Titop là ai
|
Kỳ 1: Mỗi đảo là một kỳ quan
Hòn đảo của tình hữu nghị Cụ Nguyễn Văn Cải, 96 tuổi, là ngư dân cao tuổi nhất làng chài Cửa Vạn trên vịnh Hạ Long, cho hay trước đây dưới thời Pháp thống trị thì đảo Titôp có tên gọi khá rùng rợn là đảo Nghĩa Địa, hay còn gọi đảo Hồng Thập Tự. Sở dĩ có tên gọi này là do năm 1905, một tàu chở hàng của Pháp khi vào vịnh Hạ Long do không có hoa tiêu thông thạo luồng lạch đã đâm vào đá ngầm, bị đắm ở vũng Con Cóc, các thủy thủ đoàn thiệt mạng được đưa về chôn ở đảo này. Từ đó, dân chài ít dám đến khu đảo này khai thác hải sản, đảo trở nên hoang sơ. Cụ Cải nói rằng mãi đến năm 1965, dân làng chài trên vịnh Hạ Long mới biết hoang đảo này có tên gọi là đảo Titôp. Tài liệu của Bảo tàng Quảng Ninh còn lưu giữ có ghi rõ sự kiện đảo Titôp được Hồ Chủ tịch đặt tên. Ngày 22-1-1962, Bác Hồ đi thăm vịnh Hạ Long lần thứ năm, cùng đi với Bác có anh hùng phi công vũ trụ Liên Xô (cũ) Ghecman Titôp. Tại đảo, Hồ Chủ tịch đã cùng Titôp tắm biển và người anh hùng phi công vũ trụ tỏ ra thích thú thấy bãi tắm có doi cát, nước biển sạch không kém các bãi tắm phương Tây. Tại bãi tắm, Bác Hồ nói với Titôp rằng để ghi nhớ sự kiện một phi công vũ trụ Liên Xô đến thăm Hạ Long và biểu thị tình hữu nghị hai nước Việt - Xô, Bác đề nghị lấy tên Titôp đặt cho đảo. Và Hội đồng nhân dân tỉnh Quảng Ninh trong kỳ họp tháng 5-1962 đã ra nghị quyết đổi tên đảo thành Titôp. Trưởng ban quản lý vịnh Hạ Long Ngô Hùng cho biết sau khi vịnh được đưa vào danh sách di sản thế giới năm 1994, trong lịch trình tham quan trên vịnh Hạ Long, đảo Titôp là một trong những điểm đến hấp dẫn du khách vì ở đây có bãi tắm đẹp nhất và sạch nhất vịnh Hạ Long được đưa vào khai thác. Mấy năm gần đây, địa điểm này được ban quản lý vịnh đưa vào khai thác một loạt dịch vụ du lịch hấp dẫn khác như bay tàu lượn, nhảy dù, lặn biển, bơi thuyền kayak... khiến đảo lúc nào cũng tấp nập du khách. Ngày 21-7-2007, sau một tuần vịnh Hạ Long được đưa vào danh sách đề cử là kỳ quan thiên nhiên thế giới, ban quản lý vịnh đã lắp đặt mạng Internet không dây trên đảo Titôp để du khách tham quan có thể dễ dàng vào laptop tham gia bình chọn.
Chủ tịch UBND TP Hạ Long Nguyễn Văn Tuấn, nguyên trưởng ban quản lý vịnh Hạ Long, nhớ lại một buổi sáng mùa hè năm 1999 ông nhận được điện thoại từ Hà Nội báo rằng chuẩn bị đón Ghecman Titôp đi thăm vịnh Hạ Long, sắp xếp tàu xuồng đón Titôp sẽ đến chỉ sau vài tiếng. Ông Tuấn kể: “Trái ngược với suy nghĩ của tôi là anh hùng phi công vũ trụ phải to lớn và đường bệ, Ghecman Titôp xuất hiện trước mặt tôi là một ông già tầm thước, cao chừng 1,67m, chỉ nhỉnh hơn tôi một tí”. Lần này sang thăm VN, Ghecman Titôp đi cùng các nhà khoa học nước ngoài do Liên hiệp Các tổ chức hữu nghị VN mời, đó là một chuyến đi không ồn ào. Tàu rẽ sóng đưa đoàn du khách ra vịnh Hạ Long, đứng bên cạnh lan can tàu, Titôp nheo mắt trước nắng và gió biển, kể lại cho khách trong đoàn nghe về kỷ niệm được cùng lãnh tụ VN Hồ Chí Minh du ngoạn trên vịnh Hạ Long cách đây 37 năm. “Tôi còn được tắm biển với Hồ Chủ tịch và Người bơi rất giỏi!”, Titôp khoa hai tay làm động tác bơi lội làm mọi người cười vui vẻ. Ông Tuấn nhớ rằng khi tàu thả neo cập bến đảo Titôp, người anh hùng phi công vũ trụ đã gần 70 tuổi nhanh nhẹn nhảy xuống bãi cát khiến ai cũng lo lắng. Titôp chỉ tay về phía bãi tắm và thốt lên với vẻ vui mừng bằng tiếng Nga: “Đông quá, đông quá, sao lại đông thế nhỉ?”. Ông Tuấn đưa Titôp đến bên tấm bia ghi sự kiện đảo được đặt tên người anh hùng. Titôp đưa hai tay ôm ghì lấy tấm bia, rưng rưng nước mắt. Và tại đảo Titôp, người anh hùng phi công vũ trụ đã run run ghi nắn nót từng nét chữ vào sổ lưu niệm: “Cảm ơn số phận đã cho tôi có dịp trở lại hòn đảo nhỏ xinh đẹp này! Ghecman Titôp”. Trước khi rời hòn đảo mang tên mình, Titôp nói với ông Tuấn: “Sau gần 40 năm trở lại, tôi rất xúc động với tình cảm trước sau như một của người dân VN, các bạn vẫn còn nhớ đến tôi”. Titôp hứa với ông Tuấn sẽ cố gắng thu xếp thời gian để đưa gia đình sang thăm đảo một dịp gần nhất. Ông Tuấn bỗng trầm giọng xúc động cho hay vào năm 2001, qua phương tiện truyền thông nghe tin Titôp mất sau một cơn bạo bệnh, Ban quản lý vịnh Hạ Long đã tổ chức một lễ truy điệu long trọng người phi công vũ trụ Liên Xô trên đảo Titôp và cho một chiếc tàu chạy vòng quanh đảo thả những vòng hoa viếng xuống mặt vịnh. Một ngày hè năm 2006, phu nhân của Ghecman Titôp đã thực hiện lời hứa của chồng. Từ Nga sang thăm VN, bà đã đến vịnh Hạ Long, một mình đi tha thẩn trên bãi cát vàng mà ngày trước chồng bà đã cùng được tắm với Chủ tịch Hồ Chí Minh, đứng lặng trước tấm bia ghi sự kiện đảo mang tên Titôp và khóc. Hướng dẫn viên trên đảo Titôp Nguyễn Mạnh Hiền cho hay khi bà Titôp được nghe kể lại sự kiện Titôp được đặt tên và sự kiện tổ chức lễ truy điệu Titôp trên đảo, bà đã cảm động nói rằng: “Các bạn là những người thân của gia đình Titôp, Hạ Long thật tuyệt vời và chứa chan tình người!”.
Là hòn đảo vinh dự được Bác Hồ đặt tên trong một lần về thăm Quảng Ninh, Ti Tốp là một trong những nơi ghi dấu ấn về tình hữu nghị Việt Nam - Liên Xô (nước Nga hôm nay). Giờ đây, Ti Tốp đón hàng nghìn du khách đến tham quan mỗi ngày, "hòn ngọc" của tình hữu nghị Việt - Xô đang tỏa sáng, trở thành điểm du lịch hấp dẫn trong lòng Di sản thế giới Vịnh Hạ Long. Chuyện về chuyến thăm của anh hùng Ti Tốp
Được Ban Liên lạc Hội Cựu chiến binh Hải quân Quảng Ninh giới thiệu, chúng tôi tìm gặp Đại tá Trần Bạch, từng công tác tại Bộ Tư lệnh Hải quân, hiện đang ở Vạn Mỹ, Hải Phòng, người vinh dự được đưa Bác Hồ và anh hùng Ti Tốp tham quan Vịnh Hạ Long, thăm đảo Ti Tốp. Dù đã bước vào tuổi 80 và vừa trải qua cơn bạo bệnh nhưng khi nhắc tới lần được gặp, đưa đón Bác Hồ, ông kể với giọng hồ hởi và không giấu được sự xúc động. Ông kể: Đối với tôi thật sự mãn nguyện và cảm động, cuộc đời như một phép màu khi tôi đã được gặp, đưa đón Bác Hồ 5 lần. Và chuyến thăm đảo Ti Tốp chính là lần thứ 5. Lúc bấy giờ tôi là thuyền trưởng tàu 120 của Phân đội 1, Căn cứ 1 Hải quân được lệnh đón Bác ở Bãi Cháy. Tôi còn nhớ lúc đó lực lượng đi đón Bác khoảng trên 30 chiến sỹ hải quân, 2 tàu tuần tra và 1 tàu gỗ. Đội hình được triển khai 3 tàu hàng dọc, tôi là thuyền trưởng tàu 120 đi dẫn đường cho tàu chở Bác Hồ và anh hùng Ti Tốp, sau cùng là tàu pháo 122.
Tôi nhớ đó là một buổi sáng đẹp trời, bác mặc bộ quần áo kaki, khuôn mặt vui tươi. Sau khi tham quan Vịnh Hạ Long, Bác Hồ và anh hùng Ti Tốp lên tham quan, tắm biển ở một hòn đảo đẹp giữa vịnh có doi cát vàng hình bán nguyệt. Buổi tham quan kết thúc vào buổi trưa cùng ngày, anh hùng Ti Tốp và các thành viên trong đoàn đều khen ngợi vẻ đẹp của Vịnh Hạ Long. Kỷ niệm chuyến đi, Bác Hồ đã đặt tên cho hòn đảo mà Người đến thăm là Ti Tốp với ý nghĩa "giữ Ti Tốp ở lại mãi" và thể hiện tình hữu nghị Việt Nam - Liên Xô. Câu chuyện về chuyến tham quan của Bác Hồ và anh hùng Ti Tốp trên Vịnh Hạ Long được người dân làng chài trên vịnh gìn giữ, lưu truyền. Ông Nguyễn Văn Đức, 56 tuổi, ngư dân làng chài Bồ Nâu gần khu vực đảo Ti Tốp cho biết, là thế hệ sau nên chúng tôi chỉ được các cụ kể lại về chuyến tham quan của Bác Hồ và anh hùng vũ trụ Ti Tốp. Tuy không được vinh dự gặp Bác nhưng trong tâm khảm chúng tôi còn nhớ rõ lời thế hệ cha ông đi trước dạy và tâm niệm giữ gìn hòn đảo, bảo vệ vẻ đẹp của đảo... như bảo vệ sự yên bình của quê hương làng xóm. Đó là cách làm theo lời Bác dặn của người dân chúng tôi.
Với ông Vũ Văn Lương, Tổng Thư ký Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Quảng Ninh lại không thể nào quên những dòng hồi ký đầy cảm xúc của anh hùng vũ trụ Ti Tốp. Ông kể, trong những lần thăm Nga, tôi được tiếp xúc với các đồng nghiệp, được đọc cuốn hồi ký "Hành trình xanh của tôi" (xuất bản 1982, nguyên bản tiếng Nga) đầy cảm xúc của Ti Tốp với những chi tiết cụ thể chuyến đi như: "Đó là một ngày quang cảnh mây trời rất đẹp. Trong chuyến đi Chủ tịch Hồ Chí Minh còn đề nghị gọi thân mật Người là Bác Hồ; chúng ta không thể giữ Ti Tốp mãi được, nhưng chúng ta sẽ có cách giữ Ti Tốp ở lại bằng cách khác. Chúng ta đặt tên hòn đảo này là Ti Tốp...".
"Hòn ngọc" trong lòng kỳ quan Từ một hòn đảo hoang sơ, nay diện mạo đảo Ti Tốp đã thay đổi cơ bản, mỗi ngày đón hàng nghìn du khách đến tham quan. Bà Phạm Thuỳ Dương, Trưởng Ban Quản lý Vịnh Hạ Long cho biết, thấy được vẻ đẹp cũng như giá trị lịch sử to lớn của đảo, trong suốt những năm qua, đơn vị đã đầu tư tôn tạo, bảo tồn nguyên trạng cảnh quan đảo Ti Tốp đồng thời phát huy những giá trị vốn có, tôn trọng những giá trị lịch sử. Nhờ sự kết hợp hài hoà đó mà đảo có một vẻ đẹp và sự hấp dẫn riêng có, trở thành một trong những điểm tham quan hấp dẫn nhất Vịnh Hạ Long.
Ban Quản lý Vịnh Hạ Long đã tiến hành tôn tạo cảnh quan của đảo, xây dựng hệ thống đường đi, bến cập tàu, lầu vọng cảnh, các công trình hạ tầng cần thiết... tạo điều kiện thuận lợi cho du khách tham quan đảo. Năm 2007, đơn vị đã cho xây dựng hệ thống đường đi ven đảo, nhà vệ sinh, trạm phát điện phía Tây Nam đảo, nhà cảng vụ quản lý tàu bè, bộ phận cứu hộ cứu nạn... Hàng năm đơn vị đổ hàng vạn khối cát mịn tạo bãi tắm hấp dẫn, trồng các loại thực vật đặc hữu tạo nét riêng cho Ti Tốp... Tháng 6-2013, Ban Quản lý Vịnh Hạ Long đã đầu tư bến cập tàu mới có vốn đầu tư 47 tỷ đồng, cho phép 15 tàu cập bến cùng một lúc. Bên cạnh đó, nhà soát vé, trạm cứu hộ cứu nạn, nhà công tác của cảng vụ, hệ thống phao neo... cũng được đầu tư tạo thuận lợi cho du khách tham quan. Nhờ vậy mà lượng khách tới đảo liên tục tăng trong những năm gần đây. 9 tháng năm 2013 lượng khách thăm đảo đạt trên 620 nghìn lượt. Ti Tốp đã trở thành điểm đến hấp dẫn du khách và là niềm tự hào của người dân Quảng Ninh.
Nói về sự đổi thay của đảo Ti Tốp, ông Nguyễn Văn Đức, ngư dân làng chài Bồ Nâu cho biết, trước những năm 1965, hòn đảo còn hoang sơ lắm, ít người qua lại bởi địa hình, lối đi khó khăn. Nay "viên ngọc thô" ngày nào đã trở thành điểm du lịch hấp dẫn với bãi cát vàng trải dài, nước biển trong xanh. Du lịch phát triển, ngư dân ở đây có cơ hội mở thêm các dịch vụ phục vụ hàng nghìn lượt du khách đến tham quan, tìm hiểu đời sống người dân làng chài. Cuộc sống người dân nhờ đó cũng được cải thiện nhiều. Chị Lê Thu Phượng, du khách Hà Nội cho biết, đảo Ti Tốp giờ đây đã "thay da đổi thịt", trở thành điểm du lịch hấp dẫn không thể thiếu khi tham quan Vịnh Hạ Long. Việc thu hút đông đảo du khách, đặc biệt là khách quốc tế là cách giới thiệu, quảng bá vẻ đẹp, những giá trị lịch sử vô giá của hòn đảo này.
Hiện Ban Quản lý Vịnh Hạ Long đã tiến hành lập quy hoạch tổng thể đảo Ti Tốp với các phân khu chức năng cụ thể, tôn tạo đảo thành một khu du lịch hấp dẫn, đẹp về cảnh quan với nhiều điểm nhấn mang dấu ấn lịch sử. Tỉnh Quảng Ninh cũng đang phối hợp với Hội hữu nghị Việt - Nga nghiên cứu lập dự án dựng tượng anh hùng vũ trụ Ti Tốp cùng một số công trình khác trên đảo. Với sự đầu tư và bảo tồn tốt, tin tưởng rằng Ti Tốp sẽ trở thành một đảo du lịch, thắng cảnh lịch sử được du khách trong nước và bè bạn quốc tế biết đến. T.Quân - Ngọc Hà - Thái Bình |
