An Nam tứ đại khí là bốn kỳ quan, bốn vật quốc bảo của nước ta thời Lý, Trần bao gồm: Tháp Báo Thiên, chuông Quy Điền, tượng chùa Quỳnh Lâm và vạc Phổ Minh.
Ý nghĩa chuông mõ và cách thức sử dụng như thế nào?
Sơ lược về An Nam tứ đại khí
Phật giáo Việt Nam ngàn năm nay còn truyền tụng bốn bảo bối lưu danh kim cổ: An Nam Tứ Đại Khí còn được gọi là Nam Thiên Tứ Bảo Khí, hay Nam Thiên Tứ Đại Thần Khí, gồm có: tượng Phật chùa Quỳnh Lâm, tháp Báo Thiên, chuông Ngân Thiên [có tài liệu nói là chuông Quy Điền], và vạc Phổ Minh. Đây được coi là 4 kỳ quan, 4 quốc bảo, 4 công trình nghệ thuật dưới thời Lý, Trần.
Đề cập đến chủ nhân khai sinh “tứ đại khí” này, nhiều văn tự ghi chép không giống nhau, nhưng hầu hết xoay quanh truyền thuyết Thiền sư Minh Không sang Trung Hoa xin đồng về để đúc bảo khí …
Chuông Ngân Thiên
Chuông Quy Điền được đúc trong lần sửa lại chùa Diên Hựu [chùa Một Cột, Hà Nội] vào tháng hai năm Canh Thân [1080] đời Lý Nhân Tông. Để đúc quả chuông này, vua Lý Nhân Tông đã cho sử dụng đến 12.000 cân đồng [tương đương với 7,3 tấn đồng bây giờ]. Chuông đúc xong, đánh không kêu, nhưng cho rằng nó đã thành khí, không nên tiêu hủy, nhà vua bèn sai người vần ra khu ruộng sau chùa.
Vì khu ruộng này thấp trũng, có nhiều rùa đến ở, nên có tên là Quy Điền [ruộng Rùa], nhân đó gọi chuông là chuông Quy Điền. Tháng 10 năm Bính Ngọ [1426], chuông Quy Điền đã bị Vương Thông [nhà Minh] cho phá hủy để chế súng đạn, hỏa khí.
Tháp Báo Thiên
Tháp Báo Thiên có tên đầy đủ là Đại thắng tư thiên bảo tháp, được xây dựng vào năm Đinh Dậu 1057, dưới thời Lý Thánh Tông. Tháp cao 70m, có 30 tầng [một số tài liệu khác lại chép 12 tầng]. Tháp nằm trong viên tự chùa Sùng Khánh phường Báo Thiên, nay thuộc Hoàn Kiếm Hà Nội.
So với những pháp khí còn lại cũng bị thất lạc thì Tháp Báo Thiên có phần thăng trầm hơn. Năm 1258 đời Trần Thánh Tông, tháp đã bị cháy. Được trùng tu nhưng không lâu sau tháp lại bị sét đánh sạt mất 2 tầng năm Nhân Tuất 1322. Đến năm Bính Tuất 1406 tháp lại bị đổ. Cuối cùng khi quân Minh xâm lược, chúng lại cho quân phá tháp nấu đồng đúc khí giới.
Tháp được liệt vào Tứ đại khí bới số tầng chẵn [12 hoặc 30] biểu hiện sự cân bằng, ổn định [như triều đình nhà Lý, ngụ ý cho sự trường tồn thịnh vượng]. Tháp Báo Thiên được đúc bằng đồng có khắc ba chữ Đao Ly Thiên, tỏ ý rằng ý tưởng của đấng tối cao dâng lên hay xông lên trời thẳm. Trên đỉnh tháp còn có bức tượng tiên nhân đứng hứng mưa làm thuốc cho vua. Vì thế có bài ca của các bậc nho sĩ thuật rằng:
Trấn áp đông tây vững đế kỳ
Khuynh thiên nhất tháp độc nguy nguy
Sơn hà bất động kình thiên trụ
Kim cổ nan nan lập địa chủng
Tức:
Trấn giữ đông tây vững đế kỳ
Tháp cao sừng sững thật uy nghi
Làm cột trống trời yên đất nước
Vượt mọi thời gian chẳng sợ gì.
Ngôi chùa 300 năm tuổi nổi tiếng vùng đất Quảng Ngãi
Tượng Phật chùa Quỳnh Lâm
Truyền rằng chùa Quỳnh Lầm đã từng có hai pho tượng lớn. Do Thiền sư Nguyễn Minh Không tới Trung Quốc mang túi lớn thâu đồng đen về mà đúc thành. Một pho được đúc vào thời Lý do Thiền sư Nguyễn Minh Không phụ trách và một pho khác được đúc vào thời Trần cho Thiền sư Pháp Loa phụ trách. Theo một số tài liệu thì pho tượng đầu tiên thời Lý có chiều cao xấp xỉ 6 trượng [tức gần 20m] là tượng đồng cổ lớn nhất Việt nam, pho tượng lớn đến nỗi người ta phải cho xây tòa điện cao 7 trượng để đặt tượng. Vì lẽ pho tượng lớn vậy mà dân gian còn nhắc rằng, đứng ở phía nam huyện Đông Triều, cách chùa Quỳnh Lâm chừng 10 dặm vẫn có thể nhìn thấy nóc điện che sát đầu bức tượng. Đủ thấy sự vĩ đại của tượng Phật Thế nào. Có bài ca rằng:
Nức tiếng Quỳnh Lâm cõi sứ đông
Tháp cao chín đợt màu mây ám
Chùa rộng trăm gian gác ngựa hồng
Trước điện thông reo cùng trúc hóa
Trong am khánh đá với chuông đồng
Pho tượng thứ 2 đúc dưới thời nhà Trần bởi thiền sư Pháp Loa, thiền phái Trúc Lâm. Năm 1327, tượng được đúc xong , năm 1328, nhân dịp vua Trần Minh Tông đến thăm chùa, sư Pháp Loa đã lạy vua xin cho kéo tượng từ điện lên bảo tọa để dát vàng. Lúc ấy, công chúa Thượng Trân, vợ vua Trần Anh Tông đã công đức cho chùa 900 lượng vàng để dát tượng.
Đây là 2 pho tượng rất hùng vĩ trong giai đoạnh cực thịnh của Phật giáo Việt nam và cũng được xem như niềm tự hào của kiến trúc Đại Việt. Đáng tiếc cả 2 bức tượng đều đã bị quân Minh trong quá trình kéo quân sang xâm chiếm phá bỏ để lấy đồng đúc vũ khí vào thế kỷ 15.
Vạc Phổ Minh
Vạc Phổ Minh được đúc vào tháng 2 năm Nhâm Tuất [1262] đời Trần Thánh Tông, nhân dịp Trần Thái Tông [lúc đó là Thượng hoàng] về chơi Tức Mặc [nay thuộc về tỉnh Nam Định]. Tại đây, Trần Thái Tông đã ban yến cho dân làng. Các hương lão từ 60 tuổi trở lên được ban tước hai tư, lão bà thì được hai tấm lụa. Nhân đấy, đổi Tức Mặc làm phủ Thiên Trường. Dựng cung Trùng Quang để các vua sau khi đã nhường ngôi về ở; lại dựng một cung riêng gọi là cung Trùng Hoa cho Tự quân [vua mới] khi đến chầu Thượng hoàng thì ngự ở đó. Đặt người chức dịch ở hai cung ấy để phòng khi sai khiến, hầu hạ và chức lưu thủ để trông coi. Phía Tây cung Trùng Quang dựng chùa Phổ Minh. Tại đây cho đúc một chiếc vạc lớn và khắc bài minh vào vạc.
Vạc sâu 4 thước, rộng 10 thước, nặng 6150 cân. Tương truyền, miệng vạc dày và rộng đến nỗi hai người có thể chạy nhảy và đi lại trên đó. Cùng với chuông Quy Điền, tháng 10 năm Bính Ngọ [1426] khi bị vây ở Đông Quan, Vương Thông đã cho phá vạc Phổ Minh để lấy đồng đúc vũ khí. Hiện nay tại chùa Phổ Minh chỉ còn lại bệ đá kê vạc khi xưa.
Vậy là trải qua thăng trầm của lịch sử, tứ đại khí gắn với bốn ngôi chùa danh tiếng đều chung số phận bị thất lạc và phá hủy. Tuy nhiên chúng vẫn hiện hữu trong các sự tích hiện thời, nhắc nhở con cháu Đại Việt về một thời cực thịnh của Phật giáo và những giá trị tự hào dân tộc mà chúng mang lại.
Quả chuông nặng 9 tấn, gần 100 năm chưa một lần được đánh
Đại Việt sử ký toàn thư chép: "Canh Thân [1080], mùa xuân, tháng 2, đúc chuông lớn cho chùa Diên Hựu [chùa Một Cột]. Chuông đúc xong, đánh không kêu; cho là đã thành khí không nên tiêu hủy, mới đem để ở ruộng rùa [quy điền] của chùa. Ruộng ấy ẩm ướt, sẵn nhiều rùa. Người bấy giờ gọi là chuông Quy Điền". Đây là một trong 4 công trình An Nam tứ đại khí.
Ngoài cho đúc chuông Quy Điền, với sự sùng bái đạo Phật, Lý Nhân Tông còn khuyến khích việc dựng chùa, tô tượng. Nhà vua "định các chùa trong nước làm ba hạng đại, trung và tiểu danh lam, cho quan văn chức cao kiêm làm đề cử" [quản lý ruộng đất và tài sản của chùa].
Chùa Diên Hựu là nơi đặt chuông Quy Điền. Ảnh: Giáo hội Phật giáo Việt Nam
Câu 7: Có phải vua Lý Nhân Tông đã để lại di chiếu trước khi mất nói rằng không xây lăng mộ riêng không?
a. Đúng
b. Sai
1. Chuông Quy Điền:
Chuông Quy Điền là một quả chuông được xếp vào An Nam tứ đại khí, bảo vật của Đại Việt thời Lý. Chuông Quy Điền được đúc trong lần sửa lại chùa Diên Hựu vào tháng 2 năm Canh Thân, đời Lý Nhân Tông. Để đúc quả chuông này, vua Lý Nhân Tông đã cho sử dụng đến 12.000 cân đồng.
2. Tháp Bảo Thiên:
Tháp Báo Thiên, tên đầy đủ là Đại Thắng Tư Thiên Bảo Tháp, được xây năm 1057 ở Chùa Báo Thiên, nay là khu đất mé tây hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội. Tháp này cao đến 20 trượng, có tất cả 12 tầng. Tầng trên cùng bằng đồng, những tầng dưới bằng đá và gạch.
3. Vạc Phố Minh:
Vạc Phổ Minh là một chiếc vạc bằng đồng được đúc vào năm 1262 bởi thượng hoàng Trần Thái Tông, nhà Trần Việt Nam, và đã đặt tại phủ Thiên Trường. Vạc Phổ Minh là một trong An Nam tứ đại khí. Vạc được đúc vào tháng 2 năm Nhâm Tuất, nhân dịp Trần Thái Tông về chơi Tức Mặc.
Chùa Tứ Kỳ Ảnh: T.Thúy
[HNM] - An Nam tứ đại khí là bốn kỳ quan, bốn vật quốc bảo của nước ta thời Lý, Trần. Đó là: Tháp Báo Thiên, chuông Quy Điền, tượng chùa Quỳnh Lâm và vạc Phổ Minh.
Tháp Báo Thiên có tên gọi đầy đủ là Đại thắng tư thiên bảo tháp, được xây cất vào năm Đinh Dậu [1057] đời Lý Thánh Tông. Theo Đại Việt sử lược, tháp cao 20 trượng [khoảng 70 mét] và gồm 30 tầng [có tài liệu chép là 12 tầng]. Tháp nằm trong khuôn viên chùa Sùng Khánh ở phường Báo Thiên [nay ở vào khoảng bên phải đền Lý Quốc Sư đến đầu phố Nhà Chung, quận Hoàn Kiếm, Thành phố Hà Nội] nên còn gọi là tháp Báo Thiên. Lý do để tháp được coi là tứ đại khí là vì tầng trên cùng của đỉnh tháp đều được đúc bằng đồng. Trận bão năm Mậu Ngọ [1258] đời Trần Thánh Tông đã làm ngọn tháp này bị đổ! Sau khi được trùng tu, tháp lại bị sét đánh sạt mất hai tầng về góc bên Đông vào năm Nhâm Tuất [1322] đời Trần Minh Tông. Đến tháng sáu năm Bính Tuất [1406] đời Hồ Hán Thương, nghĩa là 84 năm sau khi được trùng tu lần thứ hai, đỉnh tháp lại bị đổ, mặc dù không gặp phải sự cố mưa bão hoặc sấm chớp gì! An phủ sư Đông Đô lúc đó là Lê Khải vì không báo tin này cho Hồ Hán Thương biết mà bị biếm tước 1 tư [giáng xuống một trật]. Thời thuộc Minh [1414-1427], quân Minh đã cho phá tháp chế súng. Chỗ tháp bị phá sau đó được trổ đất thành gò cao để dựng tràng.
Chuông Quy Điền được đúc trong lần sửa lại chùa Diên Hựu [Một Cột] vào tháng hai năm Canh Thân [1080] đời Lý Nhân Tông. Để đúc quả chuông này, vua Lý Nhân Tông đã cho sử dụng đến 12 ngàn cân đồng [tương đương với 7,3 tấn] đồng. Chuông đúc xong, đánh không kêu, nhưng cho rằng đó là thành khí, nên không tiêu hủy, nhà vua bèn sai người vần ra khu ruộng sau chùa. Vì khu ruộng này thấp trũng, có nhiều rùa đến ở, nên có tên là Quy Điền [ruộng Rùa], nhân đó gọi là chuông Quy Điền [theo Nguyễn Văn Tân, tác giả Từ điển địa danh lịch sử văn hóa Việt Nam thì lúc đầu chuông có tên là Giác thế. Đúc xong, vì quá nặng không có chỗ treo, buộc phải để úp xuống đất và sau khi được vần ra ruộng Rùa, thì mới có tên chuông là Quy Điền]. Tháng 10 năm Bính Ngọ [1426], chuông Quy Điền đã bị Vương Thông [nhà Minh] cho phá hủy để chế súng đạn, hỏa khí.
Tượng chùa Quỳnh Lâm thuộc chùa Quỳnh Lâm, xã Hà Lôi, huyện Đông Triều tỉnh Quảng Ninh- là một trong những ngôi chùa nổi tiếng nhất đời Trần. Tương truyền, tượng cao 6 trượng [khoảng 20 mét?]. Thời gian giặc Minh xâm lược nước ta [1407-1427], chùa bị phá hủy, pho tượng bị cướp mang đi [đầu thời Lê, chùa Quỳnh Lâm được dựng lại, nhưng đến đời Thiệu Trị [1841-1847] lại bị đốt trụi!].
Vạc Phổ Minh được đúc vào tháng 2 năm Nhâm Tuất [1262] đời Trần Thánh Tông [lúc đó là Thượng Hoàng] về chơi Tức Mặc. Theo Việt sử thông giám cương mục: Tại đây, Trần Thái Tông đã ban yến cho dân làng. Các hương lão từ 60 tuổi trở lên được ban tước hai tư, lão bà thì được hai tấm lụa. Nhân đây, đổi Tức Mặc làm phủ Thiên Trường. Dựng cung Trùng Quang để các vua sau khi đã nhường ngôi về ở; lại dựng một cung điện riêng gọi là cung Trùng Hoa cho Tự Quân [vua Mới] khi đến chầu Thượng hoàng thì ngự ở đó. Đặt người chức dịch ở hai cung ấy để phòng khi sai khiến, hầu hạ và chức lưu thủ để trông coi. Phía Tây cung Trùng Quang dựng chùa Phổ Minh. Tại đây cho đúc một chiếc vạc lớn và khắc bài Minh vào vạc. Tương truyền, miệng vạc dày và rộng đến nỗi hai người có thể chạy nhảy và đi lại trên đó. Cùng với chuông Quy Điền, tháng 10 năm Bính Ngọ [1426] khi bị vây ở Đông Quan, Vương Thông đã cho phá vạc Phổ Minh đã được Quân Minh chuyển từ Thiên Trường [Nam Định] về Đông Quan [Hà Nội].
Nhân đây, cũng xin nói thêm về bốn ngôi chùa liên quan đến Tứ đại khí. Ngoài chùa Quỳnh Lâm bị đốt trụi thời Thiệu Trị, chùa Sùng Khánh thời thuộc Pháp cũng bị phá để xây Nhà thờ Lớn! Hiện chỉ còn chùa Diên Hựu [Một Cột] và chùa Phổ Minh.
Chùa Diên Hựu được xây vào tháng 10 năm Kỷ Sửu [1049] đời Lý Thái Tông. Chùa hình vuông, mỗi bề 3 mét, mái cong, dựng trên một cột đá hình trụ có đường kính 1,2 mét cao 4 mét [chưa kể phần chìm dưới đất] nên còn được gọi là chùa Một Cột. Phía trên là hệ thống những thanh gỗ, tạo thành bộ khung sườn kiên cố, đỡ cho ngôi đài dựng bên trên, biểu tượng của Phật Quan Âm ngồi trụ tòa sen.
Chùa Phổ Minh [còn có tên là chùa Tháp]. Theo văn bia thì chùa vốn có từ thời Lý nhưng quy mô nhỏ và được dựng vào thời Trần. Tuy đã qua nhiều lần tu sửa nhưng đến nay chùa vẫn giữ được dấu tích nghệ thuật cổ. Cụm kiến trúc chính của nhà chùa bao gồm 9 gian tiền đường 3 gian thiêu hương và tòa thượng điện, xếp theo hình chữ Công [I]. Đặc biệt, phía trước chùa là một công trình kiến trúc quý đời Trần còn khá nguyên vẹn. Đó là tháp Phổ Minh, dựng năm ất Tị [1305] đời Trần Anh Tông.
Phùng Thành Chủng