Uống nhiều sắt khi mang thai, có tốt không

Trịnh Vân Anh [Bắc Giang]

Bạn Vân Anh thân mến! Sắt cũng như nhiều vi chất khác có vai trò vô cùng quan trọng đối với sức khỏe con người. Sắt là nguồn nguyên liệu để tổng hợp nên hemoglobin, làm cho hồng cầu có màu đỏ, giúp vận chuyển oxy trong máu đến với các mô trong cơ thể người mẹ và thai nhi. Trong quá trình mang thai, nhu cầu về sắt tăng cao để tăng khối lượng máu mẹ, cung cấp máu cho thai nhi và bù lại lượng máu mất lúc sinh. Nên việc bổ sung sắt đầy đủ là rất cần thiết.

Cần bổ sung sắt trước, trong và sau khi mang thai.

Chị em phụ nữ cần bổ sung sắt càng sớm càng tốt khi có ý định sinh em bé và cần uống kèm acid folic để hạn chế nguy cơ dị tật ống thần kinh cho em bé.

Khi phát hiện có thai, trong kỳ khám đầu tiên nên tầm soát xem có bị thiếu máu thiều sắt không, nếu không bị thiếu máu cần bổ sung sắt hàng ngày cho tới khi trẻ hết bú mẹ hoàn toàn [khoảng 6 tháng]. Liều bổ sung là 30 - 60mg sắt kèm theo acid folic 400mcg mỗi ngày. Ngoài ra cũng nên sử dụng các thực phẩm có tăng cường sắt, acid folic cho thời kỳ phụ nữ mang thai và nuôi con bú

Với trường hợp được xác định thiếu máu do thiếu sắt sẽ được bác sĩ chỉ định điều trị với liều cao hơn đến khi hết tình trạng thiếu máu rồi bổ sung như trên.

Nên uống viên sắt lúc bụng trống đối với sắt vô cơ , vì đây là thời điểm mà chất sắt được cơ thể hấp thu tốt nhất. Một số sắt hữu cơ lại nên uống sau ăn, trước khi sử dụng cần hỏi kỹ bác sĩ về điều này. Lưu ý, không nên uống nước chè, sữa hay cà phê sau khi uống sắt, không uống sắt với các thuốc kháng sinh nhóm tetracyclin và nhóm quinolon, thuốc kháng acid, hoóc-môn tuyến giáp… vì làm giảm sự hấp thu sắt. Dù uống viên sắt loại nào thì người dùng cũng cần tuân theo chỉ định của bác sĩ.

Phụ nữ mang thai nên bổ sung sắt và ăn thực phẩm đa dạng.

Bên cạnh đó, có thể bổ sung sắt cùng với vitamin C để tăng sự hấp thu của sắt. Ngoài ra, phụ nữ mang thai nên uống đủ nước, ăn nhiều hoa quả và rau xanh giàu vitamin C cũng như để hạn chế táo bón do tác dụng phụ gây ra.

Lưu ý, những bệnh thiếu máu không do thiếu sắt [thiếu máu huyết tán, thiếu máu do nhiễm độc chì, suy tủy...] thì không được dùng loại thuốc có sắt.

Nhiều phụ nữ mang thai dù đã bổ sung sắt hàng ngày nhưng vẫn thiếu máu là chuyện bình thường, bởi chế độ dinh dưỡng chưa tốt, hấp thu chưa ổn… Trong trường hợp này cần tuyệt đôi tuân thủ chỉ định bổ sung sắt của bác sĩ chuyên khoa, tránh trường hợp thừa - thiếu sắt có thể gây huy hiểm cho cả mẹ và thai nhi.

Để an tâm, bạn nên đến phòng khám chuyên khoa để được tư vấn cụ thể về cách dùng thuốc cho mình!

Chúc bạn sức khỏe!

Sắt là một vi chất có vai trò đặc biệt quan trọng đối với phụ nữ mang thai. Bổ sung sắt cho bà bầu không đủ dẫn tới thiếu máu, làm tăng nguy cơ băng huyết, nhiễm trùng hậu sản, ... Vậy bổ sung sắt cho bà bầu thế nào là đúng và đủ theo từng giai đoạn?

1. Vai trò của sắt cho phụ nữ mang thai 

Khi mang thai, thể tích tuần hoàn tăng gấp 50% so với bình thường để đáp ứng nhu cầu phát triển của em bé.

Theo thống kê cho thấy cơ thể người phụ nữ khi mang thai cần lượng lớn sắt để đáp ứng 3 nhu cầu: tăng thể tích máu, cung cấp máu nuôi thai nhi và bù lại lượng máu đã mất sau quá trình sinh nở.

Sắt là nguyên liệu cơ bản của hemoglobin. Đây là thành phần giúp cho máu có màu đỏ, có tác dụng cung cấp oxy cho các tế bào trong cơ thể mẹ và thai nhi, đưa cacbon dioxit [CO2] cũng như các sản phẩm khác của quá trình chuyển hóa từ tế bào đến phổi để thải ra ngoài. 

Sắt còn là thành phần cấu tạo của myoglobin-một loại protein có vai trò cung cấp oxy cho tổ chức cơ. Ngoài ra sắt còn giúp tăng cường hệ miễn dịch, bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân có hại từ môi trường như khói bụi, ô nhiễm, vi khuẩn, virus xâm nhập.

Đối với mẹ bầu, sắt là một yếu tố giúp duy trì một thai kỳ an toàn và khỏe mạnh. Bổ sung đủ sắt giúp mẹ bầu và thai nhi phòng ngừa được những biến chứng nguy hiểm của thai kỳ như sảy thai, đẻ non, băng huyết và nhiễm trùng hậu sản. Do đó, uống sắt đầy đủ, đúng hàm lượng là điều cần thiết của tất cả mẹ bầu nên làm.

2. Hàm lượng sắt ĐỦ cho bà bầu ở từng giai đoạn mang bầu là bao nhiêu?

Phụ nữ mang thai cần bổ sung sắt trong toàn bộ thai kỳ do trong mỗi giai đoạn, sắt đều có những vai trò quan trọng khác nhau.

3 tháng đầu là giai đoạn vàng trong sự hình thành và phát triển của thai nhi, bất kì khiếm khuyết nào trong quá trình này đều gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe của thai nhi sau này. Trong giai đoạn này thai nhi cần sắt để tạo máu, lúc này người mẹ cần bổ sung 30-60mg sắt nguyên tố mỗi ngày để đáp ứng nhu cầu này.

Tham khảo: Review các loại thuốc sắt cho bà bầu tốt nhất hiện nay.

Thai nhi tiếp tục phát triển mạnh và hoàn thiện các cơ quan trong 3 tháng giữa. Lúc này thai nhi cần được cung cấp nhiều máu hơn để đáp ứng nhu cầu phát triển đó. Giai đoạn này, mẹ bầu cần tiếp tục duy trì 30 đến 60mg sắt hàng ngày.

3 tháng cuối là giai đoạn quan trọng của cả mẹ bầu và thai nhi. Giai đoạn này thai nhi sẽ tăng nhanh chóng về cân nặng cũng như kích thước. Cơ thể người mẹ cũng có nhiều biến đổi để chuẩn bị cho quá trình chuyển dạ. Dù sinh mổ hay sinh thường cơ thể người mẹ cũng mất rất nhiều máu, trung bình từ 1,5- 2 lít. Do đó, việc tích trữ máu trong 3 tháng cuối này là vô cùng quan trọng. Người mẹ nên bổ sung khoảng 50- 60mg sắt nguyên tố mỗi ngày và duy trì đến sau sinh để sức khỏe được hồi phục tốt.

3. Hậu quả khi thiếu sắt thai kỳ

Đa số các trường hợp thiếu máu xuất phát từ nguyên nhân thiếu sắt. Theo số liệu của tổng điều tra dinh dưỡng năm 2009-2010 cho thấy tại Việt Nam có 36,5% phụ nữ mang thai bị thiếu máu trong đó nguyên nhân do thiếu sắt chiếm 71,8%. 

Thiếu máu trong khi mang thai không những gây những ảnh hưởng tới sức khỏe bà mẹ mà còn có thể để lại những hậu quả không thể phục hồi đối với thể chất và tư duy của trẻ.

Đối với phụ nữ mang thai bị thiếu máu sẽ thường xuyên gặp tình trạng mệt mỏi, hoa mắt, chóng mặt. Khi tình trạng thiếu máu nặng có thể bị ngất dẫn đến té ngã. Thiếu máu cũng làm tăng nguy cơ mắc những biến chứng sản khoa nghiêm trọng như sảy thai, sinh non, nhiễm trùng hậu sản hay băng huyết sau sinh. 

Thai nhi có mẹ bị thiếu máu thường có cân nặng và chiều cao thấp hơn bình thường dẫn đến nguy cơ suy dinh dưỡng bào thai. Điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới tầm vóc và trí tuệ của trẻ khi ra đời và kéo dài đến khi trẻ vị thành niên. Bên cạnh đó, những đứa trẻ bị được sinh ra bởi bà mẹ bị thiếu máu cũng có nguy cơ bị thiếu máu và mắc các bệnh về tim mạch cao hơn những trẻ khác.

Như vậy, bổ sung đủ sắt cho phụ nữ mang thai giúp bảo đảm an toàn cho sức khỏe người mẹ và sự phát triển hoàn thiện ở thai nhi.

4. Biểu hiện bà bầu thiếu sắt khi mang thai

Phụ nữ mang thai khi bị thiếu sắt có thể gặp một số dấu hiệu như:

- Thường xuyên mệt mỏi, kém tập trung.

- Hoa mắt, chóng mặt nhất là khi thay đổi tư thế đột ngột, có thể dẫn đến ngất.

- Da xanh, nhợt nhạt.

- Niêm mạc mắt, miệng, lòng bàn tay kém hồng hào.

- Khả năng chịu lạnh kém.

- Dễ bị nhiễm bệnh.

- Khó thở khi gắng sức, leo cầu thang hay hoạt động mạnh kéo dài.

Những trường hợp này khi làm xét nghiệm công thức máu sẽ thấy nồng độ huyết sắc tố hemoglobin xuống thấp [dưới 110g/L] và dự trữ sắt huyết thanh giảm [ferritin dưới 30 mcg/L].

5. Các dạng sắt trên thị trường

Phần lớn các mẹ bầu khi mua các sản phẩm bổ sung sắt đều ít khi chú ý đến dạng sắt trong đó. Tuy nhiên đây lại là yếu tố quyết định chủ yếu đến hiệu quả của việc bổ sung sắt cho mẹ bầu. 

Sắt trên thị trường được chia thành nhiều loại. Theo cấu tạo phân tử có sắt hóa trị II, sắt hóa trị III. Theo nguồn gốc có sắt hữu cơ, sắt vô cơ. Theo dạng bào chế có sắt viên và sắt nước. Cụ thể:

* Sắt II và sắt III

- Sắt II là loại sắt thường được các bác sĩ kê vì hàm lượng sắt nguyên tố cao, dễ hấp thu tại ruột, giá thành phải chăng và dễ dàng tìm mua tại bất kỳ nhà thuốc nào. Tuy nhiên sắt II thương gây nhiều tác dụng phụ như đầy bụng, buồn nôn, nóng trong, táo bón, phân đen…

- Sắt III Thường ít gây tác dụng phụ tuy nhiên dạng này thường có giá thành cao và sắt cần chuyển thành dạng sắt II để hấp thu nên quá trình hấp thu thường chậm hơn. Hiện nay có dạng sắt III IPC thế hệ mới nhờ protein mang hấp thu tốt vào cơ thể.

Tham khảo: Thuốc sắt hữu cơ IPC thế hệ mới Avisure Safoli cho bà bầu.

* Sắt vô cơ, hữu cơ

- Sắt vô cơ thường ở dạng sắt sulfat, phức hợp này khi vào cơ thể sẽ giải phóng sắt ồ ạt khiến nồng độ sắt trong máu tăng cao. Tế bào ruột hấp thu sắt thụ động, lượng sắt dư thừa bị ứ đọng lại lại dạ dày ruột gây phản ứng với thức ăn, lâu dần gây tổn thương đường tiêu hóa dẫn đến các biểu hiện như ợ chua, đầy bụng, khó tiêu, nóng trong, táo bón.

- Khác với sắt vô cơ, sắt hữu cơ [sắt fumarat hay sắt gluconat] sẽ được ruột hấp thu chủ động vào trong máu theo nhu cầu cơ thể. Lượng sắt được hấp thu được đi về những cơ quan đích như tủy xương để tạo máu hay gan để dự trữ. Lượng sắt dư thừa sẽ được đào thải ra bên ngoài qua đường tiêu hóa do đó không gây lắng đọng trong tổ chức. Ngoài ra, sắt hữu cơ cũng dễ hấp thu và không gây tác dụng phụ.

• Bổ sung Sắt viên hay sắt nước

- Sắt dạng nước thường dễ hấp thu tuy nhiên thường khó uống vì vị tanh của sắt. Những sản phẩm bổ sung sắt dạng này cũng thường có giá thành cao và hàm lượng sắt khó kiểm soát.

- Sắt dạng viên có ưu điểm dễ uống, giá thành rẻ, hàm lượng sắt trong viên uống cao. Tuy nhiên dạng sắt này thường khó hấp thu và dễ gây nóng hơn sắt nước.

6. Uống sắt có tác dụng phụ không?

Sắt tương đối khó uống vì có thể khiến cho mẹ bầu gặp phải một số triệu chứng khó chịu. Nhiều mẹ bầu sợ uống sắt thậm chí dừng bổ sung khi mang thai. Dưới đây là những tác dụng phụ của sắt:

- Nóng trong, nổi mụn, táo bón.

- Phân xanh hoặc đen màu hắc ín.

- Chán ăn, buồn nôn kéo dài.

- Co thắt dạ dày, kích ứng niêm mạc dạ dày.

- Phản ứng dị ứng: ngứa, phát ban, nổi mề đay, tức ngực, khó thở, sưng môi, mắt, mặt…

Để hạn chế những tác dụng phụ này mẹ bầu nên tuân thủ đúng liều lượng sắt cần bổ sung, tuyệt đối không uống quá liều. Tốt nhất mẹ bầu nên sử dụng những loại sắt hóa trị III có nguồn gốc hữu cơ để hạn chế được tối đa những tác dụng không mong muốn này.

Nguồn: TK

Bài viết chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị