Khi “chú chim” quá bé nhỏ
Ở trẻ sơ sinh, có đầy đủ hai tinh hoàn khi kéo nhẹ dương vật và đo từ gốc đến ngọn, loại trừ đám mô mỡ vùng mu để có chiều dài tính từ gốc, nếu dương vật dưới 1,9cm thì coi là dương vật bé. Hiện tượng này có thể hiểu là: Bé trai đã mang đầy đủ nhiễm sắc thể giới tính nhưng có bất thường trong tiến trình biệt hoá giới diễn ra trong 6-7 tuần lễ đầu của thời kỳ thai nhi, vì vậy có thể sinh ra với dương vật bé hay thậm chí có cơ quan sinh dục ngoài không rõ ràng.
Mặt khác, có nguyên nhân từ khi còn là bào thai làm cho dương vật không phát triển: Lượng hormon androgen gây ảnh hưởng ở 2 thời điểm phát triển của thai để đảm bảo sự tạo thành một dương vật bình thường [Ở giai đoạn sớm của đời sống thai nhi để nam tính hoá các mầm mống bào thai, chuẩn bị chuyển thành dương vật và bìu. Ở giai đoạn muộn hơn của đời sống thai nhi để làm cho dương vật to ra.] Dương vật nhỏ hay xảy ra ở người có cặp nhiễm sắc thể giới XY tức là con trai về mặt gene học, có 2 tinh hoàn, có bài tiết androgen ở giai đoạn sớm của đời sống thai nhi nhưng về sau lại bài tiết ít nên dương vật không phát triển được về kích thước.
Khám bộ phận sinh dục cho bé trai 3 tuổi tại một trường mầm non thuộc quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Ảnh : Q. Anh
Ngoài ra, hiện tượng dương vật của bé nhỏ và quá ngắn còn có thể gặp trong các tình trạng sau:
Dương vật bị kẹt, dính: Một phần dương vật bị kẹt hoặc dính trong đám mô mỡ ở vùng mu. Tình trạng này dễ làm cho trẻ bị nhiễm khuẩn đường tiết niệu do bị ứ đọng nước tiểu.
Dương vật tụt: Tuy dương vật có kích thước bình thường nhưng bị che lấp bởi đám mô mỡ ở vùng mu. Tình trạng này còn được gọi là dương vật bị vùi hay bị giấu. Một số trẻ từ khi mới sinh ra đã “tụt” và số khác bị sau khi cắt bao quy đầu, hay gặp ở trẻ trai tuổi chập chững, đôi khi ở cả vị thành niên béo phì.
Dương vật có vạt da hai bên thân: Kích thước bình thường nhưng mảnh da hai bên bìu phát triển và dính vào thân dương vật. Tình trạng này có thể bẩm sinh hoặc do cắt chít bao quy đầu quá rộng gây dính da bìu vào da dương vật. Dương vật có vạt da thường không gây ra vấn đề gì và có thể khắc phục bằng ngoại khoa.
Một điều mà cha mẹ cần lưu ý là ở một trẻ trai bình thường, phát triển chiều cao và cân nặng phù hợp lứa tuổi, nhưng do lượng nội tiết tố nam trong cơ thể vẫn “đang ngủ yên” cho đến lứa tuổi dậy thì mới trỗi dậy sản sinh mạnh mẽ nên dù trẻ có hình thể lớn hơn những năm đầu đời nhưng cơ quan sinh dục vẫn chưa phát triển tương ứng hình thể. Tuy nhiên, khi gặp tình trạng trẻ có dương vật quá nhỏ và ngắn, phụ huynh cần đưa trẻ tới khám chuyên khoa để có giải pháp xử trí kịp thời.
Những dấu hiệu bất thường ở cơ quan sinh dục ngoài của bé gái
“Dính môi” bộ phận sinh dục
Bộ phận sinh dục của nữ gồm hai “môi bé” và hai “môi lớn”, nằm phía trước âm đạo. Nếu môi bình thường thì chúng sẽ tách nhau ra, thuận lợi cho bé gái đi tiểu. Tuy nhiên, trong trường hợp trẻ bị dính “môi” sẽ có các tình huống sau:
Trẻ “dính môi” nhưng vẫn hở một khe nhỏ để đi tiểu: Với bệnh lý này, bé vẫn đi tiểu được bình thường và ít có dấu hiệu nhận biết rõ ràng. Một số khác có thể bị nhiễm trùng vùng tiểu do cấu tạo “vùng tam giác” của bé gái phức tạp dính môi, bé sẽ quấy khóc, đau rát khi đi tiểu, đau bụng... Khi đó, cần đưa bé đi khám và phẫu thuật gấp.
Trẻ “dính môi” hoàn toàn, không có khe hở: bé không thể đi tiểu được, bàng quang căng tức, khó chịu, đau buốt, quấy khóc và có thể sốt. Bé cần được phẫu thuật ngay lập tức vì đây là tình trạng dính môi nặng.
Lưu ý, không tự ý dùng tay tách môi bộ phận sinh dục của trẻ và bôi các loại kem vì có thể dẫn tới viêm nhiễm âm hộ.
Âm vật phì đại như dương vật
Những trường hợp này tương đối phức tạp và liên quan đến việc xác định giới tính của trẻ. Đây có thể là triệu chứng của một số bệnh như: lưỡng giới giả nam [bộ nhiễm sắc thể giới tính là nam nhưng cơ thể lại phát triển theo hướng nữ], bệnh tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh ở trẻ gái [bộ nhiễm sắc thể giới tính là nữ nhưng do tuyến thượng thận tiết ra quá nhiều hormon nam nên cơ thể dần thay đổi như nam], trẻ bị u buồng trứng…
Trong những trường hợp này, việc điều trị còn tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và có thể phải kết hợp nhiều biện pháp khác nhau. Cha mẹ nên cho con đi khám chuyên khoa sớm để được điều trị kịp thời.
Khi bước vào độ tuổi dậy thì, những thay đổi về tâm sinh lý khiến các bé vô cùng lo lắng. Đó là lúc bé có những thay đổi về cơ thể cũng như có những rung động đầu đời hoặc có cảm giác với bạn khác giới. Giai đoạn trẻ bước vào tuổi dậy thì được xem là một bước ngoặt lớn trong cuộc đời.
Tùy vào cơ thể của từng bé mà có những tín hiệu của tuổi dậy thì sớm hay muộn [sớm nhất là 8 tuổi và muộn nhất 13 tuổi], những tín hiệu này được gọi là hormone. Tùy theo giới tính mà hormon này gây ra những ảnh hưởng đến đến tâm sinh lý của cơ thể. Bên cạnh những thay đổi cụ thể như cơ quan sinh dục phát triển, cơ thể cao lớn và hoàn thiện hơn thì việc tiết hormon này còn gây ra những đặc điểm chung cho cả hai giới như:
Bị mụn trứng cá: Sự thay đổi hormon sinh dục sẽ kích thích tuyến nhờn hoạt động mạnh, tiết ra quá nhiều bã nhờn, gây bít tắc lỗ chân lông, gây nên mụn. Người ta thường gọi là mụn nội tiết. Thông thường, nếu qua hết giai đoạn dậy thì kết hợp cùng chế độ chăm sóc da cẩn thận thì mụn sẽ thuyên giảm. Nếu mụn biến nặng trở thành trứng cá bọc, to, có mủ thì bạn nên đến tìm bác sĩ da liễu để được thăm khám và điều trị tránh để lại sẹo lõm, rỗ, vĩnh viễn.
Mùi cơ thể: Tuổi dậy thì cũng là khi tuyến mồ hôi hoạt động mạnh, nhất là ở những vùng kín như: nách, cơ quan sinh dục. Vì vậy nên hãy nhớ vệ sinh cơ thể sạch sẽ để ngừa mùi hôi, nấm, nhiễm khuẩn...
Tâm lý thất thường: Bước vào giai đoạn dậy thì, các bé dần trở nên có chính kiến và suy nghĩ riêng. Bên cạnh đó, các bé cũng bắt đầu bị thu hút bởi bạn khác giới, muốn tò mò và thích khám phá. Trẻ bắt đầu muốn khẳng định mình, thể hiện sự trưởng thành và cái tôi cá nhân cùng với những cảm xúc đa dạng, thay đổi thất thường, đôi khi cứng đầu và không muốn tâm sự cùng bố mẹ.
Mặc dù có những điểm chung trên nhưng giai đoạn dậy thì ở bé trai và bé gái vẫn có những điểm riêng biệt:
Tuổi dậy thì ở bé gái:
Điểm nhận biết rõ ràng nhất và dễ nhận thấy nhất khi bé gái bắt đầu dậy thì đó chính là việc hành kinh. Đây là kết quả của quá trình biến đổi sinh lý cực kỳ lớn bên trong cơ thể. Bắt đầu bằng việc cơ quan buồng trứng phát triển, bắt đầu tiết hormon sinh dục nữ và phóng noãn [rụng trứng].
Cơ quan tử cung cũng thay đổi bằng những biểu hiện như niêm mạc tử cung bắt đầu dày lên và tự bong ra theo từng chu kỳ, gây ra tình trạng thải máu hay còn gọi là chu kỳ kinh nguyệt.
Ngoài những biến đổi bên trong, việc cơ thể tiết ra hormon sinh dục cũng khiến cơ quan sinh dục của bé phát triển to lên. Cơ thể bắt đầu mọc nhiều lông ở vùng kín. Đối với các bé gái, dậy thì là giai đoạn có những biến đổi lớn trong sinh lý, chuẩn bị hoàn thiện khả năng thụ thai và sinh con.
Hơn thế nữa, vóc dáng con gái cũng trở nên mềm mại và nữ tính hơn, chiều cao tăng lên. Phần hông nhỏ lại, xương chậu phát triển, mông cũng nở to hơn. Tuyến vú lớn dần và tròn trịa hơn, núm vú to ra, quầng vú quanh núm vú sẫm màu lại. Trong giai đoạn đầu của tuổi dậy thì, bạn gái có thể đau tức hay ngứa phần vú.
Tuổi dậy thì ở bé trai:
Cơ thể sẽ tiết ra lượng hormon sinh dục nam đáng kể dẫn đến những sự biến đổi bên trong và bên ngoài cơ thể. Con trai dậy thì thể hiện rõ nhất ở việc vóc dáng cơ thể và giọng nói. Đặc biệt, chiều cao tăng lên đáng kể, phần vai rộng ra, tay chân xuất hiện cơ bắp, bụng và mông thon lại.
Bên cạnh đó, vì dây thanh quản rộng ra, dây thanh đới dày lên nên bé trai bắt đầu xuất hiện sự vỡ giọng. Giọng nói trầm xuống, khàn đi đột ngột hoặc từ từ tùy theo cơ địa từng người. Cuối cùng, khi bước qua giai đoạn dậy thì bạn sẽ sở hữu một chất giọng nam tính. Các bạn nam cũng bắt đầu nổi cục yết hầu.
Lúc này, cơ quan sinh dục cũng phát triển. Lông bắt đầu xuất hiện ở vùng kín hoặc lan lên cả vùng bụng, ngực. Ở một số bạn nam, lông còn mọc xuống đùi, hậu môn. Ở nam, lông nách cũng khá phát triển. Râu và ria cũng xuất hiện nhưng khá nhạt, vài năm sau mới đậm và dày hơn.
Lúc dậy thì, các bộ phận của cơ quan sinh dục là biến đổi nhiều nhất, lớn lên và sậm màu hơn. Bé trai cũng gặp phải tình trạng mộng tinh. Đây là dấu hiệu cho thấy con trai phát triển tính dục bình thường.
Giai đoàn này là giai đoạn nhạy cảm nhất của trẻ, vì vậy cha mẹ cần nhẹ nhàng tâm sự và làm bạn cùng con để giúp trẻ định hướng và giải quyết những vấn đề của mình, tránh sự việc xấu xảy ra. Giải thích cho con hiểu rằng hiện tượng này xảy ra với tất cả mọi cậu bé, cô bé khi đến tuổi dậy thì trên khắp thể giới, và rằng nó sẽ chấm dứt khi con lớn lên.
Trương Hà [tổng hợp]