thù quân sự chiến lược và tôn giáo. Mỗi phường hội có một đội dân binh có trách nhiệm tuần tra canh gác để bảo vệ thành phố. Mỗi phường hội thường có nhà thời thánh riêng và có những ngày liên hoan riêng của mình .
Xem thêm: Tin học 6 Bài 10: Sơ đồ tư duy – Chân Trời Sáng Tạo – Luật Trẻ Em
– Sự tan rã của phường hội : Đến thế kỷ XIV – XV, phường hội mở màn bước vào quy trình tan rã. Do sự tăng trưởng của nền sản xuất thủ công nghiệp, 1 số ít chủ xưởng mặc kệ quy định tự động hóa lan rộng ra quy mô sản xuất, tăng thêm số lượng thợ bạn và thợ học việc, lê dài thời hạn lao động trong ngày, nâng cấp cải tiến kỹ thuật … do đó đã dẫn đến sự phân hóa giàu nghèo giữa những thành viên của những phường hội .
Đồng thời, sự xâm nhập của chủ nghĩa tư bản càng thôi thúc nhanh gọn quy trình tan rã của phường hội .
2. Thương nghiệp
Hoạt động thương nghiệp ở Tây Âu lúc bấy giờ biểu lộ ở những mặt sau đây : Sư trao đổi sản phẩm & hàng hóa giữa thành thị với vùng nông thôn xung quanh : Lúc đầu thợ thủ công cũng là người bán loại sản phẩm ngay tại xưởng của mình cho người tiêu dùng . Ngoài ra, mỗi thành phố còn có chợ của riêng mình. Chợ thành phố họp mỗi tuần một hoặc hai lần, mỗi lần lê dài suốt cả ngày . Sự trao đổi sản phẩm & hàng hóa giữa những vùng thậm chí còn giữa những nước với nhau : Do điều kiện kèm theo đơn cử của từng địa phương, một số ít thành thị đã có những loại sản phẩm nổi tiếng. Để trao đổi những mẫu sản phẩm ấy và những hàng quý và hiếm chở từ phương Đông tới như tơ lụa, đồ trang sức đẹp, hương liệu [ hồ tiêu, quế, hồi, đinh hương, gừng … ], ở nhiều nước Tây Âu đã tổ chức triển khai hội chợ . Sự hình thành những khu vực mậu dịch : Do sự tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ của việc kinh doanh, ở châu Au đã hình thành hai khu vực mậu dịch : + Khu vực Địa Trung Hải gồm những thành phố ở Ý, Nam Pháp, Tây Ban Nha . + Khu vực Bắc Hải và biển Bantích gồm những thành phố ở Bắc Đức, Đan Mạch v.v … Đến thế kỷ XIII, những thành phố ở Bắc Đức đã lập thành một liên minh thương nghiệp gọi là liên minh Hanxơ. Sang thế kỷ XIV, liên minh này càng tăng trưởng gồm có hơn 70 thành phố. Đồng minh có nhiều sở đại lý đóng tại nhiều thành phố của 1 số ít nước ở châu Au . – Sự ra đời của ngân hàng nhà nước : Sự tăng trưởng của nền mậu dịch quốc tế đã dẫn đến sự ra đời của ngân hàng nhà nước. Ngân hàng bắt nguồn từ nghề đổi tiền. Các lái buôn chỉ cần đem tiền đến nộp cho người đổi tiền ở thành phố của mình để nhận một giấy chuyển tiền, khi đến hội chợ sẽ được nhận một số tiền ở địa phương đó tương ứng với số tiền đã đổi. Về sau hoạt động giải trí của ngân hàng nhà nước lan rộng ra kiêm cả việc nhận tiền gửi, cho vay nợ v.v …
Lúc đầu những người kinh doanh thương mại nghề đổi tiền hầu hết là người Ý, vì thế trong ngôn từ những nước phương Tây, chữ ngân hàng nhà nước bắt nguồn từ chữ Banca trong tiếng Ý có nghĩa là cái bàn của người đổi tiền .
III. Cuộc đấu tranh giành quyền tự trị và tác động ảnh hưởng của thành thị so với chính sách phong kiến
1. Cuộc đấu tranh giành quyền tự trị :
– Các thành phố đều thiết kế xây dựng trên đất đai của lãnh chúa phong kiến, vì thế lãnh chúa thường cử đại diện thay mặt của mình đến quản trị thành phố . Đồng thời, lãnh chúa có rất nhiều quyền so với thành phố như quyền tư pháp, quyền đúc tiền, quyền thu thuế, quyền cư trú trong những ngày lãnh chúa đến thành phố v.v … Sự bóc lột và hạch sách của lãnh chúa không ngừng tăng lên cùng với sự giàu sang ngày càng tăng của thành phố . Trước tình hình ấy, thị dân đã đoàn kết lại để đấu tranh với lãnh chúa nhằm mục đích giành quyền tự trị cho thành phố . – Biện pháp : Để được tự trị, có một số ít thành phố đã nộp cho lãnh chúa một khoản tiền lớn, nhưng hình thức thường thì nhất là đấu tranh vũ trang . Phong trào đấu tranh giành quyền tự trị của thành thị diễn ra rầm rộ nhất trong hai thế kỷ XII, XIII . – Kết quả : Các thành thị đã giành được thắng lợi với những mức độ khác nhau : + Các thành phố ở Ý như Vênêxia, Giênôva, Phirenxê, Milanô, Pixa, … nhờ có nền kinh tế tài chính tăng trưởng sớm và do ở Ý không có chính quyền sở tại TW can đảm và mạnh mẽ nên đã được độc lập trọn vẹn. Hơn nữa những thành phố này còn khống chế được vùng nông thôn xung quanh và những thành phố nhỏ lân cận nên đã lập thành những nước cộng hòa thành thị trong đó có chính quyền sở tại, viện Nguyên lão, pháp lý, TANDTC, quân đội .
+ Đa số những thành phố khác cũng được tự trị nhưng còn phải chịu một số ít nghĩa vụ và trách nhiệm so với vua hoặc lãnh chúa như phải nộp một khoản địa tô nhất định, hoặc cơ quan quản trị thành phố phải đàm đạo với quan lại của vua cử đến khi xử lý những việc làm hành chính và tư pháp .Tuy mức độ giành được quyền tự trị có khác nhau nhưng có một điểm giống nhau là dân cư toàn bộ những thành phố đều được thoát khỏi thân phận nông nô, do đó đều được tự do .
2. Ảnh hưởng của thành thị so với chính sách phong kiến
Sự ra đời của thành thị với sự tăng trưởng không ngừng của nền kinh tế tài chính sản phẩm & hàng hóa đã có tác động ảnh hưởng rất lớn so với chính sách phong kiến . – Trước hết, nền kinh tế tài chính của thành thị đã làm tan rã nhanh gọn nền kinh tế tài chính tự nhiên. Trong đời sống hàng ngày cũng như trong việc sản xuất thủ công nghiệp, lương thực thực phẩm và nguyên vật liệu mà thị dân cần dùng đều phải dựa vào sự cung ứng của nông thôn, do đó đã hấp dẫn nhiều trang viên phong kiến vào việc sản xuất sản phẩm & hàng hóa . – Thứ hai, nền kinh tế tài chính thành thị đã góp thêm phần rất quan trọng trong việc làm tan rã chính sách nông nô . Do sản phẩm & hàng hóa Open trên thị trường ngày càng nhiều, nhu yếu của giai cấp phong kiến cũng ngày càng tăng. Để có tiền mua những thứ hàng đó, đến thế kỷ XIII, những lãnh chúa thường dùng hình thức tô tiền sửa chữa thay thế những loại tô lao dịch và mẫu sản phẩm. Hơn nữa, có một số ít lãnh chúa còn đồng ý chấp thuận cho nông nô dùng tiền để chuộc lại tự do. Như vậy, quan hệ tiền tệ đã làm cho chính sách nông nô khởi đầu lỏng lẻo và do đó đã phá hoại từ từ chính sách phong kiến . – Thứ ba, sự tăng trưởng của nền kinh tế tài chính sản phẩm & hàng hóa làm cho mối liên hệ kinh tế tài chính giữa những địa phương càng ngặt nghèo, do đó đã tạo điều kiện kèm theo thuận tiện cho việc hình thành những vương quốc thống nhất . Đồng thời thị dân là lực lượng tích cực ủng hộ nhà vua trong việc đấu tranh với những thế lực phong kiến cát cứ để thống nhất quốc gia và thiết kế xây dựng cỗ máy tập quyền TW . — Tóm lại thành thị ở phương Tây có vai trò rất quan trọng :
– Sự ra đời của thành thị đã dẫn đến sự tăng trưởng của nền kinh tế tài chính sản phẩm & hàng hóa .
– Sự ra đời của thành thị đã dẫn đến sự ra đời của tầng lớp thị dân. Đó là một tầng lớp mới có những đóng góp tích cực về kinh tế, chính trị, văn hóa đối với sự phát triển của xã hội phương Tây thời bấy giờ.
Xem thêm: Unit 14 lớp 8: Language Focus | Hay nhất Giải bài tập Tiếng Anh 8
[ Nguồn tài liệu : Nguyễn Gia Phu, Giáo trình Lịch sử quốc tế trung đại ]