Bé biếng ăn làm thế nào

Trẻ biếng ăn chậm lớn là nỗi lo của rất nhiều bố mẹ, đặc biệt khi các bé còn nhỏ tuổi. Làm sao tìm ra “cách trị trẻ biếng ăn” để giải quyết “vấn nạn” này để cho mỗi bữa ăn không biến thành một cuộc chiến?

TS.BS Phạm Thị Thu Hương, Bác sĩ Trưởng, Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng – Y học Vận động Nutrihome miền Bắc hướng dẫn 4 cách giúp trẻ hết biếng ăn, các bậc phụ huynh nên biết.

Trẻ biếng ăn phải làm sao?

Tình trạng thiếu hụt các chất khoáng vi lượng, đặc biệt là sắt và kẽm chính là một trong những nguyên nhân quan trọng gây nên tình trạng biếng ăn chậm lớn ở trẻ. TS.BS Phạm Thị Thu Hương cho biết: biểu hiện của trẻ thiếu sắt là làn da hơi xanh, niêm mạc miệng, mắt nhợt nhạt. Trẻ lớn hơn có biểu hiện mệt mỏi, hoa mắt, chóng mặt còn trẻ nhỏ không chịu chơi, quấy khóc. Trẻ bị thiếu sắt sẽ dẫn đến thiếu máu kéo dài và thường biếng ăn, ăn không ngon, lâu ngày gây nên tình trạng chậm phát triển cả trí tuệ và thể chất.

Trong khi đó, kẽm chính là thành phần của các men tiêu hóa, do vậy, nếu thiếu nguyên tố vi lượng này sẽ khiến hệ tiêu hóa của trẻ hoạt động không tốt và dẫn đến tình trạng biếng ăn. Bố mẹ có thể nhận biết trẻ thiếu kẽm nếu thấy bé chậm phát triển hoặc ăn không ngon miệng, tiêu chảy, rụng tóc, viêm da, rối loạn giấc ngủ,…

“Để xác định trẻ có thiếu sắt hay kẽm không và thiếu nhiều hay ít, các bác sĩ dinh dưỡng cần thăm khám và thực hiện các xét nghiệm cần thiết, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Bên cạnh đó, trẻ cần được xây dựng thực đơn hỗ trợ bổ sung sắt và kẽm thông qua thực phẩm”, TS.BS Phạm Thị Thu Hương nói.

Cha mẹ hay băn khoăn với câu hỏi bé biếng ăn phải làm sao nhưng thực tế họ lại chỉ chế biến món ăn theo thói quen hoặc lặp đi lặp lại một thực đơn từ ngày này qua ngày khác. TS.BS Phạm Thị Thu Hương gợi ý mẹ cần đa dạng bữa ăn cho trẻ, sử dụng nhiều nguyên liệu khác nhau từ thịt, cá, hải sản, trứng, nấm,… Ngoài ra, phụ huynh cũng nên để ý xem khẩu vị bé như thế nào, có những bé không thích ăn ngọt nhưng bố mẹ lại dùng quá nhiều các nguyên liệu có vị ngọt như bí đỏ, củ cải, cà rốt trong chế biến bữa ăn cho bé.

>> Xem thêm: Cách nấu 8 món cháo cho trẻ biếng ăn giàu dinh dưỡng

Đa dạng bữa ăn là cách để ba mẹ cải thiện tình trạng trẻ biếng ăn suy dinh dưỡng

Theo TS.BS Phạm Thị Thu Hương, bố mẹ nên sắp xếp các bữa ăn chính và phụ cách nhau 2-3 giờ, giữa các bữa ăn chỉ cho trẻ uống nước. Nên hạn chế việc cho trẻ ăn vặt và uống sữa thay nước trong ngày vì điều này sẽ làm bé “ngang dạ” và không có cảm giác thèm ăn khi đến bữa, đồng thời cũng dẫn đến tình trạng trẻ biếng ăn hay ngậm. Tối đa chỉ nên cho ăn vặt một lần mỗi ngày và sau khi đã ăn xong bữa chính. Đồng thời, hãy khuyến khích trẻ tăng cường các hoạt động thể chất sẽ giúp trẻ ăn ngon miệng hơn.

Khi con không chịu ăn, bố mẹ thường hay cho con vừa ăn vừa chơi hoặc đi rong để cố ép con ăn hết khẩu phần, thời gian thường kéo dài. Điều này vừa làm thức ăn không còn ngon, vừa khiến bé thêm chán ăn và khiến khoảng cách giữa các bữa ăn của bé bị thu hẹp lại, bé còn chưa kịp cảm thấy đói đã phải ăn bữa tiếp theo.

“Một bữa ăn chỉ nên kéo dài tối đa là 30 phút, nếu bé không ăn được nhiều cũng nên kết thúc và cố gắng cho bé ăn ở bữa kế tiếp hoặc tăng thêm bữa ăn cho bé”,Theo TS.BS Phạm Thị Thu Hương nói thêm.

Khi thấy trẻ biếng ăn, bố mẹ thường có tâm lý tìm đủ mọi cách để con ăn được nhiều như cho con xem hoạt hình, đi ăn rong và thậm chí là ép buộc, dọa nạt. Tuy nhiên, cách này khiến trẻ sợ hãi, nảy sinh sự chống đối và không muốn ăn.

Phụ huynh chỉ nên đóng vai trò hướng dẫn, khuyến khích con ăn. Nếu bé không muốn ăn và đã thấy no, bạn hãy tôn trọng quyết định của bé. Khi bé ăn ngoan, bố mẹ cũng nên khuyến khích và khen ngợi để bé có thêm sự hào hứng trong việc ăn uống.

Từ 7 – 9 tháng tuổi, cha mẹ có thể tập cho bé bốc ăn để tăng vận động của bàn tay. Khi bé tròn 1 tuổi trở lên, bạn nên tập cho bé cầm thìa để con tự khám phá bữa ăn. Cách này rèn cho bé tính tự lập cao.

>> Xem thêm: Sữa dành cho bé biếng ăn chậm tăng cân

Để bé chủ động ăn uống là một trong những lời giải cho câu hỏi trẻ biếng ăn phải làm sao?

Ngoài ra, tùy theo độ tuổi, bố mẹ có thể phân công con làm những việc nho nhỏ trong bếp, cho bé cùng tham gia chuẩn bị bữa ăn. Điều này sẽ giúp con hào hứng và thấy được vai trò quan trọng của mình trong việc tổ chức bữa cơm cho gia đình. Kết quả là con sẽ ăn ngon miệng hơn.

Với các bé biếng ăn lâu ngày mà phụ huynh chưa tìm ra giải pháp cho trẻ biếng ăn hữu hiệu, nên đưa con đến khám tại các trung tâm dinh dưỡng để các bác sĩ tìm nguyên nhân trẻ biếng ăn. Từ đó, bác sĩ sẽ có giải pháp cải thiện tình trạng biếng ăn của trẻ.

Tại Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome, quy trình khám, tư vấn và điều trị được xây dựng khoa học từ việc thăm khám, xét nghiệm chẩn đoán, xây dựng khẩu phần đến lên thực đơn cá thể hóa và hướng dẫn lựa chọn thực phẩm, chế biến món ăn đơn giản, giúp bé ăn ngon và ăn nhiều góp phần cải thiện tình trạng trẻ biếng ăn suy dinh dưỡng và giúp bố mẹ tìm ra cách trị trẻ biếng ăn hiệu quả.

Biếng ăn, chán ăn, lười ăn… là “bệnh” thường gặp ở trẻ em mọi lứa tuổi. Tình trạng này khiến mỗi bữa ăn trở thành một “cuộc chiến” căng thẳng giữa trẻ và ba mẹ. Nếu không tìm ra nguyên nhân khiến trẻ biếng ăn để chấm dứt tình trạng này sẽ dẫn đến hậu quả trẻ thiếu vi chất, suy dinh dưỡng, chậm lớn.

Làm thế nào để chấm dứt tình trạng biếng ăn của trẻ?

Biếng ăn, chán ăn, lười ăn… là biểu hiện của nhiều nguyên nhân khác nhau, có thể do bệnh lý hay tâm lý. Đó là tình trạng trẻ ăn ít hơn bình thường và thường không vui vẻ, “tự nguyện” ăn mà phải cần đến sự đốc thúc với nhiều “cung bậc” của người lớn như dỗ dành, năn nỉ, thậm chí dọa nạt.

Có nhiều nguyên nhân khiến bé biếng ăn, trong đó có thể chia thành 3 nhóm nguyên nhân chính là: do trẻ biếng ăn bệnh lý, do tâm lý và do chế độ dinh dưỡng không phù hợp.

– Trẻ biếng ăn ngay từ khi ở trong bụng mẹ. Khi mẹ mang thai ăn ít hoặc chán ăn dẫn đến thiếu nhiều vi chất như thiếu sắt, thiếu canxi, thiếu kẽm, thiếu các vitamin… khiến trẻ bị suy dinh dưỡng ngay từ trong bụng mẹ. Kết quả, trẻ sinh non tháng, thiếu cân dẫn đến lười bú mẹ ngay từ những tháng đầu sau khi sinh.

Phân loại trẻ suy dinh dưỡng bào thai

– Trẻ mắc các bệnh cấp tính do nhiễm khuẩn, nhiễm virus hệ hô hấp, hệ tiêu hóa [viêm dạ dày, viêm ruột…]. Khi bị nhiễm khuẩn, vitamin & khoáng chất như vitamin A, vitamin C, vitamin nhóm B, Magiê, B6, sắt, kẽm bị mất đi làm cho bé lười ăn. Tình trạng loạn khuẩn đường ruột khiến trẻ bị chướng bụng, khó tiêu nên càng dễ khiến trẻ lười ăn hơn.

– Trẻ mắc các bệnh mạn tính hoặc bẩm sinh: Tim bẩm sinh, bại não…

– Trẻ mắc các bệnh tổn thương răng miệng: mọc răng, sâu răng, viêm hoặc loét vùng hầu họng…

Tình trạng biếng ăn do bệnh lý cấp tính thường chỉ là tạm thời và trẻ sẽ ăn bình thường trở lại khi khỏi bệnh.

– Như đã đề cập ở phần trên, có trường hợp trẻ không biếng ăn nhưng do bố mẹ quá lo lắng nên thúc ép trẻ ăn, quát mắng thậm chí còn đánh khiến trẻ sợ hãi khi đến bữa và trở thành hiện tượng biếng ăn tâm lý.

– Một số trẻ bị ốm, mọc răng… chưa kịp ăn ngon miệng trở lại thì bị người lớn thúc ép ăn nên cũng có cảm giác “sợ” ăn.

>> Xem thêm:

– Cũng có nhiều trường hợp trẻ chưa kịp thích nghi với môi trường mới như thay đổi trường học hoặc thay đổi người trông trẻ mà lại bị ép ăn quá nhiều có thể dẫn đến tình trạng ức chế bài tiết các men tiêu hóa làm trẻ chán ăn.

Ngoài ra, vấn đề sinh lý cũng ảnh hưởng đến việc ăn uống của trẻ. Tham khảo thêm bài viết: Biếng ăn sinh lý ở trẻ để hiểu rõ hơn.

Bên cạnh hai nhóm nguyên nhân biếng ăn do bệnh lý và tâm lý, có rất nhiều trường hợp khiến con biếng ăn như chế độ dinh dưỡng và thói quen sinh hoạt thiếu khoa học của gia đình như:

• Cho trẻ ăn dặm quá sớm so với thời gian khuyến nghị [khi chưa đủ 6 tháng].
• Khẩu phần ăn không cân đối. Khẩu phần chứa quá nhiều tinh bột cũng làm cho trẻ lười ăn.
• Thức ăn không hợp khẩu vị.
• Trẻ mải chơi, không ăn uống đúng giờ.
• Cho trẻ ăn vặt nhiều, uống nước ngọt trước khi ăn bữa chính.
• Người lớn xung quanh trẻ có thói quen ăn không mẫu mực như không vui vẻ trong bữa ăn, than phiền về thức ăn, vừa ăn vừa làm những việc khác như xem tivi, dùng điện thoại khiến trẻ bắt chước thờ ơ với bữa ăn, không cảm thấy ngon miệng và dần trở nên biếng ăn.

Thật ra, không khó để bố mẹ có thể nhận biết tình trạng trẻ biếng ăn chậm lớn bằng cách theo dõi phản ứng của trẻ với bữa ăn. Có những biểu hiện thường thấy như:

• Trẻ ăn ít hơn bình thường.
• Chỉ ăn vài loại thức ăn, rất khó thay đổi những món mới.
• Bữa ăn kéo dài trên 30 phút hoặc thậm chí hàng giờ do trẻ không chịu nuốt thức ăn.
• Có biểu hiện sợ ăn, chạy trốn, khóc khi đến bữa.
• Buồn nôn khi ngửi mùi, nhìn thấy thức ăn hoặc nôn khi ăn.

Biếng ăn ở trẻ là tình trạng gây mệt mỏi, chán nản ở trẻ và người lớn

>> Xem thêm: Hướng dẫn cách trị trẻ biếng ăn dặm

Tình trạng biếng ăn, nhất là trẻ biếng ăn suy dinh dưỡng kéo dài thường rất nghiêm trọng vì dễ gây ra một vòng luẩn quẩn: 

• Biếng ăn, ăn ít dẫn đến thiếu nhiều chất dinh dưỡng quan trọng như đạm, chất béo, vitamin, các khoáng chất, từ đó trẻ biếng ăn nhiều hơn và suy dinh dưỡng nặng hơn.
• Khi biếng ăn dẫn đến thiếu vi chất, suy dinh dưỡng, trẻ sẽ dễ mắc các bệnh truyền nhiễm và trẻ lại càng biếng ăn hơn sau các đợt bệnh đó.

Biếng ăn kéo dài dẫn đến thiếu vi chất, suy dinh dưỡng sẽ ảnh hưởng xấu đến phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ

Làm sao cho trẻ hết biếng ăn và ăn ngon trở lại là điều mà những bậc cha mẹ có con biếng ăn quan tâm và mong muốn nhất. Để học cách trị trẻ biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng trở lại, ba mẹ cần phải kiên nhẫn và phối hợp với các bác sĩ nhi và các chuyên gia dinh dưỡng xác định, khắc phục nguyên nhân gây biếng ăn. 

Trẻ mắc bệnh thường chán ăn và tình trạng lười ăn, ăn ít lại khiến cơ thể trẻ càng mệt mỏi, giảm khả năng chống đỡ bệnh và hồi phục sau khi bị bệnh. Vì vậy, bố mẹ cần đưa trẻ đi tiêm chủng đầy đủ các vắc xin phòng bệnh truyền nhiễm và chú trọng chế độ dinh dưỡng tăng sức đề kháng cho trẻ. 

Khi trẻ mắc bệnh, bố mẹ cần nhanh chóng điều trị dứt điểm bệnh đồng thời bình tĩnh dỗ dành trẻ, tránh ép trẻ ăn khiến trẻ sợ hãi. Nếu trẻ ăn ít trong giai đoạn này cũng đừng lo lắng quá vì khi khỏi bệnh, trẻ sẽ thèm ăn trở lại. 

Nguyên tắc ăn uống cho bé biếng ăn do bệnh lý cần lưu ý:

• Chia thành nhiều bữa nhỏ. 
• Thức ăn cần chế biến dạng lỏng và mềm hơn, dễ tiêu hóa hơn. 
• Cho trẻ uống đủ nước và có thể bổ sung các loại nước cam, chanh, nước dừa, nước táo, nước xoài… hoặc sữa để cung cấp năng lượng và vitamin & khoáng chất cho trẻ. 
• Cho trẻ uống bổ sung vitamin và khoáng chất. Tuy nhiên, bố mẹ không tự ý bổ sung khi chưa biết trẻ biếng ăn nên bổ sung gì và cần bổ sung bao nhiêu và như thế nào. Bác sĩ dinh dưỡng mới là người đưa ra lời khuyên tốt nhất trong trường hợp này.

Tại Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome, các kỹ sư tiết chế dinh dưỡng giàu kinh nghiệm sẽ xây dựng thực đơn cho biếng ăn theo ngày, tuần, tháng dựa trên tình trạng dinh dưỡng, sở thích và thói quen ăn uống của trẻ với các món ăn đa dạng, tạo nên sự cân bằng trong khẩu vị cho trẻ cảm giác ăn ngon hơn và ăn nhiều hơn.

Nếu trẻ mang tâm lý sợ ăn, điều quan trọng nhất là bố mẹ cần điều chỉnh tâm lý lo lắng của chính mình trước. Vì tâm lý sợ ăn của trẻ hầu như là hệ quả của việc bị ba mẹ ép ăn, dọa nạt.

• Nếu trẻ có phản ứng sợ khi nhìn thấy thức ăn, bố mẹ cần phải “cắt” phản ứng đó bằng cách giúp trẻ nhận ra ăn uống là một việc rất vui vẻ và hoàn toàn không hề có áp lực nào.
• Để trẻ có tâm lý thoải mái hơn khi ăn, bố mẹ nên động viên, khuyến khích bằng cách khen thức ăn ngon, vui đùa với trẻ và khen trẻ ăn uống rất giỏi.
• Rất nhiều bố mẹ vì căng thẳng mỗi khi cho con ăn nên muốn trẻ ăn riêng trước hoặc sau bữa cơm của cả nhà. Trong khi đó, việc được ăn cùng mâm cơm với gia đình trong không khí vui vẻ sẽ giúp trẻ ăn ngon miệng hơn.

Nếu xác định nguyên nhân khiến trẻ biếng ăn do chế độ dinh dưỡng thiếu khoa học và thói quen sinh hoạt không hợp lý của gia đình, bố mẹ cần điều chỉnh sớm để cải thiện tình trạng biếng ăn của trẻ. Một số gợi ý sau có thể giúp bố mẹ:

• Trong năm tuổi đầu tiên, tập cho trẻ ăn đa dạng thức ăn theo từng tháng tuổi
• Kiểm tra món ăn có hợp khẩu vị của trẻ hay không và thay đổi cho phù hợp. Khi thay đổi món ăn cho trẻ, cần thay đổi từ từ, xen kẽ giữa món ăn mới và món ăn cũ.
• Cho trẻ ăn đủ bữa, đúng giờ.
• Trong bữa ăn không cho trẻ vừa ăn vừa chơi hoặc vừa ăn vừa xem tivi, dùng ipad, điện thoại…
• Không nhồi nhét, ép buộc trẻ ăn.
• Không cho trẻ uống hoặc ăn đồ ngọt trước bữa ăn vì các thức ăn này tạo cảm giác “no giả” làm trẻ chán bữa ăn chính.
• Không để trẻ đói lả mới cho ăn vì trẻ sẽ mệt mỏi và lại càng không muốn ăn.

Thiếu vi chất do chế độ dinh dưỡng chưa khoa học là nguyên nhân lớn nhất khiến trẻ biếng ăn suy dinh dưỡng. Để biết trẻ biếng ăn cần bổ sung gì, trẻ cần được tiến hành khám chuyên khoa dinh dưỡng và thực hiện một số xét nghiệm vi chất, từ đó các bác sĩ dinh dưỡng sẽ xác định chính xác trẻ đang bị thiếu vi chất gì, thiếu bao nhiêu và đưa ra phác đồ phù hợp. Việc bổ sung đúng và đủ lượng vitamin cần cho trẻ biếng ăn có thể cải thiện tốt bệnh biếng ăn của trẻ.

Chế độ dinh dưỡng khoa học được tư vấn từ các chuyên gia và không khí vui vẻ trong bữa ăn có thể giúp cải thiện tốt tình trạng biếng ăn ở trẻ

Trẻ biếng ăn kéo dài có thể dẫn đến thiếu năng lượng cần thiết cho cơ thể, cụ thể là chất bột đường [glucid], chất đạm [protein] và chất béo [lipid], các vitamin và khoáng chất khác… Do đó, khi chuẩn bị thực đơn cho trẻ biếng ăn, bố mẹ cần lưu ý: 

Bữa ăn cần đa dạng các loại thực phẩm chứa tinh bột, bao gồm: các loại đậu, khoai, ngô, củ cải, bánh mì nguyên cám và ngũ cốc. 

– Sữa: Khi trẻ trên 6 tháng tuổi, ngoài sữa mẹ cần cho trẻ ăn dặm với thành phần dinh dưỡng đầy đủ, đa dạng theo khuyến cáo, cùng với các chế phẩm từ sữa như sữa chua, phô mai… 

Nếu trẻ bú sữa mẹ nhưng mẹ ít hoặc không có sữa hay sữa không đạt chất lượng, cần bổ sung thêm thức ăn có giàu năng lượng để đảm bảo đủ năng lượng cần thiết cho cơ thể.

Muốn biết sữa mẹ có đạt chất lượng không cần kiểm tra bằng máy phân tích thành phần sữa mẹ

Ngoài ra, nếu mẹ không đủ sữa cho trẻ bú thì có thể bổ sung thêm một số loại sữa công thức để cung cấp đủ năng lượng hằng ngày cho bé. Mẹ có thể tham khảo ở bài viết: Sữa cho trẻ biếng ăn

– Trứng: Đây là thức ăn giàu chất đạm, béo, muối khoáng và các loại vitamin tốt cho trẻ. Chất đạm trong trứng có đầy đủ các acid amin cần thiết với tỷ lệ cân đối giúp trẻ dễ hấp thu.

– Thịt: Nguồn chất đạm có trong các loại thịt như thịt gà [22, 4%], thịt bò [21%], thịt heo nạc [19%]…

– Thủy hải sản: Trong các loại thủy hải sản như cá, tôm, cua chứa từ 16 – 20% chất đạm. Loại chất đạm này dễ tiêu hóa hơn chất đạm từ thịt và các loại thủy hải sản này còn chứa nhiều canxi, phốt pho phòng bệnh còi xương cho trẻ.

Ngoài các nguồn đạm trên, có thể thay thế bằng nguồn đạm từ thực vật như: đậu tương, đậu xanh, đậu phộng… để đa dạng khẩu vị cho trẻ và giúp bé ăn ngon.

Chất béo cung cấp năng lượng gấp đôi so với chất đạm và chất bột đường. Ngoài ra, chất béo còn giúp hấp thu các vitamin tan trong dầu mỡ như [vitamin A, D, E, K rất cần cho sự phát triển xương, mắt]. 

Ngoài dầu thực vật như dầu oliu, dầu cá hồi, các loại mỡ động vật như mỡ gà, mỡ lợn cũng rất tốt cho việc hấp thu và chuyển hóa của trẻ.

>> Xem thêm: Thuốc cho trẻ biếng ăn

Để giải quyết tận gốc tình trạng biếng ăn của trẻ cần có sự tư vấn của bác sĩ dinh dưỡng về chế độ ăn phù hợp với tình trạng và thói quen của từng trẻ. Một điều quan trọng khác là trong bữa ăn phải tạo ra một không khí vui vẻ thoải mái giúp trẻ ăn ngon miệng. Bố mẹ không nên dọa nạt, bắt ép trẻ ăn, thậm chí đánh trẻ mà cần tìm hiểu nguyên nhân biếng ăn ở trẻ để có hướng cải thiện phù hợp.

Tại Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome, quy trình khám, tư vấn và điều trị về dinh dưỡng được xây dựng khoa học từ việc thăm khám, xét nghiệm chẩn đoán, xây dựng khẩu phần đến lên thực đơn cá thể hóa và hướng dẫn lựa chọn thực phẩm, chế biến món ăn khoa học, đơn giản góp phần quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị bệnh biếng ăn cho trẻ em. Bên cạnh đó, Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome cũng đầu tư hệ thống máy xét nghiệm sinh hóa, huyết học hiện đại, máy phân tích thành phần cơ thể thế hệ mới nhất, máy xét nghiệm vi chất [vitamin D, vitamin B], máy siêu âm… giúp chẩn đoán nhanh, chính xác, góp phần quan trọng cho quá trình điều trị trẻ biếng ăn hiệu quả.