Học nghề lớp 11 có bắt buộc không

TP - Vừa trải qua một năm rưỡi học nghề ở bậc THCS, khi lên bậc THPT học sinh lại tiếp tục học nghề. Học phí rẻ, chương trình học dài gần 100 tiết nhưng đa số học sinh đều không hứng thú với các chương trình học nghề này, chỉ đi học cốt để được… cộng điểm thi tốt nghiệp.

Cả lớp đều chọn nghề… làm hoa giấy!

Nguyễn Hà V., học sinh lớp 10 Trường THPT Kim Liên cho biết, kỳ thi tay nghề lớp 9 về môn học làm hoa giấy em đạt loại giỏi nên được cộng 1,5 điểm tốt nghiệp. V. chia sẻ, có nhiều ngành nghề nhưng cô giáo ở trường THCS chọn cho lớp nghề làm hoa giấy vì nghề này dễ học và cả lớp cũng theo không có ý kiến. Hỏi V. có học thật sự không? V. cho biết: “Với em 1,5 điểm cộng vào điểm thi tốt nghiệp là rất đáng quý so với nỗ lực ở các môn văn hóa nên có học để làm được sản phẩm nhưng sau đó em không lưu tâm. Có nhiều bạn chỉ đến điểm danh, chơi, khi thi thì mua hoa làm sẵn về nộp đối phó”.

Trong khi đó, Nguyễn Thị Ngọc Anh, học sinh lớp 12 ở Hà Nội thừa nhận, mình chẳng có tí tẹo năng khiếu nào nhưng vẫn theo chúng bạn đăng ký nghề làm hoa giấy. Theo Ngọc Anh, đa số bạn cùng lứa đều chọn nghề dễ học, dễ ăn điểm để thi cho qua chứ không chú trọng sẽ học được gì. Bi hài hơn, ngay khi còn ngồi trên ghế trường THCS Ngọc Anh từng chọn nghề làm hoa giấy và được cộng 1,5 điểm tốt nghiệp. 

“Ngày nào cô giáo ở trung tâm học nghề cũng điểm danh nên bọn em đi học đầy đủ, nhưng trên lớp bạn thì lướt facebook, bạn thì ngủ”. 

Nguyễn Thị Ngọc Anh, học sinh lớp 12 ở Hà Nội

Ngọc Anh kể: “Ngày nào cô giáo ở trung tâm học nghề cũng điểm danh nên bọn em đi học đầy đủ, nhưng trên lớp bạn thì lướt facebook, bạn thì ngủ”. Đến kỳ thi, Ngọc Anh đã được truyền kỹ xảo mua sản phẩm về tháo rời ra rồi chỉ việc cuốn lại theo nếp gấp cũ. Kết quả kỳ thi nghề năm đó, Ngọc Anh vẫn đạt loại giỏi.

Trường THCS Khương Đình năm nay có 213 em học sinh khối 9 thì điều đặc biệt là cả 100% học sinh này đều chọn ngành tin học để học nghề. Bà Đỗ Việt Hiền, Hiệu trưởng Trường THCS Khương Đình [Thanh Xuân] cho rằng: trên thực tế, có khoảng 90% đăng ký học Tin học, 10% còn lại thích học nghề khác nhưng trường hướng học cùng để dễ quản lý. Theo bà Hiền, chính sách dạy nghề cho học sinh nhằm giúp các em có hiểu biết nhất định về một nghề nghiệp nào đó là rất tốt, nhưng quan trọng là thái độ học tập, tiếp thu của học sinh thế nào, có đạt hiệu quả hay không?

Bà Nguyễn Thị Vân Hồng, Hiệu trưởng Trường THCS Lê Lợi [Hoàn Kiếm] cho biết, việc học nghề kéo dài 1,5 năm và mỗi tuần đều đặn học sinh phải đến trung tâm học nghề để học. Nếu không đủ buổi, trung tâm không cho thi nên đa số học sinh đều chăm chỉ học nghề. Tuy nhiên, chất lượng học đến đâu thì khó khẳng định bởi cũng có một số em không coi việc học nghề để có tay nghề mà chỉ nhằm mục đích cộng điểm tốt nghiệp.

Nên bỏ chính sách cộng điểm cho học nghề

Học nghề ngay từ khi còn là học sinh THCS được sự hỗ trợ nguồn kinh phí từ các địa phương. Vì thế, mỗi học sinh dù học nghề kéo dài tới 1,5 năm nhưng chỉ phải đóng mức phí 40.000 đồng/em. Tuy nhiên, điều bất cập hiện nay là dù ở cấp THCS đa số trường 100% học sinh có chứng chỉ nghề nhưng lên bậc THPT lại tiếp tục phải chọn nghề để học.

Hiệu trưởng Trường THPT Đồng Quan Lê Văn Dũng cho rằng, ở bậc THCS học sinh nên học tốt văn hóa chưa nên học nghề. Chỉ những em không tiếp tục học THPT lựa chọn nghề để học và làm việc. Ông Dũng cũng đồng quan điểm, chính sách dạy nghề cho học sinh là rất tốt, nếu học thật sự có thể là giải pháp phân luồng tốt. Tuy nhiên, cơ sở vật chất chưa đáp ứng, đa số giáo viên dạy nghề hiện nay đều kiêm nhiệm nên hiệu quả không cao.

Ví dụ, Trường THPT Đồng Quan năm nay có khoảng 450 đăng ký học nghề. Tuy nhiên, vì điều kiện cơ sở vật chất không cho phép, trường chỉ đăng ký cho học sinh học hai nghề gồm nghề điện và nghề làm vườn. Với lựa chọn đó, đa số học sinh nữ chọn nghề làm vườn, đa số học sinh nam chọn nghề điện để theo học. Tuy nhiên, ông Dũng nói thêm: “Chương trình học nghề điện hay làm vườn 105 tiết trải dài suốt một năm học nhưng cơ sở vật chất về nghề không đầy đủ, học sinh khó có thể nắm bắt được”.

Tương tự ở bậc THCS, lên bậc THPT học sinh học sinh thi chứng chỉ nghề chỉ cần đạt loại trung bình, khá, giỏi đã được cộng mức điểm tương ứng từ 1 - 2 điểm. Vì thế, theo hiệu trưởng 1 trường THPT, dù việc học nghề là điều kiện không bắt buộc với mỗi học sinh nhưng có rất ít em từ chối chương trình học nghề vì đạt loại giỏi được cộng 2 điểm là phao cứu sinh cho việc xét tốt nghiệp. Cũng theo hiệu trưởng này, cùng với điểm cộng học nghề, các trường thường đôn điểm tổng kết năm học, nên chỉ có thí sinh bị điểm liệt mới bị trượt tốt nghiệp.

Chương trình, đối tượng học được coi là chưa hợp lý khi có những học sinh dành 2-3 năm cho việc đến trung tâm học hai nghề khác nhau nhưng cuối cùng em học sinh này lại đi du học hoặc thi thẳng vào ĐH. Vì vậy, không nên duy trì hình thức khuyến khích cộng điểm để học sinh đăng ký học chỉ nhằm mục tiêu lấy điểm cộng.  Thậm chí dẫn đến hiện tượng tiêu cực chạy điểm loại giỏi học nghề nhằm được cộng điểm tối đa khi thi vào lớp 10.

Ông Đồng Văn Ngọc, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Cơ Điện Hà Nội cho rằng: việc học nghề là cần thiết nhưng cần xuất phát từ nhu cầu, năng khiếu của học sinh. Không cần 100% học sinh phải được học nghề mà chỉ khoảng 30-40% học sinh được định hướng, học nghề nhưng phải đầu tư cơ sở vật chất, học nghề bài bản trong các cơ sở đào tạo nghề chuyên nghiệp. “Chính sách tốt nhưng phương pháp triển khai không trúng dẫn đến lãng phí cả tiền bạc lẫn sức lực của người học”, ông Ngọc nói.

Nguyễn Hà

[PL]- Nhiều học sinh cho biết học xong nghề thì kiến thức cũng quên hết nên chẳng ứng dụng được gì vào cuộc sống.

“Mục tiêu của giáo dục nghề phổ thông nhằm hình thành cho học sinh [HS] một số kỹ năng cơ bản về nghề nghiệp, kỹ năng sử dụng công cụ và thực hành kỹ thuật để làm ra sản phẩm theo yêu cầu của giáo dục nghề phổ thông”. Trên đây là đoạn trích văn bản “Hướng dẫn thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp, dạy nghề phổ thông năm học 2014-2015” của Sở GD&ĐT TP.HCM.

Tuy nhiên qua tìm hiểu, PV Pháp Luật TP.HCM nhận thấy thực tế việc dạy nghề, học nghề trong trường phổ thông còn có khoảng cách khá xa so với mục tiêu đề ra.

Nữ chọn nghề điện!

Cung cấp cho chúng tôi bảng điểm thi nghề của HS khối 11 Trường THPT Trần Khai Nguyên [quận 5] năm học vừa qua, một cán bộ ngành giáo dục nhấn mạnh kết quả xếp loại môn nghề của HS chủ yếu đạt loại khá, giỏi; rất hiếm HS trung bình. Cũng theo vị cán bộ này, kết quả xếp loại môn nghề “cao ngất” này “không có gì lạ” đối với việc học nghề của HS các trường trung học hiện nay.

Em Thu Nguyệt, một HS đang học lớp 11 tại trường này, cho hay: Đầu năm học cô chủ nhiệm yêu cầu cả lớp đăng ký học nghề một môn duy nhất là điện dân dụng. Lớp em 2/3 là nữ nên cực lực phản đối. Nhưng cuối cùng cả lớp đành phải chọn học môn này. Lý do cô chủ nhiệm đưa ra là lý thuyết môn học điện dân dụng đơn giản, thực hành cũng không khó lắm, chủ yếu là lắp đặt các mạch điện mắc nối tiếp, song song nên dễ được điểm cao. “Các em đăng ký học nghề môn khác cô không chịu trách nhiệm”, nghe cô chủ nhiệm nói vậy chẳng có HS nào dám đổi ý.

Hướng nghiệp cho HS là nhiệm vụ quan trọng trong nhà trường. Trong ảnh: HS THCS tham quan tìm hiểu về các nghề tại Nhà văn hóa Thanh niên TP.HCM. Ảnh: P.ANH

Do được thầy cô “chọn giùm” nghề nên việc học nghề của HS không đúng sở thích, năng lực; hơn nữa lại chắc chắn kết quả thi sẽ có điểm cao nên đa số HS không có động cơ, thái độ học nghề đúng đắn, chủ yếu “vừa chơi vừa học”.

Chúng tôi hỏi em Thu Nguyệt sau khi đạt điểm loại giỏi, em ứng dụng được gì môn điện dân dụng vào cuộc sống. Em cười: “Học xong mọi thứ đều quên hết, chẳng ứng dụng được gì”.

Học “chay” là chính

Ông Huỳnh Trọng Phúc, Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Công Trứ [quận Gò Vấp], cho biết HS của trường chọn tập trung vào hai môn tin học và nấu ăn. Tuy nhiên, đa phần HS chọn học môn nấu ăn, trong đó có nhiều HS nam vì dễ kiếm điểm. “Tuy nhiên, vì số HS đông, phòng ốc hạn chế nên các em vẫn phải học lý thuyết là chính” - ông Phúc nói.

Tại Trường THPT Hiệp Bình [quận Thủ Đức], một giáo viên [không muốn nêu tên] cho biết trong các môn nghề dạy ở trường này, chỉ môn tin học là thiết thực nhưng các em lại ít chọn vì học lập trình máy tính rất khó kiếm điểm cao. Còn với các môn như làm vườn, nhiếp ảnh, điện, nữ công gia chánh… theo giáo viên này nhà trường chỉ dạy cho có thôi.

“Học nhiếp ảnh thì máy ảnh không có, học nấu ăn thì không có phòng ốc và đồ dùng, học làm vườn thì vườn tược cũng không có… Suốt buổi học thầy trò cứ “nhai” lý thuyết. Thế nhưng khi thi HS nào cũng được loại giỏi hết” - giáo viên này nói.

Đó là thực tế dạy nghề đang diễn ra trong các trường phổ thông hiện nay. Các môn học nghề để HS lựa chọn khá đa dạng nhưng để học có hiệu quả và đúng mục đích hướng nghiệp thực sự vẫn còn là bài toán khó đối với các trường.

Mục tiêu vì… điểm

Theo quy định, môn nghề trong trường phổ thông không lấy điểm để xếp loại học lực HS. Tuy nhiên, sau khi tốt nghiệp THCS hoặc THPT, HS được cấp chứng nhận nghề có giá trị được cộng thêm điểm khi thi vào lớp 10 hay thi tốt nghiệp THPT. Theo đó, tùy theo kết quả xếp loại môn nghề từ trung bình tới khá, giỏi mà HS được cộng từ 1, 1,5 đến 2 điểm. Số điểm cộng thêm này rất có ý nghĩa vì góp phần quyết định kết quả đậu-rớt nguyện vọng lớp 10, kết quả xếp loại tốt nghiệp THPT nên không HS nào dám bỏ học môn này.

Phó hiệu trưởng một trường THCS tại quận Tân Bình thừa nhận HS học nghề là để được cộng điểm khi thi vào lớp 10 và nhà trường cũng coi đó là mục tiêu chính và yêu cầu HS phấn đấu. “Muốn các em đăng ký học nghề, giáo viên phải tư vấn bằng cách nhấn mạnh tầm quan trọng của điểm 1 hoặc điểm 1,5 mà HS được cộng thêm khi thi vào lớp 10 chứ không phải nhấn mạnh kiến thức nghề, kỹ năng nghề để hướng nghiệp cho các em” - vị hiệu phó này nói.

Trường nào, giáo viên nào cũng biết học nghề như vậy nặng hình thức nhưng không thể làm khác được. Vị hiệu phó này còn cho rằng bất cập của việc dạy nghề còn thể hiện ở chỗ điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy nghề chưa đáp ứng và đầu tư thỏa đáng. Ngoài ra, nội dung chương trình học chậm đổi mới và không phù hợp với đặc điểm từng địa phương; đội ngũ giảng dạy chủ yếu là kiêm nhiệm và HS bị áp lực học tập chính khóa nên chưa quan tâm mấy đến việc học nghề.

Ông Huỳnh Trọng Phúc nhận xét: “Dạy nghề cho HS là cần thiết nhưng mục đích chỉ để cộng điểm như hiện nay thì quá khập khiễng và lạc hậu. Trường có điều kiện dạy môn gì thì HS được học môn đó. Còn các em chỉ chọn học môn gì nhanh, gọn và dễ được điểm cao thì coi như việc học nghề là vô bổ rồi!”.

Bà Nguyễn Thu Hà, Hiệu trưởng Trường THCS Chánh Hưng [quận 8], cho biết do không có điều kiện trường sở nên HS khối 8 và 9 của trường phải học nghề ở trung tâm hướng nghiệp quận. “HS học nghề ở đây chỉ là để cộng điểm chứ tính hiệu quả thì chưa thấy; chưa kể các em phải tốn kém nhiều thời gian tới lui trung tâm hướng nghiệp” - bà Hà thẳng thắn.

Theo bà Hà, việc dạy nghề cho HS là cần thiết. Tuy nhiên, với cách làm hình thức như hiện nay thì tốt nhất nên bỏ hẳn. “Hoặc phải đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, thay đổi triệt để cách đánh giá, không chạy theo điểm số, hình thức. Đồng thời bỏ hẳn việc cộng điểm nghề khi thi lớp 10 hoặc tốt nghiệp THPT. Có vậy việc học nghề mới thực chất” - bà Hà nhấn mạnh.

PHẠM ANH