[ĐCSVN] - Với chủ đề “Tinh hoa ẩm thực Việt”, Không gian giới thiệu ẩm thực Hà Nội nhằm quảng bá giá trị ẩm thực với tư cách là một sản phẩm du lịch đặc sắc của Thủ đô tới nhân dân, du khách trong và ngoài nước nhân dịp 69 năm kỷ niệm Ngày giải phóng Thủ đô [10/10/1954-10/10/2023].
UBND thành phố Hà Nội vừa ban hành Kế hoạch số 209/KH-UBND về việc tổ chức Không gian giới thiệu Ẩm thực Hà Nội năm 2023. Theo kế hoạch, Không gian giới thiệu Ẩm thực Hà Nội sẽ diễn ra trong 03 ngày [từ 29/9 - 1/10/2023], tại Cung Thiếu nhi Hà Nội [phố Lý Thái Tổ, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội].
Sự kiện được tổ chức nhằm quảng bá giá trị ẩm thực với tư cách một sản phẩm du lịch đặc sắc của Thủ đô và tạo không gian để người dân, du khách có dịp được thưởng thức ẩm thực và trải nghiệm văn hóa ẩm thực Việt. Đây cũng là cơ hội để các đơn vị, nghệ nhân, làng nghề ẩm thực của Hà Nội, Việt Nam được quảng bá, giới thiệu sản phẩm ẩm thực, làng nghề truyền thống và hiện đại đến đông đảo du khách trong và ngoài nước.
Ẩm thực Hà Nội là tinh hoa ẩm thực Việt Nam qua hàng ngàn năm kể từ Đức vua Lý Thái Tổ định đô tại Thăng Long – Thủ đô Hà Nội ngày nay. Ngoài những giá trị riêng, ẩm thực Hà Nội còn có sự hội tụ ẩm thực các vùng miền, tiếp nhận tinh hoa của các nền ẩm thực nổi tiếng thế giới.
Không gian giới thiệu ẩm thực Hà Nội tạo cơ hội để các đơn vị, nghệ nhân, làng nghề ẩm thực của Hà Nội, Việt Nam được quảng bá, giới thiệu sản phẩm ẩm thực, làng nghề truyền thống và hiện đại đến đông đảo du khách trong và ngoài nước. Tạo không gian để người dân, du khách có dịp được thưởng thức ẩm thực và trải nghiệm văn hóa ẩm thực Việt. Các hoạt động tại gian hàng được tổ chức phong phú, thu hút du khách đến Hà Nội – điểm đến hấp dẫn cho những người yêu thích ẩm thực.
Không gian giới thiệu ẩm thực Hà Nội gồm có các hoạt động chính gồm: Không gian ẩm thực truyền thống Hà Nội với điểm nhấn là không gian Phở Hà Nội; hoạt động gian hàng ẩm thực vùng miền Việt Nam; không gian ẩm thực quốc tế và các món ăn đương đại; không gian quảng bá các cơ sở ẩm thực đạt giải Michelin, điểm đến du lịch ẩm thực của Thủ đô; gian hàng “Tinh hoa Gia vị Việt”; không gian trải nghiệm, thưởng thức, trình diễn ẩm thực; giới thiệu văn hóa ẩm thực các quốc gia.
Người tham gia sự kiện cũng được đắm chìm vào không gian tiểu cảnh. Tiểu cảnh “Tinh túy Ẩm thực Hà Nội” tái hiện khu vực ẩm thực đường phố Hà Nội trên nền bức tường được làm bằng tre, nứa mộc mạc, giản dị là những gánh hàng rong bên vỉa hè với những thức quà bình dị, chiếc ghế nhỏ quây quần quanh gánh nhỏ. Tiểu cảnh “Kết tinh Ẩm thực Việt”: Không gian chia làm 3 khu vực tương ứng 3 miền Bắc, Trung, Nam. Tiểu cảnh “Dạo quanh thế giới” là không gian tái hiện nền văn hóa ẩm thực của các quốc gia, hứa hẹn sẽ đem tới cho du khách những trải nghiệm về ẩm thực, bản sắc văn hóa của mỗi nước. Đặc biệt, đến tham gia trải nghiệm hoạt động, khách tham quan còn được nghe những câu chuyện về lịch sử, địa lý của gia vị Việt Nam sẽ được kể thông qua "Bản đồ gia vị Việt” được tạo từ các loại gia vị tự nhiên đến từ các vùng miền…
Tại không gian trải nghiệm, thưởng thức, trình diễn ẩm thực, khách tham quan có thể dừng chân thưởng thức trọn vẹn hương vị các món ăn; giới thiệu một số món ăn đường phố, được nghe các đầu bếp, nghệ nhân giới thiệu văn hóa ẩm thực và độc đáo riêng biệt trong cách chế biến từng món ăn. Trong khuôn khổ sự kiện sẽ có nhiều hoạt động nhằm thu hút khách tham quan như: Tọa đàm kết hợp trình diễn "Tinh hoa Phở truyền thống Hà Nội"; Trải nghiệm làm Bánh trung thu; Hoạt động minigame, bốc thăm trúng thưởng; Trình diễn "Âm thực Fushion – Lạ mà quen"; Nghệ nhân trình diễn các món ăn truyền thống; Biểu diễn Flair bartending; Trò chơi ẩm thực cho bé; Trải nghiệm làm bánh Mảnh cộng; Hoạt động "Trao yêu thương – Nhận hạnh phúc"; Talkshow của các đầu bếp, nghệ nhân ẩm thực... Các hoạt động được chia theo các khung giờ hợp lý trong suốt thời gian diễn ra sự kiện./.
Có lẽ, nói đến văn hóa ẩm thực của người Hà thành, chúng ta không thể bỏ qua mâm cỗ với những món ăn thật phong phú, đa dạng. Người nội trợ khéo đất Hà thành thường cẩn thận, tỉ mỷ ngay từ khi chọn nguyên liệu để nấu cỗ. Các loại rau củ quả phải tươi ngon. Người nội trợ thường lựa chọn loại súp lơ đơn để món canh có vị ngọt thanh. Gà lễ nguyên con phải đảm bảo mào đẹp, dáng vượng với đuôi vổng lên. Gà chặt bày cỗ là giống gà ri chân lùn.
Mâm cỗ của người Hà Nội được chuẩn bị rất cầu kỳ tùy theo điều kiện của từng gia đình. Nhà giàu có, khá giả sẽ là cỗ “bát trân” gồm 8 bát và 8 đĩa. Với những gia đình bình dân sẽ bày mâm cỗ đơn giản hơn với 6 bát 8 đĩa, hoặc 4 bát 8 đĩa, cũng có khi chỉ là 4 bát 4 đĩa.
Trong ẩm thực, người Hà Nội “quý hồ tinh bất quý hồ đa”, việc ăn là để thưởng thức sự tinh tế, thanh tao của từng món ăn chứ không phải chỉ để cho no bụng… Bởi thế, bát đĩa đựng thức ăn của người Hà Nội khá nhỏ, đủ để đựng 1/4 con gà, 6 miếng chả quế, 6 miếng giò lụa… Thậm chí, có đĩa chỉ to bằng chiếc đĩa lót chén trà. Rất hiếm khi đồ ăn được bày trong bát đĩa cỡ đại. Bát bày cỗ phải là bát chiếu yêu [loại bát thắt lại ở phần lưng bát, miệng loe] và đĩa sứ Giang Tây hoặc Bát Tràng, men lam. Đặc biệt, bát và đĩa phải đồng bộ.
Có một điều rất quan trọng, dù cầu kỳ hay giản tiện thì các món ăn cũng được thực hiện chỉn chu, tỉ mỉ thể hiện sự tinh hoa, khéo léo trong tài nghệ nấu nướng của người phụ nữ đất Hà thành. Thức ăn đặt trên đĩa và bát thể hiện sự hài hòa cả về màu sắc, mùi vị nhưng phải đảm bảo sự đẹp mắt, tinh tế. Đĩa gà nếu cúng nguyên con thì sẽ được ngậm bông hồng nhung đỏ, nếu chặt xếp đĩa thì phải đầy đặn, xếp chặt tay, xoay miếng thịt có da lên phía trên, đĩa giò lụa được xếp 6 hoặc 12 miếng theo hình bông hoa vừa đúng miệng đĩa, dưa góp được cắt tỉa hình hoa thật đẹp. Bát bóng thả của người Hà Nội đẹp tựa bức tranh đa sắc màu. Những miếng bóng hanh vàng cắt hình quả trám được xếp quanh bát, phía trên là màu nâu bóng của nấm hương quết mọc, tôm nõn đỏ hồng bên thịt thăn trắng nõn, miếng cà rốt tỉa hoa rực rỡ nằm ở trung tâm bát với đài hoa là những quả đậu hà lan trần chín tới xanh mướt.
Theo thời gian, mâm cỗ truyền thống của người Hà Nội đã có nhiều đổi khác. Nhưng... những điều thuộc về cốt cách, tinh hoa ẩm thực vẫn được các bà các mẹ truyền dạy cho con cháu.
Nét văn hóa thanh lịch trong bữa cơm
Người Hà Nội vốn thanh lịch, tế nhị trong ứng xử, Đặc biệt, văn hóa ứng xử ở mỗi bữa ăn được coi là một trong những tiêu chuẩn đánh giá phần nào trình độ, phẩm cách của một cá nhân, một gia đình. Bởi vậy, trong mỗi gia đình, những trẻ nhỏ mới lên hai, lên ba tuổi đã được cha mẹ, ông bà dạy cho cách cầm thìa, cầm bát, cách ngồi vào mâm cơm sao cho lịch sự, thể hiện văn hóa ứng xử tinh tế trong bữa cơm gia đình.
Ngay từ nhỏ, trẻ em trong các gia đình đã được bố mẹ dạy cho cách “ăn trông nồi, ngồi trông hướng”. Nếu ngồi trên ghế thì phải ngồi trong tư thế thoải mái, thẳng lưng, không được cho chân lên ghế hoặc chống cằm lên bàn. Nếu ngồi trên chiếu thì nên ngồi ở tư thế xếp bằng hoặc đặt 2 chân sang bên hông, không co chân, chống cằm hoặc ngồi xổm.
Trước khi ăn cơm, trẻ em trong gia đình phải có lời mời những người trong mâm theo thứ tự từ già đến trẻ. Khi ăn thì một tay bưng bát cơm, một tay cầm đũa, không được để bát cơm lên bàn rồi cúi đầu xúc cơm. Khi nhai, phải khép miệng kín đáo, tối kỵ kiểu nhai thức ăn nhồm nhoàm. Húp canh cũng phải nhẹ nhàng, không tạo ra tiếng động.
Đũa là vật dụng không thể thiếu mỗi khi dùng bữa của người Việt nói chung và người Hà Nội nói riêng. Dùng đũa sao cho đúng cách cũng trở thành một nét văn hóa rất độc đáo. Đũa phải được cầm nhẹ nhàng bằng ngón cái, ngón trỏ và ngón giữa. Khi ăn, không được gắp thức ăn từ đĩa chung đưa thẳng vào miệng mà phải đặt vào bát riêng rồi mới ăn và nếu trong bát còn đồ ăn thì không nên gắp tiếp. Trong bữa ăn, tối kỵ việc dùng đũa đảo lộn đĩa thức ăn để tìm miếng ngon cho mình.
Mâm cơm người Hà Nội thường có khá nhiều loại nước chấm. Mỗi món ăn có một loại nước chấm tương ứng. Do đó, các bà các mẹ thường dặn con cháu khi chấm thức ăn phải nhẹ đũa, tránh nhúng cả đầu đũa vào bát nước chấm chung. Nếu muốn gắp thức ăn cho người khác thì phải trở đầu đũa. Khi ăn đã no, muốn dừng bữa, thành viên trong gia đình phải đặt đũa xuống ngay ngắn trước khi xin phép rời mâm. Tránh để đũa kiểu so le, lệch lạc trên mâm.
Với người Hà Nội, bữa cơm gia đình rất quan trọng nên họ thường tạo cảm giác thoải mái và ấm cúng trong suốt bữa ăn. Chính vì vậy, mỗi thành viên trong gia đình đều trò chuyện cùng nhau một cách từ tốn, tránh nói những chuyện căng thẳng dẫn đến tranh cãi trong bữa ăn. Dù nói chuyện nhưng vẫn phải lưu ý điều tối kỵ là tránh việc nói chuyện khi cơm còn đầy trong miệng vì đây được xem như là hành vi thiếu tôn trọng người khác. Khi ăn, người Hà Nội ăn thanh cảnh, cơm chỉ xới bát vơi dưới miệng. Khi xới cơm cho người lớn tuổi phải gạt lớp cơm bên trên để xới chỗ chín mềm.
Những quy tắc ứng xử trong bữa cơm gia đình của người Hà Nội ẩn chứa nhiều đạo lý, thể hiện nét đẹp văn hóa ứng xử tinh tế, khéo léo của người Việt từ bao đời nay. Ngày nay, Hà Nội trở nên sôi động hơn trước. Guồng quay của cuộc sống cuốn mọi người vào vòng xoáy công việc khiến nhịp sống dường như nhanh hơn. Nhưng nét văn hóa xưa kia của người Hà Nội vẫn còn, sự thanh lịch duyên dáng trong chiếc áo dài, sự kính trên nhường dưới trong mỗi bữa ăn gia đình vẫn còn được lưu giữ cùng thời gian.
Có thể nói, văn hóa người Hà Nội xưa và nay không có quá nhiều khác biệt. Có những điều thuộc về cốt cách tinh tế, thanh lịch được truyền qua nhiều thế hệ. Nét thanh lịch trong ẩm thực của người Hà Nội thể hiện rõ nét ở sự nhẹ nhàng, thanh tao trong từng bữa cơm./.