Tiết 14, 15 [Đọc văn] UY- LÍT- XƠ TRỞ VỀ. [Trích: Ô-đi-xê, sử thi Hi-Lạp]
- Mục tiêu bài dạy: Giúp HS: - Cảm nhận được vẻ đẹp trí tuệ của người Hi-Lạp thể hiện qua cảnh đoàn tụ vợ chồng sau hai mươi năm xa cách. - Biết phân tích diễn biến tâm lí nhân vật qua các đối thoại trong cảnh gặp mặt để thấy được khát vọng hạnh phúc và vẻ đẹp trí tuệ của họ. - Nhận thức được sức mạnh của tình cảm vợ chồng. Tình cảm vợ chồng cao đẹp là động lực giúp con người vượt qua khó khăn.
- Phương tiện dạy học. - SGK, SGV, thiết kế bài giảng.
- Phương pháp giảng dạy. - Kết hợp các phương pháp: Giảng bình, vấn đáp.
- Tiến trình bài dạy: 1. Ổn định lớp. 2. Kiểm tra bài cũ Bài học quan trọng nhất rút ra từ truyện truyền thuyết An Dương Vương và Mị Châu Trọng Thủy là gì? 3. Giới thiệu bài mới. 4. Bài mới. Hoạt động của
Hoạt động của HS
GV [1]
[2]
Hoạt
Hướng
động
1: HS tìm hiểu chung.
dẫn
HS Trình bày những nét
tìm hiểu chung.
chính về cuộc đời của tác giả Hô-merơ?
Nội dung cần đạt [3]
- Giới thiệu chung. 1. Đất nước Hi-
- Diễn biến tâm lí của Pê -nê-lốp khi nhận được tin Ô-đi-xê đã trở về. Phân
tích
diễn HS tìm những chi tiết
biến tâm lí của
diễn tả thái độ của
nhân vật Pê-nê- nàng Pê-nê-lốp khi lốp khi nghe nhũ nghe lời của nhũ mẫu báo tin Uy- mẫu. lít-xơ đã trở về?
Khi sắp gặp Uy-lí- HS suy nghĩ trả lời. xơ thái độ, tâm trạng
của
nàng
diễn biến như thế nào?
Khi
Tê-lê-mác HS suy nghĩ trả lời.
trách móc, Pê-nêlốp có thái độ như thế nào ? Nàng đã thử thách HS suy nghĩ trả lời. chồng nào?
như
thế
+ Nàng không tin Ô-đi
những dấu hiệu riêng chỉ có hai người biết với nhau mà người ngoài không biết”. Nàng ra lệ nh chuyển dịch cái giường cưới [Nơi ẩn chứa bí mật của hai người], hai người đã nhận ra nhau nhờ tín hiệu này. Mâu thuẫn đã được giải quyết
Em có nhận xét gì HS suy nghĩ trả lời. về nhân vật Pê-nêlốp? Uy-lít-xơ nổi tiếng là người xảo trí, nhờ trí tuệ Uy-lítxơ đã giúp quân Hi Lạp thắng lợi trong trận chiến thành Tơ-roi. Thử thách nàng Pê-nêlốp đưa ra là thử thách cuối cùng cũng là thử thách khó nhất, Uy-lítxơ đã vượt qua
HS suy nghĩ trả lời.
thử thách đó như
- Tắm xong chàng đẹp như một vị
thế nào?
thần. Uy-lít-xơ là con người anh hùng. Uy-lít-xơ là biểu tượng cho sức mạnh về trí tuệ của con người.
Hoạt Hướng
động dẫn
3: HS tổng kết bài học. HS
tổng kết bài học.
III. Tổng kết 1. Nghệ thuật - Nghệ thuật kể chuyện chậm rãi, tỉ mỉ dựa vào đối thoại của nhân vật.
Em có nhận xét gì
2. Nội dung
về nhân vật này?
- Đoạn
0
s
GV: - Sau khi tắm xong, dáng hình Uy-lít-xơ thay đổi hẳn nhưng vẫn bị nghi ngờ. Chàng đã tỏ thái độ gì trong câu nói với Pê-nê-lốp và nhũ mẫu?
GV: - Tâm trạng và cách xử trí của Pê-nê-lốp trước những lời trách móc của Uy-lít-xơ? Cách đưa ra thử thách về bí mật chiếc giường cưới của Pê-nê-lốp như thế nào?
Gv khắc sâu: Pê-nê-lốp thận trọng, tỉnh táo, khôn ngoan hướng theo câu nói có vẻ giận dỗi, trách móc của Uy-lít-xơ để đưa ra lệnh dịch chuyển chiếc giường cưới kỉ niệm riêng ẩn chứa bí mật rất riêng của hai người. Nếu ko phải là Uy-lít-xơ thì ko biết được bí mật ⭢ Nàng sẽ nhận rõ chân tướng của vị khách.
GV: Nếu là Uy-lít-xơ nhưng cũng có thể chàng đã quên bí mật đó vì đã 20 năm xa cách hoặc đã cố quên do thay lòng đổi dạ⭢ Nàng sẽ biết được tình cảm thực của chàng đối với mình.
GV:- Những phản ứng của Uy-lít-xơ khi nghe Pê-nê-lốp sai nhũ mẫu dịch chuyển chiếc giường cưới chứa bí mật riêng tư của họ?
GV: - Nghe những lời nói của Uy-lít-xơ rõ ràng về bí mật của chiếc giường cưới, thái độ của Pê-nê-lốp thay đổi ra sao? Qua đây, có thể nối nàng quá tàn nhẫn hay ko?
GV: - Để miêu tả niềm hạnh phúc, vui sướng tột cùng của Pê-nê-lốp, tác giả đã dùng biện pháp nghệ thuật nào trong câu văn dài cuối đoạn trích?
GV: - Trước sự xúc động mãnh liệt của Pê-nê-lốp khi nàng nhận ra mình, tâm trạng của Uy-lit-xơ ntn?
GV: - Em hãy nhận xét khái quát về vẻ đẹp của Pê-nê-lốp cũng như của người phụ nữ Hi Lạp cổ đại qua đoạn trích?
GV: -Vẻ đẹp của nhân vật Uy-lít-xơ?
GV:- Giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích?
Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng
GV: Từ kiến thức đã học yêu cầu HS vận dụng.
Câu hỏi
1. Diễn lại một vài cảnh trong trích đoạn
- HS thảo luận nhóm thực hiện
2. Thử nhập vai Uy-lít-xơ [hoặc Pê –nê- lốp] để kể lại câu chuyện.
II. Phân tích [tiếp]
2. Cuộc gặp gỡ - đoàn tụ
Bước 1: Gặp mặt.
- Tâm trạng của Pê-nê-lốp khi bước xuống lầu:
+ Rất đỗi “phân vân”, lúng túng tìm cách ứng xử.
+ Dò xét, suy nghĩ, tính toán mông lung nhưng cũng ko giấu được sự bàng hoàng, xúc động[...nàng đến trước mặt Uy-lít-xơ, dưới ánh lửa hồng, dựa vào bức tường đối diện... ngồi lặng thinh trên ghế hồi lâu, lòng sửng sốt, khi thì đăm đăm âu yếm nhìn chồng, khi lại ko nhận ra chồng dưới bộ quần áo rách mướp].
- Thái độ của Tê-lê-mác: trách mẹ gay gắt ⭢ sự nóng nảy, bộc trực của một chàng trai trẻ rất thương yêu cha mẹ.
- Trước lời trách móc của con trai, Pê-nê-lốp:
+ Giải thích cho con hiểu tâm trạng “kinh ngạc”, phân vân, xúc động nhưng vẫn hết sức tỉnh táo của mình⭢ hành động giữ khoảng cách với Uy-lít-xơ.
+ Nói với con nhưng lại hướng tới Uy-lít-xơ ⭢ ngầm đưa ra thử thách [Nếu quả thực đây chính là Uy Lít xơ, bay giờ đã trở về, thì con có thể chắc rằng thế nào thế nào cha và mẹ cũng có thể nhận ra nhau, còn người ngoài không ai biết hết] ⭢ khôn ngoan, thận trọng.
- Tác giả dùng 3 lần từ “thận trọng” để khắc họa đặc điểm con người của Pê-nê-lốp ⭢ định ngữ thể hiện vẻ đẹp trong phẩm chất nhân vật. Đây cũng là biện pháp nghệ thuật thường dùng của thể loại sử thi.
- Thái độ của Uy-lít-xơ trước cách cư xử lạ lùng của người vợ và sự nóng nảy của người con trai: nhẫn nại mỉm cười.
⭢ thấu hiểu Pê-nê-lốp.
- Bởi nếu khẳng định mình là Uy-lít-xơ, chồng nàng Pê-nê-lốp, người mà nàng chờ đợi mỏi mòn bấy lâu trong khi chàng đang trong bộ dạng hành khất tiều tụy và hơn nữa Pê-nê-lốp vốn thận trọng, khôn ngoan sẽ ko tin lời chàng.
⭢ Chàng đồng tình chấp nhận thử thách của người vợ và tin vào trí tuệ của mình.
Bước 2: Đấu trí.
- Sau khi tắm, trở lại đúng dáng hình của mình, “đẹp như một vị thần” nhưng vẫn bị Pê-nê-lốp nghi ngờ ⭢ thái độ của Uy-lít-xơ:
+ Hờn dỗi, trách móc Pê-nê-lốp [Hẳn là các thần trên núi Ô – lem – pơ đã ban cho nàng một trái tim sắt đá hơn ai hết trong đám đàn bà yếu đuối, vì một người khác chắc không bao giờ có gan ngồi cách xa chồng như thế,hi chồng đi biền biệt 20 năm trời, trải qua bao nỗi gian truân,nay mới về xứ sở].
+ Thanh minh cho lòng chung thuỷ của mình [Thôi, già ơi! Già hãy kê cho tôi một chiếc giường để tôi ngủ một mình, như bấy lâu nay, bởi trái tim trong ngực nàng ia là sắt] ⭢ Tạo cớ cho Pê-nê-lốp đưa ra thử thách.
- Tâm trạng và cách xử trí của Pê-nê-lốp trước những lời trách móc của Uy-lít-xơ:
+ Thận trọng, tỉnh táo.
+ Khéo léo đưa ra thử thách về bí mật của chiếc giường cưới một cách như là tình cờ, rất tự nhiên, hợp lí.
⭢ Mục đích:
- Xác định rõ chân tướng của vị khách.
- Nếu là Uy-lít-xơ thực thì nàng sẽ biết được tình cảm thực của chàng đối với mình giờ ntn.
- Những phản ứng của Uy-lít-xơ khi nghe Pê-nê-lốp sai nhũ mẫu dịch chuyển chiếc giường cưới chứa bí mật riêng tư :
+ Giật mình, chột dạ, sợ Pê-nê-lốp đã thay lòng đổi dạ nếu như chiếc giường đã bị dịch chuyển.
+ Nói rõ bí mật của chiếc giường ⭢ giải đáp thử thách của Pê-nê-lốp và chứng tỏ lòng chung thủy của mình.
Bước 3: Đoàn tụ
- Khi Uy-lít-xơ nói rõ bí mật về chiếc giường cưới ⭢ Pê-nê-lốp hoàn toàn tin đó chính thực là Uy-lít-xơ, chồng nàng, người yêu thương và thuỷ chung với nàng.
⭢ Thái độ của nàng hoàn toàn thay đổi:
+ Xúc động cực điểm [Nàng bèn chạy ngay lại, nước mắt chan hoà, ôm lấy cổ chồng, hôn lên trán chồng].
+ Cầu xin Uy-lít-xơ tha thứ.
+ Giải thích nguyên nhân của thái độ lạnh lùng, thận trọng đưa ra thử thách của mình [Nàng tin vào trí tuệ của Uy-lít-xơ và lo sợ bị lừa dối].
+ Oán trách thần linh gây nên sự mất mát lớn của 2 người [Ôi! Thần linh đã dành cho hai ta một số phận xiết bao cay đắng vì người ghen ghét ta, không muốn cho ta được sống vui vẻ bên nhau, cùng nhau hưởng hạnh phúc của tuổi thanh xuân và cùng nhau đi đến tuổi già đầu bạc].
+ Khẳng định Uy-lít-xơ đã thuyết phục được sự hoài nghi, cảnh giác thường trực của nàng bằng việc chàng đã hóa giải được phép thử bí mật của chiếc giường cưới.
+ Bộc lộ niềm vui sướng, hạnh phúc tột cùng.
⭢ Pê-nê-lốp không hề vô cảm, tàn nhẫn mà sự thận trọng, hoài nghi của nàng cho thấy tính chất phức tạp của thời đại- những nguy hiểm luôn rình rập, đe dọa họ.
- Phép so sánh có đuôi dài [so sánh mở rộng] - cả vế A [cái so sánh] và vế B [cái được so sánh] đều là những câu dài.
⭢ Tác giả lấy cái mừng rỡ của những người thủy thủ bị đắm thuyền may mắn sống sót khi được đặt chân lên đất liền với niềm vui, niềm hạnh phúc khi Pê-nê-lốp nhận ra Uy-lít-xơ, chồng nàng, đã thực sự trở về ⭢ diễn tả niềm hạnh phúc vô bờ như được hồi sinh của nàng.
- Khi hiểu rõ tình cảm của Pê-nê-lốp, trước sự xúc động mãnh liệt của nàng, Uy-lít-xơ “khóc dầm dề”. Đó là nước mắt của sự cảm động, niềm vui, niềm hạnh phúc.
?Vẻ đẹp của nhân vật Pê-nê-lốp: Thông minh, nghị lực, thận trọng và khôn ngoan, thủy chung, kiên trinh bảo vệ phẩm giá của mình và hạnh phúc gia đình.
? Vẻ đẹp của nhân vật Uy-lít-xơ: Cao quý, nhẫn nại, thông minh, thủy chung và hết lòng vì vợ con.
III. Tổng kết
1. Nội dung:
- Đề cao vẻ đẹp tâm hồn và trí tuệ của con người Hi Lạp thời cổ đại.
- Khẳng định giá trị hạnh phúc gia đình khi người Hi Lạp chuyển từ chế độ thị tộc sang chế độ chiếm hữu nô lệ, hôn nhân một vợ một chồng.
2. Nghệ thuật:
- Cách kể chậm rãi, tỉ mỉ [lối trì hoãn sử thi].
- Sử dụng đối thoại để khắc hoạ nội tâm.
- So sánh mở rộng.
- Dùng định ngữ khẳng định vẻ đẹp của nhân vật.
Gợi ý :
1. Dựa theo đoạn trích, có thể tự biểu diễn cảnh Uy-lít-xơ trở về. Để tổ chức được một buổi biểu diễn, mỗi lớp cần chọn ra một số bạn có năng khiếu kịch, tổ chức phân vai, học lời thoại... Để tập luyện và biểu diễn được dễ dàng cần có sự cố vấn của thày cô, cũng cần rút bớt những phần rườm rà trong lời thoại có như vậy, mục đích của buổi biểu diễn mới thành công.
2. Chú ý khi nhập vai Uy-lít-xơ, phải thay đổi các từ ngữ xưng hô, thay một số lời thoại trực tiếp của Uy-lít-xơ thành lời kể gián tiếp của mình [trong vai nhân vật].