Vì sao thanh gươm trong truyện Sự tích Hồ Gươm được gọi là gươm thần
Theo em, vì sao thanh gươm trong truyện này được gọi là gươm thần? Điều này thể hiện đặc điểm gì của truyền thuyết?...
Soạn bài Sự tích Hồ Gươm. Trả lời câu 1 trang 24 SGK Ngữ văn lớp 6 tập 1 Chân trời sáng tạo
Câu hỏi:Theo em, vì sao thanh gươm trong truyện này được gọi là gươm thần? Điều này thể hiện đặc điểm gì của truyền thuyết?
Trả lời:
– Thanh gươm trong truyện này được gọi là gươm thần vì có nguồn gốc kì lạ và sức mạnh phi thường: Lê Thận đi đánh cá, cả ba lần thả lưới đều vớt được lưỡi gươm. Khi Lê Lợi đến nhà của Lê Thận thì thanh gươm bỗng sáng rực và trên gươm có hai chữ “Thuận Thiên”. Khi bị giặc đuổi, đi qua khu rừng, Lê Lợi bỗng thấy ánh sáng lạ trên ngọn cây đa thì đó là cái chươm nạm ngọc và tra vào lưỡi gươm thì vừa như in. Từ khi có thanh gươm, nghĩa quân dành được nhiều thắng lợi.
– Chi tiết này thể hiện đặc điểm đặc trưng của truyện truyền thuyết là truyện thường có các chi tiết kì ảo, hoang đường.
- Bài học:
- Bài 1: Lắng Nghe Lịch Sử Nước Mình [Chân trời sáng tạo]
- Soạn bài Sự tích Hồ Gươm [Chân trời sáng tạo]
- Chuyên mục:
- Lớp 6
- Ngữ Văn lớp 6 sách Chân trời sáng tạo
Bài trướcHãy đoán xem Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm theo cách nào? Theo em, khi nghe Rùa Vàng đòi gươm, nhà vua đã “hiểu ra” điều gì?
Bài tiếp theoEm hãy xác định bối cảnh của việc Long Quân cho mượn gươm, đòi lại gươm trong Sự tích Hồ Gươm và điền vào ô tương ứng theo bảng dưới
Soạn văn 6: Sự tích Hồ Gươm
- Soạn bài Sự tích Hồ Gươm
- 1. Chuẩn bị đọc
- 2. Trải nghiệm cùng văn bản
- 3. Suy ngẫm và phản hồi
Soạn bài Sự tích Hồ Gươm
1. Chuẩn bị đọc
Em biết những gì về Hồ Gươm [Hà Nội]? Hãy chia sẻ với bạn cùng nhóm về thắng cảnh nào?
- Hồ Gươm nằm ở trung tâm thành phố Hà Nội. Trước đây, hồ có nhiều tên gọi như: Hồ Lục Thủy, Tả Vọng…
- Giữa hồ còn có Tháp Rùa cổ kính. Xung quanh hồ có các di tích nổi tiếng như: cầu Thê Húc, đền Ngọc Sơn, đài Nghiên, tháp Bút…
2. Trải nghiệm cùng văn bản
Câu 1. Hãy đoán xem Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm theo cách nào?
- Hoàn cảnh đất nước: giặc Minh xâm lược, coi nhân dân như cỏ rác, nghĩa quân Lam Sơn dưới sự chỉ huy của Lê Lợi đứng lên bảo vệ đất nước.
- Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm thần nhưng bằng cách trải qua thử thách để tìm được thanh gươm quý.
Câu 2. Theo em, khi nghe Rùa Vàng đòi gươm, nhà vua đã “hiểu ra” điều gì?
Khi nghe Rùa Vàng đòi gươm, nhà vua đã “hiểu ra” cuộc chiến đấu đã kết thúc, đất nước đã hòa bình nên thanh gươm đã hoàn thành nhiệm vụ của nó. Bởi vậy mà đã đến lúc phải hoàn trả lại.
3. Suy ngẫm và phản hồi
Câu 1. Theo em, vì sao thanh gươm trong truyện này được gọi là gươm thần? Điều này thể hiện đặc điểm gì của truyền thuyết?
- Thanh gươm được gọi là gươm thần bởi:
- Nguồn gốc kì lạ: Thanh gươm của đức Long Quân. Lê Thận - một người đánh cá, cả ba lần thả lưới đều vớt được lưỡi gươm. Khi Lê Lợi đến nhà của Lê Thận thì thanh gươm bỗng sáng rực và trên gươm có hai chữ “Thuận Thiên”. Khi bị giặc đuổi, đi qua khu rừng, Lê Lợi bỗng thấy ánh sáng lạ trên ngọn cây đa thì đó là cái chuôi nạm ngọc và tra vào lưỡi gươm thì vừa như in.
- Sức mạnh phi thường: Trong tay Lê Lợi, thanh gươm thần tung hoành khắp các trận địa, làm cho quân Minh bạt vía.
- Điều này đã thể hiện đặc điểm của truyền thuyết: có các chi tiết kì ảo, hoang đường.
Câu 2. Ở truyền thuyết cũng như truyện kể nói chung, các sự việc thường diễn ra trong một thời gian, không gian nhất định. Em hãy xác định bối cảnh của việc Long Quân cho mượn gươm, đòi lại gươm trong Sự tích Hồ Gươm và điền vào ô tương ứng theo bảng dưới đây [ làm vào vở]:
Sự việc | Thời gian | Không gian |
Cho mượn gươm thần | Vào thời giặc Minh đặt ách đô hộ ở nước Nam. | Tìm thấy lưỡi gươm ở dưới biển, chuôi gươm trên núi. |
Đòi lại gươm thần | Một năm sau khi đuổi giặc Minh. | Hồ Tả Vọng trước kinh thành. |
Câu 3. Trong truyền thuyết cũng như truyện kể nói chung, các sự việc thường được sắp đặt nhằm thể hiện một ý nghĩa nào đó. Trong Sự tích Hồ Gươm, Long Quân để cho Lê Thận tình cờ tìm thấy lưỡi gươm ở một nơi, Lê Lợi tình cờ tìm thấy chuôi gươm ở một nơi khác. Thông qua cách cho mượn gươm như vậy, tác giả dân gian muốn thể hiện điều gì?
- Việc cứu nước là việc vô cùng gian khổ, lâu dài.
- Lưỡi gươm tìm thấy dưới nước, chuôi gươm tìm thấy trên núi cho thấy cách cứu nước có ở trên khắp mọi nơi.
- Việc đấu tranh bảo vệ đất nước cần có sự đồng lòng của nhân dân trên khắp đất nước.
Câu 4. Sau khi đọc Sự tích Hồ Gươm, một số bạn cho rằng truyện này chỉ đơn giản mượn chuyện Lê Lợi trả gươm thần để “giải thích địa danh Hồ Gươm”. Em đồng ý hay không đồng ý với ý kiến ấy? Vì sao?
- Ý kiến: Không đồng ý.
- Nguyên nhân: Sự tích Hồ Gươm còn thể hiện được tinh thần yêu nước, quyết tâm đấu tranh để bảo vệ nền độc lập của dân tộc. Ngoài ra, hành động trả gươm còn thể hiện khát vọng hòa bình của nhân dân ta.
Câu 5. Tìm trong văn bản Sự tích Hồ Gươm:
- Một số từ ngữ cho thấy cách xưng hô trân trọng của các nhân vật đối với Lê Lợi: minh công, bệ hạ
- Một vài câu văn cho thấy cách bộc lộ tình cảm, cảm xúc của tác giả dân gian trong lời kể:
- Vào thời giặc Minh đặt ách đô hộ ở nước Nam, chúng coi dân ta như cỏ rác, làm nhiều điều bạo ngược, thiên hạ căm giận chúng đến xương tủy.
- Trong tay Lê Lợi, thanh gươm thần tung hoành khắp các trận địa, làm cho quân Minh bạt vía...
Câu 6. Theo em, Sự tích Hồ Gươm thể hiện những đặc điểm nào của thể loại truyền thuyết?
- Nội dung: đề cập đến nhân vật, sự kiện lịch sử [Lê Lợi, kháng chiến chống quân Minh], thể hiện thái độ của nhân dân với nhân vật, sự kiện được đề cập đến [Lê Lợi - kính trọng, tự hào…]
- Nghệ thuật: Chi tiết kì ảo [gươm thần, Rùa Vàng…]
Chuẩn bị đọc
Em biết những gì về Hồ Gươm [Hà Nội]? Hãy chia sẻ với bạn cùng nhóm về thắng cảnh nào?
Lời giải
Giới thiệu về Hồ Gươm
- Hồ Hoàn Kiếm còn được gọi là Hồ Gươm là một hồ nước ngọt tự nhiên nằm ở trung tâm thành phố Hà Nội. Hồ có diện tích khoảng 12 ha. Trước kia, hồ còn có các tên gọi là hồ Lục Thủy [vì nước có màu xanh quanh năm], hồ Thủy Quân [dùng để duyệt thủy binh], hồ Tả Vọng và Hữu Vọng [trong thời Lê mạt]. Tên gọi Hoàn Kiếm xuất hiện vào đầu thế kỷ 15 gắn với truyền thuyết vua Lê Lợi trả gươm báu cho Rùa thần. Theo truyền thuyết, trong một lần vua Lê Lợi dạo chơi trên thuyền, bỗng một con rùa vàng nổi lên mặt nước đòi nhà vua trả thanh gươm mà Long Vương cho mượn để đánh đuổi quân Minh xâm lược. Nhà vua liền trả gươm cho rùa thần và rùa lặn xuống nước biến mất. Từ đó hồ được lấy tên là hồ Hoàn Kiếm. Tên hồ còn được lấy để đặt cho một quận trung tâm của Hà Nội [quận Hoàn Kiếm] và là hồ nước duy nhất của quận này cho đến ngày nay.
- Hồ Hoàn Kiếm có vị trí kết nối giữa khu phố cổ gồm các phố Hàng Ngang, Hàng Đào, Cầu Gỗ, Lương Văn Can, Lò Sũ... với khu phố Tây do người Pháp quy hoạch cách đây hơn một thế kỷ là Bảo Khánh, Nhà thờ, Tràng Thi, Hàng Bài, Đinh Tiên Hoàng, Tràng Tiền, Hàng Khay, Bà Triệu.
- Xung quanh Hồ Gươm có nhiều di tích nổi tiếng như Tháp Rùa, Đền Ngọc Sơn, Cầu Thê Húc, Tháp Bút, Đài Nghiên..
I.TÌM HIỂU TÁC PHẨM ĐỂ SOẠN BÀI SỰ TÍCH HỒ GƯƠM CHÂN TRỜI SÁNG TẠO
1. Thể loại, phương thức biểu đạt, ngôi kể Sự tích Hồ Gươm
a.Thể loại:truyền thuyết
-“Sự tích Hồ Gươm” thuộc loại truyền thuyết địa danh.
+Truyền thuyết địa danh là loại truyền thuyết giải thích nguồn gốc lịch sử của một địa danh.
+ Một số truyền thuyết địa danh như: Sự tích Hồ Tây, sự tích sông Tô Lịch, sự tích núi Vọng Phu…
b. Phương thức biểu đạt: Tự sự.
c. Ngôi kể: Ngôi thứ ba.
2. Bố cục bài sự tích Hồ Gươm
- Phần 1 [Từ đầu ...giặc nào trên đất nước]: Đức Long Quân cho Lê Lợi mượn gươm thần và quân Lam Sơn chiến thắng giặc Minh.
- Phần 2 [còn lại]: Lê Lợi trả gươm.
3. Tóm tắt bài sự tích Hồ Gươm
Thời giặc Minh đô hộ, Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa tại Lam Sơn được Long Quân cho mượn gươm thần giết giặc.
Người đánh cá Lê Thận ba lần kéo lưới đều vớt được một lưỡi gươm. Ít lâu sau, Lê Lợi bị giặc truy đuổi, chạy vào rừng thấy chuôi gươm nạm ngọc, tra vào lưỡi gươm nhà Lê Thận thì vừa như in, biết đó là gươm thần. Nhờ thanh gươm thần, nghĩa quân đã đánh tan quân xâm lược.
Một hôm, Lê Lợi đi thuyền dạo quanh hồ Tả Vọng, Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi gươm thần. Lê Lợi bèn trả lại gươm, Từ đó hồ Tả Vọng được đổi tên thành hồ Hoàn Kiếm.
4. Những sự việc chính truyện Sự tích Hồ Gươm
- Giặc Minh xâm lược, nghĩa quân Lam Sơn nổi dậy chống lại nhiều lần bị thua.
- Ở Thanh Hóa, Lê Thận đánh cá được lưỡi gươm lạ, dâng cho Lê Lợi.
- Lê Lợi có chuôi gươm tra vào lưỡi gươm vừa như in.
- Lê Lợi dùng lưỡi gươm thần, đánh đuổi giặc Minh.
- Lê Lợi làm vua, dạo thuyền ở hồ Tả Vọng, Long Quân sai Rùa Vàng đòi lại gươm thần. Từ đó, hồ Tả Vọng mang tên Hồ Gươm.
Soạn bài Sự tích Hồ Gươm
1.Vì sao đức Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơm mượn gươm thần ?
2.Lê Lợi đã nhận được gươm thần như thế nào ? Cách Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn và Lê Lợi mượn gươm có ý nghĩa gì ?
3.Hãy chỉ ra sức mạnh của gươm thần đối với nghĩa quân Lam Sơn ?
4.Khi nào Long Quân cho đòi gươm ? Cảnh đòi gươm và trả gươm đã diễn ra như thế nào ?
5.Thảo luận lớp : Ý nghĩa của truyện Sự tích Hồ Gươm.
6.Em biết còn truyền thuyết nào của nước ta cũng có hình ảnh Rùa Vàng ? Theo em, hình tượng Rùa Vàng trong truyền thuyết Việt Nam tượng trưng cho ai và cho cái gì ?
Lời giải:
A. Bố cục:
-Đoạn 1 :Từ đầu đếntên giặc nào trên đất nước : Long Quân cho Lê Lợi mượn gươm và quân Lam Sơn chiến thắng giặc Minh.
- Đoạn 2 : Còn lại : Lê Lợi trả gươm.
B. Tóm tắt
Nghĩa quân Lam Sơn chống giặc Minh nhưng nhiều lần bị thua. Đức Long Quân quyết định cho nghĩa quân mượn gươm thần.
Lê Thận đánh cá ba lần đều bắt được thanh sắt, nhìn kĩ lại dưới mồi lửa mới nhận ra là thanh gươm. Một hôm Lê Lợi đến nhà Lê Thận, thanh gươm sáng rực lên, trên đó có khắc chữ "Thuận Thiện", nhưng không ai biết đó là báu vật. Một lần bị giặc đuổi, Lê Lợi chạy vào rừng, bắt được chuôi gươm nạm ngọc trên cây đa. Ông đem về tra vào lưỡi ở nhà Lê Thận thì vừa như in, mới biết đó là gươm thần.
Từ khi có gươm, nghĩa quân chiến thắng liên tiếp, đuổi hết quân xâm lược.
Một năm sau khi thắng giặc, Lê Lợi đi thuyền chơi ở hồ Tả Vọng. Long Quân sai rùa vàng lên đòi lại gươm. Lê Lợi trả gươm. Từ đó hồ mang tên Hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm.
I. Đọc - Hiểu văn bản
Câu 1:Vì sao đức Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơm mượn gươm thần ?
- Giặc Minh đô hộ nước ta, chúng làm điều bạo ngược, nhân dân ta căm thù chúng đến tận xương tủy.
- Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống giặc nhưng thế lực còn yếu nên nhiều lần bị thua.
- Đức Long Quân muốn chia nghĩa quân thắng giặc.
Câu 2:Lê Lợi đã nhận được gươm thần như thế nào ? Cách Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn và Lê Lợi mượn gươm có ý nghĩa gì ?
- Lê Lợi không trực tiếp nhận được thanh gươm :
+ Đầu tiên là người đánh cá Lê Thận thả lưới bắt được gươm. Khi Lê Lợi đến nhà Lê Thận thì lưỡi gươm "sáng rực lên". Trên gươm có hai chữ "Thuận thiên". Nhưng không ai biết đó là báu vật.
+ Khi Lê Lợi bị giặc đuổi, thấy "ánh sáng lạ", ông bắt được chuôi gươm nạm ngọc trên cây đa.
+ Tra lưỡi gươm ở nhà Lê Thận vào chuôi gươm này thì "vừa như in".
+ Lê Thận nâng gươm lên, dâng cho Lê Lợi.
- Cách Long Vương cho nghĩa quân Lam Sơn và Lê Lợi mượn gươm như vậy có ý nghĩa :
+ Sức mạnh của thanh gươm thần là sức mạnh tập hợp, từ vùng sông nước đến vùng rừng núi, từ miền xuôi đến miền ngược.
+ Mỗi bộ phận của gươm ở một nơi nhưng khi khớp lại thì "vừa như in", thể hiện sự thống nhất nguyên vọng, ý chí chống giặc của toàn dân tộc.
+ Chữ "Thuận thiên" trên lưỡi gươm nhấn mạnh tính chất chính nghĩa, hợp lòng trời của nghĩa quân Lam Sơn.
Câu 3:Hãy chỉ ra sức mạnh của gươm thần đối với nghĩa quân Lam Sơn ?
Sức mạnh của gươm thần thể hiên ở chỗ :
- Từ khi có gươm, nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng, quân Minh bạt vía.
- Từ bị động trốn tránh, nghĩa quân chủ động, xông xáo tìm giặc.
- Gươm thần mở đường cho họ đánh tràn ra mãi, tiêu diệt và đuổi hết bọn xâm lược ra khỏi bờ cõi đất nước.
Câu 4:Khi nào Long Quân cho đòi gươm ? Cảnh đòi gươm và trả gươm đã diễn ra như thế nào ?
- Khi đất nước đã thanh bình, Lê Lợi đã lên ngôi vua và dời đô về Thăng Long thì Long Quân đòi lại gươm.
- Cảnh đòi gươm và trả gươm diễn ra trên hồ Tả Vọng :
+ Nhà vua ngự thuyền rồng dạo chơi trên hồ, Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi lại gươm.
+ Khi Rùa Vàng nhô lên, vua thấy lưỡi gươm thần đeo bên người động đậy. Rùa nói tiếng người : "Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho Long Quân". Nhà vua trả gươm, Rùa Vàng đớp lấy lặn xuống nước. "Gươm và rùa đã chìm đáy nước, người ta vần thấy vật gì sáng le lói dưới mặt hồ xanh".
Câu 5:Thảo luận lớp : Ý nghĩa của truyện Sự tích Hồ Gươm.
- Truyện ca ngợi tính chất chính nghĩa, tính chất nhân dân của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Có chính nghĩa, được mọi ngượi, mọi miền ủng hộ, cuộc khởi nghĩa đã thắng lợi hoàn toàn.
-Truyện đề cao, suy tôn vai trò của Lê Lợi, người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa đã được Long Quân [tổ tiên của dân tộc] ủng hộ, được nghĩa quân suy tôn, đã có công đuổi giặc, đem lại thái bình cho đất nước.
- Truyện giải thích tên gọi hồ Hoàn Kiếm, nhưng cũng nói lên nguyện vọng của nhân dân ta muốn sống trong hòa bình, hạnh phúc, không phải dùng vũ khí chiến tranh.
Câu 6:Em biết còn truyền thuyết nào của nước ta cũng có hình ảnh Rùa Vàng ? Theo em, hình tượng Rùa Vàng trong truyền thuyết Việt Nam tượng trưng cho ai và cho cái gì ?
- Truyền thuyết Mị Châu - Trọng Thủy [hay là An Dương Vương] cũng có Rùa Vàng.
- Đây là nhân vật tượng trưng cho sức mạnh, cho nguyện vọng, cho công lí của nhân dân.
II. Luyện tập
Câu 1: Hãy đọc phần Đọc thêm để thấy rõ hơn tính lặp lại và ý nghĩa của chi tiết trao gươm thần trong các truyền thuyết Việt Nam.
Câu 2: Vì sao tác giả dân gian không để Lê Lợi được trực tiếp nhận cả chuôi gươm và lưỡi gươm cùng một lúc ?
Trả lời :Nếu tác giả dân gian để Lê Lợi trực tiếp nhận cả chuôi gươm và lưỡi gươm cùng một lúc thì tác phẩm sẽ không thể hiện được tính chất toàn dân, trên dưới một lòng của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến. Thanh gươm Lê Lợi nhận được ìà thanh gươm thông nhất và hội tụ tư tưởng, tình cảm, sức mạnh của toàn dân trên mọi miền đất nước.
Câu 3: Lê Lợi nhận gươm ở Thanh Hóa nhưng lại trả gươm ở Hồ Gươm - Thăng Long. Nếu Lê Lợi trả gươm ở Thanh Hóa thì ý nghĩa của truyền thuyết sẽ khác đi như thế nào ?
Trả lời : Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn ở Thanh Hóa, Lê Lợi nhận gươm thần ở đây là đúng. Nhưng trả gươm lại ở Thăng Long bởi vì đây là cố đô, là thủ đô của đất nước. Nó là biểu tượng cho sự nghiệp xây dựng hòa bình phồn vinh của toàn dân tộc trong giai đoạn thái bình. Việc trả gươm ở Thăng Long là một ngụ ý của Long Vương : yêu cầu vua phải trị nước trong thời bình để "thuận thiên". Hai không gian là hai thời kì, hai sứ mệnh của Lê Lợi.
Câu 4: Hãy nhắc lại định nghĩa truyền thuyết và kể tên những truyền thuyết đã học.
- Truyền thuyết là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ, thường có yếu tố tưởng tượng kì ảo. Truyền thuyết thể hiện thái độ và cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử.
- Các truyền thuyết đã học: Con Rồng, cháu Tiên; Bánh chưng, bánh giày; Thánh Gióng; Sơn Tinh, Thuỷ Tinh, Sự tích Hồ Gươm.
Giải các bài tập Bài 4 SGK Ngữ văn 6 •Sự tích Hồ Gươm •Chủ đề và dàn bài của bài văn tự sự •Tìm hiểu đề và cách làm bài văn tự sự •Viết bài tập làm văn số 1 - Văn kể chuyện [làm ở nhà]
Bài trước Bài sau