Đối với chương trình Tiếng Anh lớp 11, hầu hết các bài tập viết đều ở dạng viết có hướng dẫn [controlled] và viết tự do [free]. So với chương trình viết ở lớp 10 thì số bài luyện viết theo bài mẫu giảm đi đáng kể.
Cho nên, sự hướng dẫn của giáo viên có thể chi tiết hoặc đơn giản phụ thuộc vào trình độ của học sinh. Để thực hiện một bài viết dưới dạng này giáo viên cần thực hiện các bước sau:
Chuẩn bị viết [Pre - writing]
Nhìn chung các bài viết thường bắt đầu bằng một dàn ý [outline], một bài viết mẫu hoặc những từ, cụm từ gợi ý. Giáo viên giới thiệu từ vựng hoặc tình huống thông qua tranh ảnh hoặc qua hoạt động đọc hiểu, học sinh nắm được cách trình bày một bài viết theo mục đích hay yêu cầu nhất định.
Sau đó học sinh sẽ thực hiện bài viết theo yêu cầu đề ra, có hướng dẫn, gợi ý cụ thể đối với học sinh yếu, trung bình hoặc viết mở rộng mang tính tự do sáng tạo đối với học sinh khá, giỏi.
Đây là giai đoạn tưởng chừng như đơn giản nhưng nó lại góp phần quan trọng cho một giờ dạy viết thành công.
Qua thực tế đi dự giờ thăm lớp các đồng nghiệp, cô Vũ Thị Khuyên nhận thấy phần này các giáo viên chưa thực sự đầu tư về ý tưởng, thông tin cũng như cấu trúc ngữ pháp và các từ vựng cần thiết để thu hút sự chú ý của học sinh vào nội dung bài dạy.
Giáo viên chỉ hướng dẫn qua theo sách giáo khoa. Điều này gây ra một số khó khăn cho học sinh khi viết vì học sinh thường thiếu vốn từ, thiếu ý tưởng khi diễn đạt câu văn.
Những khó khăn này được cô Khuyên giải quyết như sau:
Với hoạt động Guided questions or questionaire: Thông qua chủ đề bài viết hoặc một bài viết mẫu, giáo viên đưa ra một số câu hỏi gợi mở liên quan đến chủ đề bài sắp viết để dẫn dắt học sinh vào nội dung chính của bài viết.
Hoạt động Brainstorming: Giáo viên yêu cầu học sinh luyện theo nhóm, liệt kê các ý có liên quan đến chủ đề đang thảo luận. Sau đó giáo viên tổng hợp ý lên bảng hoặc yêu cầu đại diện của các nhóm trình bày.
Hoạt động Ordering: Giáo viên đưa ra một bài mẫu nhưng đảo lộn trật tự của nó và yêu cầu học sinh sắp xếp lại các câu, các đoạn văn cho đúng trật tự của một đoạn văn, một bài văn hay một bức thư. Từ bài mẫu này học sinh có thể rút ra outline.
Hoạt động Picture Description: Giáo viên cho học sinh quan sát tranh liên quan đến chủ đề chuẩn bị viết. Sau đó yêu cầu học sinh miêu tả về nội dung bức tranh.
Giáo viên đưa ra các yêu cầu bài viết như: Dùng từ, cấu trúc ngôn ngữ... Học sinh dựa vào nội dung bức tranh và từ gợi ý để viết thành đoạn văn.
Các hoạt động trên là đơn giản đối với giáo viên nhưng nó lại tạo môi trường học tập sôi nổi cho các em. Các em bị lôi cuốn vào nội dung của bài học từ phần chuẩn bị, vì vậy mà chất lượng giờ dạy và học sẽ nâng lên mỗi ngày.
Tiến hành viết [While - writing]
Khi đã có dàn ý cho học sinh bắt đầu viết. Trong khi học sinh viết bài, giáo viên cần quan sát và trợ giúp các em làm việc. Học sinh có thể thảo luận với bạn cùng cặp hoặc cùng nhóm. Giáo viên cũng có thể hổ trợ về từ vựng, cấu trúc ngữ pháp nếu cần thiết.
Nếu học sinh viết cá nhân, yêu cầu mỗi em phải có một handout nhỏ. Nếu là viết theo nhóm, yêu cầu các em cử nhóm trưởng viết vào handout. Giáo viên đến từng nhóm để chắc chắn rằng ai cũng được làm việc. Khi viết xong các em trao đổi bài viết cho nhau để góp ý và cùng nhận xét.
Trong giai đoạn này, với những bài viết đã có sẵn outline nhưng học sinh yếu kém hoặc đối tượng theo khối A, B, các em không để tâm học ngoại ngữ thì không thể hoàn thành bài viết của mình theo yêu cầu và nội dung bài học.
Vì vậy cô Khuyên đã đưa ra một số hoạt động dưới đây nhằm giúp học sinh có thể hiểu bài và hoàn thành bài viết theo yêu cầu:
Hoạt động Transformation: Giáo viên đưa ra cho học sinh một bài viết mẫu. Học sinh đọc bài và tìm hiểu bài viết. Sau đó giáo viên yêu cầu học sinh thay đổi một số thông tin được giáo viên đưa ra và viết lại bài viết.
Hoạt động Question - answer writing: Trong hoạt động này giáo viên đưa ra những câu hỏi liên quan đến chủ đề sắp viết, học sinh trả lời câu hỏi. Sau đó học sinh sắp xếp lại các câu trả lời và dùng các biện pháp kết hợp câu để viết thành bài văn mạch lạc.
Hoạt động Writing based on a text: Học sinh đọc qua một bài viết mẫu, sử dụng một dàn ý có thay đổi một số chi tiết để viết thành một bài viết hoàn chỉnh tương tự như bài viết mẫu.
Các hoạt động trên cô Khuyên đã áp dụng cho đối tượng học sinh yếu kém hoặc những lớp cơ bản của trường. Tuy hình thức bài tập này chưa mang lại tính sáng tạo cho học sinh nhưng nó cũng phần nào giúp học sinh rèn luyện kỹ năng viết.
Sau khi viết [Post- writing]
Sau khi các em đã viết xong bài hoặc hết thời gian được ấn định cho bài viết, giáo viên kiểm tra bài của học sinh bằng nhiều hình thức khác nhau.
Theo cách truyền thống, giáo viên thu bài và đọc rồi sửa lỗi cho tất cả học sinh trong lớp.
Có nhiều cách sửa lỗi, nhưng tốt nhất là gợi ý để học sinh tự nhận ra lỗi của mình và tự sửa.
Giáo viên có thể chỉ gạch chân lỗi để học sinh tự sửa, có thể ghi cạnh lề loại lỗi [dùng sai - tense, dùng giới từ sai - pre, lỗi chính tả - spell...] để học sinh tự tìm ra lỗi và sửa.
Theo một cách khác, giáo viên gọi học sinh đọc bài viết của chính mình hoặc của bạn mình viết [bài viết được viết vào handout để cầm đọc hoặc dán lên bảng]. Cả lớp cùng nhận xét, phát hiện và chữa lỗi bài viết.
Tuy nhiên, ở bước này giáo viên cần đưa ra các tiêu trí về các mặt của bài viết như độ chính xác về nội dung, ngôn ngữ, văn phong trong sáng mạch lạc và có tính thuyết phục.
Đây cũng là bước hoàn thiện về bài dạy viết nên giáo viên cần chú ý và không được bỏ qua để giúp học sinh hoàn thiện và tự hoàn thiện kiến thức.
Trong mỗi tiết dạy viết, cô Vũ Thị Khuyên thường đưa ra các tiêu trí về các mặt của bài viết để giúp học sinh có thể tự nhận xét đánh giá bài viết của mình trước.
Các tiêu trí cần chú ý khi sửa bài là: Nội dung: Đủ, thiếu hay thừa? Tính chính xác về ngôn ngữ: Từ, cụm từ, câu đã sử dụng đúng hay sai, phù hợp hay chưa? Cách diễn đạt: Rõ ràng? Bố cục? Lôgic?
Sau đó áp dụng các hoạt động chữa bài viết của học sinh theo hướng tạo môi trường lớp học lấy người học làm trung tâm thông qua việc học sinh sửa chữa các bài viết cho nhau.
Cụ thể như sau:
Hoạt động Sharing and comparing: Yêu cầu hai học sinh không ngồi cạnh nhau trao đổi bài viết của mình và sửa bài cho nhau.
Với hoạt động này học sinh có thể phát hiện ra lỗi sai và sửa cho bạn, so sánh ý tưởng với bạn mình để làm phong phú cho bài viết của mình. Sau đó giáo viên nhận xét bổ sung.
Hoạt động Exhibition: Học sinh viết bài viết nháp lên một bảng phụ hoặc tờ giấy khổ lớn và treo lên trước lớp. Học sinh đọc to bài viết cho nhau, trao đổi, so sánh bài viết của bạn mình. Giáo viên nhận xét, bổ sung cuối cùng.
Việc sử dụng phương pháp dạy viết theo quá trình cho phép học sinh tương tác với nhau và với sản phẩm viết của học sinh. Sau khi học sinh kết thúc quy trình trước khi viết với bản viết nháp trong tay, có thể biên tập lại [sửa lại] cho nhau bằng cách trao đổi bài viết và sửa chữa sản phẩm bài viết của bạn mình.
Cuối cùng, giáo viên cho học sinh chuyển sang bước đánh giá chất lượng bài viết. Một phương pháp đánh giá chất lượng bài viết hữu hiệu đó chính là sử dụng một danh mục các tiêu trí đánh giá cho sẵn.
Danh mục này giúp học sinh tìm ra những phần cụ thể trong bài viết có hiệu quả, như câu chủ đề, các chi tiết bổ trợ trong bài viết, các dấu hiệu chuyển tiếp câu hay phần kết luận, các phương tiện liên kết: Quy chiếu, tĩnh lược, liên kết từ vựng, dấu chấm câu...
Tất cả các hoạt động nói trên, cô Khuyên cho biết đã và đang sử dụng ở phần pre - writing, while -writing và post - writing trong các tiết giảng dạy giờ viết Tiếng Anh ở lớp 11, đã tạo động cơ học tập cho các em học sinh; chứng tỏ ưu thế của phương pháp dạy viết theo quá trình so với phương pháp dạy viết truyền thống tập trung vào sản phẩm.