Ngày 22/11, nhân kỷ niệm 50 năm ngày thành lập đảng cầm quyền Dân chủ Tự do [ LDP ] Nhật Bản, những nghị sĩ đã trình lên Quốc hội một dự luật do cơ quan chính phủ bảo trợ, theo đó sẽ nâng Cục Phòng vệ Nhật Bản lên thành Bộ Quốc phòng. Nếu dự án Bất Động Sản này trở thành hiện thực, sẽ là bước ngoặt quan trọng xóa bỏ lệnh cấm kiến thiết xây dựng lực lượng quân đội do Mỹ áp đặt từ sau Chiến tranh quốc tế II .Vì sao Nhật Bản muốn thiết kế xây dựng lực lượng quân đội vào lúc này ? Và ảnh hưởng tác động của nó tới bảo mật an ninh châu Á sẽ như thế nào ?
Sau Chiến tranh quốc tế II, dưới sự chỉ huy của tướng Douglas MacArthur, năm 1947, bản Hiến pháp Hòa bình của Nhật Bản sinh ra có lao lý tại Điều 9 rằng : “ Nhân dân Nhật Bản vĩnh viễn từ bỏ cuộc chiến tranh với tư cách chủ quyền lãnh thổ vương quốc, từ bỏ việc rình rập đe dọa hoặc sử dụng vũ lực làm công cụ trong việc xử lý những xung đột quốc tế ”. Bản Hiến pháp tuy vẫn được cho phép Nhật duy trì một Lực lượng Phòng vệ [ SDF ], nhưng không được tiến hành lực lượng này ra ngoài chủ quyền lãnh thổ Nhật Bản .
Với tư cách một cường quốc chiếm đóng sau chiến tranh, Mỹ đã tiến hành những chính sách trái với thỏa thuận đã được các nước Đồng minh thông qua, nhằm mục đích buộc Nhật phải phụ thuộc vào Mỹ về kinh tế và chính trị và biến nước Nhật thành căn cứ quân sự của Mỹ ở Viễn Đông.
Bạn đang đọc: Vì sao Nhật Bản muốn sửa đổi hiến pháp?
Tàu ngầm thế hệ mới của Nhật Bản .Tháng 10/1950, Chính phủ Mỹ đề nghị bắt đầu thảo luận về Hòa ước với Nhật trên cơ sở dự thảo do Mỹ đưa ra. Hòa ước San Fransisco sau đó đã được thông qua vào tháng 9/1951, trong đó không quy định việc đảm bảo không cho phép phục hồi chủ nghĩa quân phiệt Nhật, mức độ lực lượng vũ trang không bị hạn chế. Không những thế, Nhật không bị cấm tham gia các khối quân sự khác mà còn có quyền ký kết các Hiệp ước liên minh quân sự và có thể có quân đội và căn cứ quân sự nước ngoài trên đất Nhật.
Mọi Người Cũng Xem Tiểu sử ca sĩ Đan Nguyên
Ngày 8/9/1951, Mỹ đã ký với Nhật một Hiệp ước bảo mật an ninh được cho phép quân đội Mỹ đóng lâu bền hơn trên chủ quyền lãnh thổ Nhật và vùng lân cận. Trong quy trình tiến độ này, SDF vẫn nằm dưới sự tinh chỉnh và điều khiển của Cơ quan quốc phòng dân sự, nhờ vào vào thủ tướng. Mặc dù được huấn luyện và đào tạo tốt, bảo vệ chất lượng để triển khai những trách nhiệm được phó thác, tuy nhiên SDF vẫn là một lực lượng nhỏ, thiếu người, và vẫn chưa được trang bị rất đầy đủ để thực thi những chiến dịch quân sự chiến lược có quy mô lớn. Các hoạt động giải trí của SDF đa phần vẫn là ship hàng những hoạt động giải trí cứu trợ nhân đạo và những nỗ lực gìn giữ độc lập của LHQ.
Bước sang thập niên 60 của thế kỷ XX, dưới chiếc ô của Mỹ, Nhật Bản đã tăng trưởng khá nhanh cả về kinh tế tài chính lẫn quân sự chiến lược. Trong quy trình tiến độ này, chủ trương phòng vệ vương quốc của Nhật Bản được duy trì dựa trên Hiệp ước An ninh Mỹ – Nhật sửa đổi năm 1960, theo đó Nhật Bản có nghĩa vụ và trách nhiệm bảo vệ bảo mật an ninh của riêng mình. Ngoài ra, Hoa Kỳ cũng đồng ý chấp thuận tham gia vào việc phòng thủ của Nhật trong trường hợp Nhật Bản hoặc những vùng chủ quyền lãnh thổ của nước này bị tiến công .
Mặc dù quy mô và khả năng của SDF luôn bị giới hạn bởi vai trò của nó, tới năm 1976, kế hoạch phòng thủ của Nhật Bản đã chú trọng vào việc phát triển lực lượng, đủ khả năng đối phó với các đối thủ tiềm tàng tại khu vực. Cũng bắt đầu từ năm 1976, chính sách của chính phủ cho phép SDF được phát triển đủ nhằm đẩy lùi các cuộc xâm lược có giới hạn, trên quy mô nhỏ và điều này càng khiến Nhật phụ thuộc nhiều hơn vào Mỹ để nhận viện trợ, trong trường hợp xảy ra tấn công quân sự.
Bước sang những năm 90, nhà nước Nhật Bản mở màn xem xét lại chủ trương bảo mật an ninh của mình trên cơ sở những căng thẳng mệt mỏi giảm bớt ở vùng Viễn Đông vẫn dưới chiếc ô của Mỹ, lực lượng phòng vệ của Nhật Bản đã có những bước chuyển biến vượt bậc. Cho tới nay, ngân sách chi cho quốc phòng hàng năm ở Nhật Bản lên tới khoảng chừng 50 tỉ USD và SDF đã có khoảng chừng 240.000 quân . Tháng 6/1992, Nghị viện Nhật trải qua Bộ luật Hợp tác gìn giữ tự do Liên Hiệp Quốc, trong đó được cho phép SDF được tham gia vào những hoạt động giải trí của Liên Hiệp Quốc như : y tế, viện trợ nhân đạo, vận tải đường bộ, thay thế sửa chữa hạ tầng, giám sát bầu cử và hoạch định tác chiến trong những điều kiện kèm theo được giám sát ngặt nghèo .
Tháng 5/1999, Quốc hội Nhật Bản trải qua một luật đạo bổ trợ, tương quan tới Hiệp ước An ninh Mỹ – Nhật, nhằm mục đích bảo vệ việc thực thi có hiệu suất cao của chương trình “ Những đường hướng cho sự hợp tác phòng thủ Nhật – Mỹ ” .
Thủ tướng Sin-dô A-bê có tham vọng thực hiện sự thay đổi có tính bước ngoặt đó ngay trong năm nay. Theo Thời báo Nhật Bản, phát biểu tại cuộc họp của các nghị sĩ liên đảng ủng hộ cải cách Hiến pháp hôm 1-5, ông khẳng định năm nay là thời điểm thích hợp để thực hiện “bước đi lịch sử” trong việc cải cách Hiến pháp hòa bình sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Thủ tướng Nhật Bản gọi đây là một hiến pháp lý tưởng, viện dẫn tình hình an ninh đang ngày càng trở nên nghiêm trọng là một trong những nhân tố dẫn đến việc sửa đổi đầu tiên đối với Hiến pháp Nhật Bản.
Bản Hiến pháp hiện nay của Nhật Bản có hiệu lực cách đây 70 năm. Ông Sin-dô A-bê coi đây là thời điểm chín muồi và điều chính quyền đang tìm kiếm là một kế hoạch cụ thể. Ông cho biết, những người coi Hiến pháp là một văn bản không thể sửa đổi giờ chỉ còn là thiểu số. Thủ tướng Nhật Bản cũng khẳng định, ông sẽ chứng minh với công luận việc chính phủ của ông sẽ có những kế hoạch như thế nào để bảo tồn “một nước Nhật hòa bình, thịnh vượng trong bối cảnh đối mặt với nhiều thách thức, từ nguy cơ an ninh khu vực cho tới tình trạng dân số và lực lượng lao động giảm”.
Thủ tướng Nhật Bản Sin-dô A-bê phát biểu tại cuộc họp ở Tô-ki-ô hôm 1-5 về vấn đề sửa đổi Hiến pháp.Ảnh:Kyodo
Việc sửa đổi điều khoản quy định từ bỏ chiến tranh để giải quyết các tranh chấp trong Hiến pháp là một trong những mục tiêu chính trị mà ông Sin-dô A-bê theo đuổi từ lâu. Chính ông là người đã phê chuẩn các điều luật cho phép Nhật Bản được dùng quyền phòng vệ tập thể mà không vi phạm Điều 9 Hiến pháp Nhật Bản, đồng thời gỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu vũ khí với Nhật. Nhật Bản đã chủ động khởi xướng một sáng kiến an ninh với ASEAN trong bối cảnh an ninh trong khu vực ngày càng đối mặt với nhiều thách thức. Mới đây nhất, hôm 1-5, lần đầu tiên kể từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai, Nhật Bản đã điều chiến hạm lớn nhất của mình hộ tống một tàu cung ứng của Mỹ hoạt động trong vùng biển Nhật Bản.Việc sửa đổi Hiến pháp sẽ tạo ra những cơ sở pháp lý mạnh mẽ hơn cho các biện pháp quốc phòng gây tranh cãi của ông Sin-dô A-bê. Các điều khoản pháp lý mới sẽ dỡ bỏ hạn chế đối với việc triển khai quân đội Nhật Bản ra nước ngoài và mở rộng định nghĩa “phòng vệ” để bao hàm cả việc trợ giúp đồng minh. Bản dự thảo sửa đổi Hiến pháp của Nhật Bản do đảng cầm quyền đệ trình năm 2012 khôi phục những truyền thống Hoàng tộc tương tự với các giai đoạn trước chiến tranh, tập trung vào Nhật Hoàng và trong một số trường hợp đặt lợi ích quốc gia lên trên những quyền cơ bản của mỗi cá nhân.
Trong nhiều năm qua, đảng Dân chủ tự do của ông Sin-dô A-bê và những người ủng hộ luôn thúc đẩy những nỗ lực cải cách Hiến pháp. Họ cho rằng, bản Hiến pháp năm 1947 của Nhật là di sản của một nước Nhật thất bại trong Chiến tranh thế giới thứ hai và là sự áp đặt ý chí của bên chiến thắng về các giá trị và trật tự thế giới. Bản Hiến pháp này tuyên bố từ bỏ việc sử dụng vũ lực trong các xung đột quốc tế và hạn chế khả năng phòng vệ của binh sĩ Nhật Bản, mặc dù Nhật Bản có một lực lượng quân đội hiện đại được vũ trang tối tân và hợp tác chặt chẽ với Mỹ.
Tuy nhiên, dư luận Nhật Bản bị chia rẽ sâu sắc xung quanh đề xuất sửa đổi Hiến pháp mà Thủ tướng Sin-dô A-bê cùng đảng cầm quyền của ông đang thúc đẩy. Tạp chí Foreign Policy mới đây dẫn kết quả một cuộc thăm dò dư luận về quan điểm của công chúng Nhật với việc thay đổi Hiến pháp, cho thấy dường như một nửa người dân Nhật đồng thuận với việc này. Khoảng 49% số người được hỏi tin rằng Điều 9 trong Hiến pháp Nhật cần phải thay đổi. Tuy nhiên, 51% số người được hỏi nói họ không muốn Hiến pháp Nhật Bản thay đổi dưới thời cầm quyền của Thủ tướng Sin-dô A-bê. Trong khi đó, một cuộc thăm dò dư luận gần đây của Đài truyền hình TBS cho thấy tỷ lệ người dân ủng hộ việc sửa đổi Hiến pháp đã giảm mạnh những năm qua.
Nhiều người Nhật quan ngại về những hệ quả từ chương trình nghị sự của Thủ tướng Sin-dô A-bê liên quan đến cải tổ Hiến pháp. Họ cho rằng nghị trình này đi ngược lại an ninh quốc gia và lập trường quốc tế đúng đắn của Nhật Bản. Họ lo ngại các động thái phòng vệ của ông Sin-dô A-bê sẽ dễ khiến Nhật bị kéo vào chiến tranh, chấm dứt chủ nghĩa hòa bình thời hậu chiến của nước này.
Theo quy định, để thực hiện đề xuất sửa đổi Hiến pháp và kêu gọi trưng cầu ý dân về việc này, cần sự nhất trí của hai phần ba số nghị sĩ ở cả hai viện. Hiện liên minh cầm quyền của Thủ tướng Sin-dô A-bê và các đảng đối lập ủng hộ sửa đổi Hiến pháp đã có được hai phần ba sự ủng hộ, song sự nhạy cảm của dân chúng đối với Hiến pháp có khả năng sẽ khiến họ tìm kiếm sự đồng thuận từ phe còn lại trong quốc hội.
Những nỗ lực của Thủ tướng Sin-dô A-bê nhằm cải tổ Hiến pháp được thúc đẩy vào thời điểm căng thẳng khu vực leo thang liên quan đến các vụ thử tên lửa của Triều Tiên vốn tác động ít nhiều tới dư luận trong nước về vấn đề này. Trong khi đó, đảng của ông Sin-dô A-bê đang chiếm tỷ lệ đa số ở cả hai viện Quốc hội. Giới quan sát cho rằng, với những diễn biến hiện nay ở cả bên trong và bên ngoài đất nước, đây sẽ là thời điểm thuận lợi để ông Sin-dô A-bê thúc đẩy chương trình nghị sự của mình.
MAI NGUYÊN