Tỉa chân nhang [chân hương] trước hay sau khi cúng ông Công ông Táo là câu hỏi mà nhiều người quan tâm.
Thực tế có nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề này. Có người quan niệm rằng, nên tỉa chân nhang sau lễ cúng ông Công ông Táo lên chầu trời, bởi lúc này ông Công ông Táo đi vắng nên có thể tranh thủ dọn dẹp bàn thờ, tỉa chân nhang để khi đón Táo quân trở về, khu vực thờ cúng đã được sạch sẽ.
Ngược lại, cũng có người quan niệm, nên bao sái ban thờ sạch sẽ, tỉa chân nhang gọn gàng xong mới cúng ông Công ông Táo.
Theo chuyên gia phong thủy Nguyễn Song Hà, việc bao sái ban thờ, rút tỉa chân nhang nên thực hiện sau khi đã hoàn thành lễ nghi cúng ông Công ông Táo.
Nếu cúng ông Công ông Táo vào buổi sáng thì chiều có thể tiến hành nghi lễ bao sái ban thờ.
Nếu cúng vào chiều 23 tháng Chạp thì phải đến sáng hôm sau mới được thực hiện các nghi lễ đó. Công việc này yêu cầu phải làm vào ban ngày, không nên làm vào buổi tối.
Chuyên gia phong thủy Linh Quang [Phong thủy đào tạo thực hành] thì có quan điểm rằng đã là lễ bái cần phải sạch sẽ không chỉ ban thờ mà cả người. Vì vậy, trước khi cúng bao giờ cũng phải sạch sẽ, gọn gàng, lấy sinh khí tươi mới rồi mới lễ cúng. Do đó nên bao sái bàn thờ và tỉa chân nhang sạch sẽ trước khi cúng.
Còn TS.KTS Vũ Thế Khanh [TGĐ Liên hiệp khoa học UIA] lại cho rằng, thực tế không có một tài liệu nào ghi chép cụ thể cũng như quy định về việc nên bao sái ban thờ, rút tỉa chân nhang vào ngày nào để đón Tết.
Khi nào thấy bàn thờ chưa được trang nghiêm thanh tịnh thì nên lau dọn ngay, hoặc đặt lịch định kỳ bao nhiêu ngày sẽ lau một lần, không nhất thiết cứ phải chờ đến Tết mới lau dọn.
Cách tỉa chân nhang chuẩn phong thủy
Theo quan niệm của người xưa, trước khi tỉa chân nhang phải tắm rửa sạch sẽ, gọn gàng. Cách bước tỉa chân nhang như sau:
- Bước 1: Thắp 3 nén nhang, khấn xin gia thần và tiên tổ cho phép được rút tỉa chân nhang, chờ nhang cháy hết.
- Bước 2: Bắt đầu tỉa chân nhang bằng cách một tay giữ bát nhang, một tay còn lại nhẹ nhàng rút từng chân nhang. Để lại 3 chân nhang trong bát nhang. Chân nhang rút ra ngoài để lên một tờ giấy hoặc một tấm vải sạch.
- Bước 3: Dùng khăn sạch lau xung quanh bát nhang. Có thể nhúng khăn làm ẩm để lau sạch hơn. Sau khi lau xong bát nhang thì mới lau các đồ thờ khác. Nếu cẩn thận bạn có thể dùng rượu gừng hoặc nước ngũ vị hương để tẩy uế cho bát nhang và đồ thờ.
- Bước 4: Mang chân nhang đã rút hóa thành tro, rồi đổ ra gốc cây. Tuyệt đối không đổ tro hóa chân nhang vào thùng rác hoặc các nơi ô uế.
Một số lưu ý khi rút tỉa chân nhang
Bát nhang vốn đã được an vị, tốt nhất không dịch chuyển bát nhang trong quá trình rút tỉa chân nhang.
Nếu buộc phải dịch chuyển bát nhang thì tiến hành khấn xê dịch, sau khi tỉa xong phải lau chùi bát nhang và xin an vị lại bát nhang.
Trước khi tỉa chân nhang, gia chủ thắp 3 nén nhang, đọc bài văn khấn sau:
Bài văn khấn 1:
Tín chủ tên là: ...
Cư ngụ tại địa chỉ: ...
Hôm nay ngày ... tháng ... năm ..., tín chủ con tự xét thấy bản thân mình chưa chu toàn nên để hương án có chút bụi bẩn, có chút chưa được tịnh tịnh, xanh yên.
Tín chủ xin kính cáo với các chư Vị [tùy theo bàn thờ đó thờ thần linh, hộ pháp, hay gia tiên…], hôm nay xin cho phép tín chủ con được sái tịnh để cho bàn thờ được trang nghiêm thanh tịnh, kính mong các chư vị chứng minh và gia hộ.
Mong các vị tạm ẩn tạm lánh, độ cho cho con lau dọn được khang trang mỹ hảo, cho hương án được an chính vị, cho âm phần được an yên, cho gia cư được lạc thổ.
Chúng con người trần mắt thịt, tội lỗi đầy thân, chỉ biết kính cẩn tâm thành nếu có gì si mê lầm lỡ kính xin được tha thứ bỏ quá đại xá cho.
Bài văn khấn 2:
Nam Mô A Di Đà Phật! [3 lần]
Con xin tấu lạy 9 phương Trời, 10 phương chư Phật, chư Phật 10 phương.
Con xin tấu lạy vua cha Ngọc Hoàng thượng đế, Hoàng thiên hậu thổ, ngũ phương ngũ thổ long mạch thổ thần đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân.
Tín chủ con là: ... Ngụ tại:...
Con xin tấu lạy vong linh các cụ gia tiên cửu huyền thất tổ, bà tổ cô và các bà cô các đời, ông mãnh, cô bé đỏ, cậu bé đó dòng họ ... tại ... [địa chỉ nhà cụ thể].
Hôm nay là ngày..., con xin phép được bao sái lại bàn thờ gia tiên [để cho sạch sẽ để tiễn năm cũ, đón năm mới tới [trường hợp dọn dẹp ban thờ cuối năm] - để sạch sẽ ban thờ cho việc thờ cúng được trang trọng khang trang [trường hợp dọn dẹp ban thờ vào cuối tháng], mong chư vị Phật Thánh, các cụ gia tiên tiền tổ, bà tổ cô, ông mãnh, cô bé đỏ, cậu bé đỏ của họ ..., chấp thuận.
Nam Mô A Di Đà Phật! [3 lần]
Sau khi 3 nén nhang cháy hết, bạn mới được rút tỉa chân nhang và lau dọn bàn thờ.
Chuyên gia phong thủy Nguyễn Song Hà cho biết, năm 2021 có một điều hiếm gặp là ngày 23 tháng Chạp [ngày ông Công ông Táo] trùng với ngày Lập Xuân 4/2/2021.
Theo văn hóa Á Đông, vào ngày Lập Xuân - ngày đầu tiên của tiết Lập Xuân, mở đầu 24 tiết khí trong năm là ngày rất quan trọng.
Vào ngày này, vạn vật tại nội gia phải an yên, con người tâm thái bình tĩnh, tích cực đón chào vận khí mới.
Theo tập tục, sau khi cúng ông Công ông Táo, các gia đình sẽ tiến hành rút tỉa chân nhang, bao sái đồ thờ, tổng vệ sinh phòng thờ hay nơi thờ cúng và nhà cửa để chuẩn bị đón Tết Nguyên đán. Tuy nhiên vào những năm đặc biệt thì thủ tục sẽ khác hơn.
Dù chúng ta cúng ông Công ông Táo ngày nào, trước 23/12 âm lịch hay đúng ngày 23/12 âm lịch thì vẫn phải tiến hành lau dọn bàn thờ, tổng vệ sinh nhà cửa trước khi bắt đầu bước vào tiết Lập Xuân, tiết khí đầu năm mới.
Năm 2021 Lập Xuân bắt đầu từ 21h59 phút ngày 3/2/2021 dương lịch tức đêm 22/12/2020 âm lịch. Chính vì vậy chúng ta phải tiến hành bao sái đồ thờ, dọn dẹp nhà cửa như dựng giường lau dọn phòng ngủ, chuyển két sắt lau dọn khu tài vị, tháo bếp lau dọn bếp nấu, di chuyển bàn ghế lau dọn phòng khách... trước 21h ngày 3/2/2021.
Nếu gia đình nào cúng ông Công ông Táo sớm vào các ngày 19, 20, 21, 22 tháng Chạp [ngày 22/12 âm lịch phải cúng sáng hoặc cúng chiều không cúng tối] thì nên rút tỉa chân nhang, bao sái, dọn dẹp tổng vệ sinh ngay sau khi cúng.
Nếu gia đình cúng ông Công ông Táo đúng ngày 23 tháng Chạp thì cúng xong để an yên, sang sáng ngày 24 hay 25 mới được rút tỉa chân nhang. Vì ngày 23 tháng Chạp trùng ngày 4/2 dương lịch - ngày Lập Xuân, không thể rút tỉa chân nhang được, sẽ gây bất ổn cho vận khí đầu năm mới.
Chuyên gia phong thủy Nguyễn Song Hà còn lưu ý, khi làm nghi thức rút tỉa chân nhang không được làm xê dịch bát hương, không xê dịch bàn thờ.
Nếu gia đình có bàn thờ bị mối mọt, cong vênh, nứt vỡ hay bát hương nứt, bát hương đồng gỉ cần phải đánh bóng hay đơn giản là muốn thay bát hương, chuyển bàn thờ sang vị trí tốt hơn... thì sau khi chuyển phải làm lễ an vị bát hương, an vị ban thờ ngay.
Trong các di chỉ cổ về tập tục văn hóa đã ghi rất kĩ việc bát hương an yên trong một ngôi nhà là điều quan trọng.
Khi rút tỉa chân nhang, gia chủ phải một tay giữ bát hương, một tay nhẹ nhàng rút dần chân nhang. Lau dọn bàn thờ phải lau mặt nhật nguyệt của bát hương đầu tiên, lau bát hương trước rồi mới lau đến các đồ thờ khác.
Nếu nam nhân làm chủ khí trong nhà, để lại 17, 27, 37 chân nhang. Nếu nữ nhân làm chủ khí trong nhà [trường hợp mẹ góa con côi hay bà mẹ đơn thân] để lại 19, 29, 39 chân nhang.
Khi lau dọn tổng vệ sinh bàn thờ, tối kị mở toang các cửa phòng thờ khiến ánh nắng chiếu rọi vào bàn thờ gây tổn hại linh khí...
Phòng thờ quanh năm nên được buông rèm tối, phía trong bật 2 cây đèn đỏ hoặc đèn vàng. Đề phòng hỏa hoạn, nếu dùng bàn thờ gỗ nên đặt kính trên bàn thờ tránh tàn rụng gây cháy, tuy nhiên phải dán đề can mờ để không phản chiếu hình ảnh đồ thờ đổ xuống kính...
Xem thêm video: Màn bắn pháo hoa đón năm mới 2021:
Dưới đây là bài cúng ông Công ông Táo theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam - NXB Văn hóa Thông tin.
Ngày Tết ông Công ông Táo năm nay rơi vào thứ Năm [ngày 4/2 dương lịch] vì vậy, theo chuyên gia văn hóa, các gia đình nên chọn thời điểm phù hợp để làm lễ cúng.
Vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm, nhiều gia đình sửa soạn mâm cơm cúng tiễn đưa ông Táo về trời. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu nguồn gốc, ý nghĩa ngày này để biết thêm nét đẹp trong truyền thống văn hóa của người Việt.
Linh Giang [ghi]