Tổng quan về nhiễm sắc thể giới tính
Nhiễm sắc thể giới tính [còn được gọi là nhiễm sắc thể toàn phần, nhiễm sắc thể không điển hình, hoặc nhiễm sắc thể dị hợp, hoặc idiochromosome] là một nhiễm sắc thể tham gia vào quá trình xác định giới tính và có những đặc điểm khác với một nhiễm sắc thể thông thường về hình thức, kích thước và hành vi.
Điển hình ở động vật có vú, giới tính của sinh vật được xác định bởi các nhiễm sắc thể giới tính.
Con người và hầu hết các động vật có vú khác có hai nhiễm sắc thể giới tính, X và Y.
Con cái có hai nhiễm sắc thể X trong tế bào của chúng, trong khi con đực có cả nhiễm sắc thể X và nhiễm sắc thể Y trong tế bào của chúng.
Tất cả các tế bào trứng đều chứa một nhiễm sắc thể X, trong khi các tế bào tinh trùng chứa một nhiễm sắc thể X hoặc Y.
Sự sắp xếp này có nghĩa là con đực sẽ quyết định giới tính của con cái khi quá trình thụ tinh xảy ra.
Kích thước của nhiễm sắc thể giới tính
Điều thực sự thú vị là có sự khác biệt lớn về kích thước của hai nhiễm sắc thể này, nhiễm sắc thể X lớn hơn nhiều so với nhiễm sắc thể Y.
Mỗi nhiễm sắc thể mang những gen khác biệt rõ ràng:
- Nhiễm sắc thể X có khoảng 900 - 1600 gen
- Nhiễm sắc thể Y có khoảng 70 - 200 gen [gen SRY quy định giới tính XY của nam giới]
Hai nhà khoa học gồm Nettie Stevens và Edmund Beecher Wilson đều phát hiện ra nhiễm sắc thể giới tính một cách độc lập vào năm 1905. Tuy nhiên, Stevens được ghi nhận vì đã phát hiện ra chúng sớm hơn Wilson.
| |
Biểu hiện gen trên nhiễm sắc thể giới tính
Các gen trên nhiễm sắc thể và gen chức năng đều được biểu hiện. Tất cả các gen trên một nhiễm sắc thể không được biểu hiện cùng một lúc.
Nhiễm sắc thể X có hàng trăm gen trên đó và nhiều gen trong số này đang kiểm soát các đặc điểm liên quan đến các cơ quan khác ngoài hệ thống sinh sản.
Ví dụ:
- gen gây mù màu có trên NST X, chịu trách nhiệm duy trì các thụ thể ánh sáng trong các tế bào hình nón khỏe mạnh của võng mạc.
- các gen trên nhiễm sắc thể X cho phép tế bào gan sản xuất các yếu tố đông máu; do đó đột biến gen liên kết X như vậy gây ra bệnh máu khó đông.
Vì vậy, các gen trên nhiễm sắc thể X không chỉ biểu hiện ở tế bào liên kết với hệ sinh sản; một số gen này thực sự được biểu hiện trong các mô sinh dưỡng khác nhau của cả hai giới trong suốt cuộc đời.
Tuy nhiên, quy luật đó không hoàn toàn đúng đối với các gen hiện diện trên nhiễm sắc thể Y, vì nhiễm sắc thể Y chỉ có ở nam giới: tức là các gen liên kết Y không có trong tất cả các tế bào nữ.
Ngoại lệ, gen AMELY trên NST Y, mã hóa cho protein men ngoại bào amelogenin biểu hiện trong quá trình phát triển của men răng, một mô không sản sinh.
Hầu hết các gen liên kết NST Y được biểu hiện trong các cơ quan của hệ thống sinh sản nam giới như tinh hoàn, tuyến tiền liệt, v.v.
Sự biểu hiện của gen SRY nằm trên nhiễm sắc thể Y khởi đầu cho sự phân hóa giới tính rất sớm trong đời sống phôi. Vì vậy, sự biểu hiện của các gen trên nhiễm sắc thể Y chỉ bị hạn chế ở các cơ quan sinh sản của nam giới, và một số gen này chỉ biểu hiện trong một thời gian ngắn của đời sống phôi thai.
Tài liệu tham khảo
05/12/2021 2,655
A. Chỉ có ở tế bào động vật.
B. Luôn luôn chỉ có 1 cặp.
Đáp án chính xác
C. Mang gen quy định các tính trạng liên quan và không liên quan với giới tính.
CÂU HỎI HOT CÙNG CHỦ ĐỀ
Trường hợp cá thể cái thuộc giới dị giao tử, cá thể đực thuộc giới đồng giao tử xuất hiện ở
Xem đáp án » 05/12/2021 2,778
Tại sao tỉ lệ con trai : con gái xấp xỉ 1 : 1?
Xem đáp án » 05/12/2021 1,807
Chọn câu trả lời đúng.
Xem đáp án » 05/12/2021 1,658
Hiện tượng nào sau đây cho thấy giới tính của sinh vật phụ thuộc vào môi trường sống?
Xem đáp án » 05/12/2021 1,652
Vai trò của việc nghiên cứu di truyền giới tính?
Xem đáp án » 05/12/2021 1,148
Cơ sở tế bào học của sự di truyền giới tính là
Xem đáp án » 05/12/2021 1,088
Chọn phát biểu đúng.
Xem đáp án » 05/12/2021 1,085
Sự phát triển giới tính của cá thể phụ thuộc vào
Xem đáp án » 05/12/2021 1,060
Tại sao trong cấu trúc dân số tỉ lệ nam : nữ xấp xỉ 1 : 1?
Xem đáp án » 05/12/2021 125
NST thường và NST giới tính khác nhau ở
Xem đáp án » 05/12/2021 113
Quan sát hình 12.2 và trả lời các câu hỏi sau:
- Có mấy loại trứng và tinh trùng được tạo ra qua giảm phân?
- Sự thụ tinh giữa các loại tinh trùng mang NST giới tính nào với trứng để tạo hợp tử phát triển thành con trai hay con gái?
- Tại sao tỉ lệ con trai và con gái sơ sinh là xấp xỉ 1:1?
Xem đáp án » 05/12/2021 93
Trình bày cơ chế sinh con trai, con gái ở người. Quan niệm cho rằng người mẹ quyết định việc sinh con trai hay con gái là đúng hay sai?
Xem đáp án » 05/12/2021 89
Nêu những điểm khác nhau giữa NST giới tính và NST thường.
Xem đáp án » 05/12/2021 73
Ở những loài mà giới đực là giới dị giao tử thì những trường hợp nào trong các trường hợp sau đảm bảo tỉ lệ đực : cái xấp xỉ 1 : 1?
a] Số giao tử đực bằng số giao tử cái.
b] Hai loại giao tử mang NST X và NST Y có số lượng tương đương.
c] Số cá thể đực và số cá thể cái trong loài vốn đã bằng nhau.
d] a] Xác suất thụ tinh của hai loại giao tử đực mang [NST X và NST Y] với giao tử cái tương đương.
Xem đáp án » 05/12/2021 64
Tại sao người ta có thể điều chỉnh tỉ lệ đực : cái ở vật nuôi. Điều đó có ý nghĩa gì trong thực tiễn?
Xem đáp án » 05/12/2021 55