Tại sao lại hay mơ

Mơ là điều mà ai cũng từng trải qua trong đời. Giấc mơ đẹp và ác mộng luôn tồn tại trong giấc ngủ của chúng ta. Câu hỏi đằng sau việc vì sao con người lại mơ đã khiến các triết gia và nhà khoa học say mê trong suốt hàng nghìn năm. Sau đây là một số giả thuyết phổ biến để giải thích hiện tượng này.

Mơ phản ánh ẩn ức của ta ở đời thực

Sigmund Freud (cha đẻ của ngành phân tâm học) đã từng đề xuất rằng giấc mơ đại diện cho mong muốn, suy nghĩ và thúc giục thuộc về tiềm thức của mỗi người, đặc biệt là mặt tối thầm kín ở con người.

Theo ông, những bản năng bị đè nén như sự hiếu chiến và ham muốn tình dục luôn chi phối chúng ta. Vì vậy, những ẩn ức vô thức ở đời thực sẽ tìm đường đi vào giấc mơ giúp bạn nhận ra sự tồn tại và giải tỏa nó.

Nhưng nhiều nghiên cứu khác đã nhận định, không nhất thiết phải là suy nghĩ đen tối, mà ức chế trong học tập và công việc cũng sẽ xuất hiện trong giấc mơ. Chẳng hạn, có người mơ thấy mình đã hoàn thành deadlines… cho đến khi mở mắt.

Ngoài ra khuyết thiếu về một số nhu cầu tinh thần còn dẫn đến việc giấc mơ lặp lại (recurring dream). Những nhu cầu này bao gồm quyền tự chủ, cảm giác có năng lực và mong muốn hòa nhập. Ví dụ, một đứa trẻ bị bố mẹ tạo áp lực lớn trong việc học hành liên tục mơ thấy mình đứng trước phòng thi nhưng chưa học chữ nào.

Mơ giúp chúng ta củng cố trí nhớ

Trong một nghiên cứu tìm đường ra khỏi một mê cung 3D, các nhà khoa học đã khám phá ra rằng những người ngủ và mơ về mê cung sau lần thử đầu làm tốt hơn ở lần thứ hai. Thậm chí, họ có thể nhớ tốt hơn gấp 10 lần so với người thức giữa hai lần thử hoặc ngủ nhưng không mơ về mê cung.

Chúng ta trải qua giấc mơ khi ở REM - giai đoạn cuối cùng và chiếm khoảng 25% chu kỳ giấc ngủ. Đây là lúc mà não bộ hoạt động mạnh nhất và giấc ngủ trong giai đoạn này được chứng minh giúp bạn tăng hiệu suất về tinh thần lẫn thể chất sau khi thức dậy. Nguyên nhân được cho là trong giai đoạn ngủ sâu, liên kết giữa vùng hồi hải mã và vỏ não diễn ra mạnh hơn, hỗ trợ việc truy hồi ký ức sau khi tỉnh dậy.

Mơ giúp loại bỏ suy nghĩ dư thừa

Não bộ của bạn được cấu thành bởi sự liên kết của 10.000 nghìn tỷ neuron được tạo ra qua những gì bạn nghĩ và làm. Việc sản sinh neuron mới liên tục có thể khiến não bộ quá tải.

Vì vậy theo giả thuyết của sinh học thần kinh, não bạn có một cơ chế được gọi là ‘học đảo ngược’ (reverse learning). Cụ thể khi mơ, vỏ não của bạn sẽ đánh giá các liên kết neuron và loại bỏ những gì không cần thiết. Nếu không có quá trình quên đi, các suy nghĩ “ký sinh” có thể làm gián đoạn suy nghĩ cần thiết và giảm hiệu quả trí nhớ.

Mơ giúp chúng ta giải quyết tình huống ngoài đời thực

Bạn hẳn đã từng trải qua ác mộng và không mấy thích thú với việc này, nhưng chúng không phải lúc nào cũng tệ. Giấc mơ như bị thú dữ săn đuổi hay đánh nhau với ai đó là cách để chúng ta ‘diễn tập bản năng nguyên thủy’ (primitive instinct rehearsal).

Giả thuyết này cho rằng những giấc mơ kiểu “ngàn cân treo sợi tóc” cho phép bạn luyện tập khả năng chiến đấu, giữ cho trực giác sắc bén và đáng tin cậy nếu rủi một ngày nào đó cần đến chúng.

Ngoài ra khi mơ, bạn không bị giới hạn bởi thực tế và lối mòn tư duy thông thường. Lúc này não sẽ dựng nên bức tranh toàn cảnh giúp bạn nắm bắt vấn đề và xây dựng giải pháp mà mình không nghĩ ra khi còn thức. Nhà hóa học Dmitri Ivanovich Mendeleev đã tìm ra cách sắp xếp nguyên tố hóa học lên một bảng sau giấc mơ.

Mơ để chữa lành vết thương tâm lý

Trong giai đoạn REM, các neuron dẫn truyền căng thẳng hoạt động kém hơn, ngay cả khi ta mơ về trải nghiệm đau thương. Vì thế, một số nhà khoa học cho rằng giấc mơ giúp mài mòn ký ức đau đớn để tạo không gian cho việc chữa lành.

Trải nghiệm lại nỗi đau với mức độ căng thẳng thấp hơn trong mơ giúp bạn có cái nhìn rõ ràng và tăng khả năng xử lý chúng một cách lành mạnh. Các nhà khoa học cũng tin rằng có sự tương quan giữa việc khó ngủ và khả năng phục hồi thấp ở các bệnh nhân trầm cảm hoặc rối loạn lo âu sau sang chấn (PTSD).

Kết

Vẫn còn rất nhiều bí ẩn xung quanh giấc mơ mà khoa học vẫn đang tìm lời giải đáp, chẳng hạn như hiện tượng một người gặp lại giấc mơ ở đời thực (déjà rêvé). Có thể đến một lúc nào đó sự phát triển của khoa học sẽ giúp chúng ta lý giải được toàn bộ bí ẩn của giấc mơ. Nhưng cho đến thời điểm đó thì hãy “cứ mơ đi vì cuộc đời cho phép”.

Mơ là một hoạt động kỳ diệu và vô cùng chăm chỉ của bộ não. Tuy nhiên ngủ hay mơ, giấc ngủ chập chờn lại không hề tốt. Bài viết này sẽ giúp giải đáp câu hỏi của rất nhiều độc giả: “Ngủ không sâu giấc, ngủ hay mơ có nguy hiểm không?”.

Sự thực về 1 giấc ngủ ngon.

Một giấc ngủ ngon có nghĩa là ngủ đủ 7 – 9 tiếng liên tục mà không bị làm phiền bởi những hoạt động như đi vệ sinh, uống nước hay trở qua trở lại.

Một giấc ngủ ngon mang nhiều ý nghĩa hơn là việc chỉ ngủ 7 hay 9 tiếng mỗi đêm. Một giấc ngủ ngon có nghĩa là cảm thấy được thư giãn sau cả ngày dài, không mơ hay mộng mị. Sau giấc ngủ, bạn phải thực sự cảm thấy tỉnh táo, đó mới là giấc ngủ ngon.

Theo một nhóm các nhà nghiên cứu người Pháp viết trong Tạp chí Nghiên cứu Giấc ngủ, tất cả mọi người đều mơ trong khi ngủ, ngay cả khi họ nghĩ họ không mơ.

Vậy liệu có mối liên hệ nào giữa một giấc ngủ ngon và một giấc mơ đẹp không?

Theo viện Nghiên cứu Giấc ngủ (Mỹ) cho biết, khi một người ngủ đủ giấc kéo dài 7 – 9 tiếng mỗi đêm, họ trải qua đủ 4 giai đoạn của chu kì giấc ngủ (REM). Mỗi giai đoạn trong chu kỳ giấc ngủ kéo dài trung bình từ 90 – 110 phút. Cụ thể là:

• Giai đoạn 1 và 2 là giấc ngủ chưa sâu, sóng não chậm.
• Giai đoạn 3 là giai đoạn ngủ sâu nhất, đây là giai đoạn mà chúng ta khó bị đánh thức nhất.
• Giai đoạn 4, giấc ngủ REM khi nhịp thở bắt đầu nhanh dần và mắt chuyển động ngay bên dưới mí mắt. Đa số mọi người rơi vào giấc mơ ở giai đoạn này. Chúng ta cũng có thể mơ ở những giai đoạn khác, nhưng thường xảy ra nhất ở giai đoạn này.

Ngủ hay mơ có nguy hiểm không?

John S. Antrobus, giáo sư tâm lý và nhà nghiên cứu giấc ngủ tại Đại học City College of New York, cho biết: “Nhiều người thậm chí chẳng mơ chút nào trong đêm ngay khi họ có một giấc ngủ tồi tệ”.

Những tác nhân khiến cho giấc ngủ của bạn bị ảnh hưởng xấu thường là do việc uống quá nhiều đồ uống có cồn trước khi ngủ hay có một ngày căng thẳng, mệt mỏi. Những nguyên nhân khác cũng gây ra tác động tương tự đến giấc ngủ như là: dùng quá nhiều thiết bị điện tử như điện thoại di động, ti vi, máy tính, uống đồ uống có chứa caffeine trước khi ngủ, chỗ ngủ không thoải mái hoặc do giờ ngủ bị đảo lộn.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng giấc mơ tốt cho sức khỏe. Rubin Naiman, chuyên gia nghiên cứu tình trạng mơ, ngủ tại Trung tâm Nghiên cứu Arizona cho biết: những giấc mơ đẹp đẽ tốt cho sức khỏe tâm lý, hỗ trợ tăng cường trí nhớ, loại bỏ lo lắng và tăng cường sự minh mẫn.

Một nghiên cứu khác của Đại học Harvard cũng chỉ ra rằng giấc mơ trong đêm giúp bộ não được củng cố và xử lý thông tin tốt hơn.

Tuy nhiên, ngủ hay mơ lại hoàn toàn không tốt. Thời gian ngủ là khoảng thời gian vàng để cơ thể nói chung, đặc biệt là bộ não được nghỉ ngơi. Thế nhưng, ngủ hay mơ khiến não phải tiếp tục hoạt động liên tục. Đôi khi tình trạng này xảy ra do não và hệ thần kinh bị ức chế bởi 1 số bệnh lý liên quan đến tuần hoàn mà điển hình là chứng thiểu năng tuần hoàn máu não. Khi bạn ngủ và mơ quá nhiều, não hoạt động liên tục và làm giảm chất lượng của các tế bào não.

Khi giấc ngủ không sâu và bạn hay mơ, có nghĩa rằng cơ thể không được hưởng 1 thời gian nghỉ ngơi phù hợp. Hậu quả là sáng ra cơ thể mệt mỏi, đầu óc kém tỉnh táo. Lâu dần, người hay mơ có thể gặp các chứng bệnh liên quan đến tuần hoàn hoặc gặp phải tình trạng mất ngủ kinh niên, mộng du…

Yếu tố nào ảnh hưởng tới giấc mơ của chúng ta?

Có một vài yếu tố có thể ảnh hưởng tới những giấc mơ cũng như khả năng hồi tưởng giấc mơ đối với mọi độ tuổi, mọi giới tính và đặc điểm cá nhân. Hiện chưa có bằng chứng giải thích tại sao một số người nhớ về giấc mơ rõ ràng hơn những người khác. Thông thường, có lẽ chúng ta chỉ nhớ về những giấc mơ mà chúng ta có ngay gần thời điểm thức dậy. Antrobus, một nhà nghiên cứu giấc ngủ giải thích rằng điều này liên quan tới chu kỳ hoạt động của não bộ dựa trên giai đoạn của giấc ngủ. “Chu kỳ kéo dài bắt đầu trước khi chúng ta buồn ngủ, điều này khiến cho chúng ta muốn đi ngủ vào ban đêm”, ông cho biết. Chu kỳ này giảm dần theo thời gian, vì thế trước khi chúng ta thức giấc, não bộ sẽ hoạt động tích cực nhất và xuất hiện nhiều giấc mơ vào thời điểm này, chính vì điều này mọi người sẽ dễ nhớ lại những giấc mơ này hơn.

Tương tự, không có nghiên cứu nào dựa trên bằng chứng cho thấy chất lượng giấc ngủ ảnh hưởng đến khả năng nhớ lại đặc điểm của giấc mơ. Hơn thế, Paruthi cho biết “Bất cứ điều gì mọi người trải qua vào ban ngày đều ảnh hưởng trực tiếp tới giấc mơ vào ban đêm”.

“Thậm chí chỉ nghĩ về điều tốt để mơ có thể ảnh hưởng tới giấc mơ khi chúng ta rơi vào giấc ngủ”, Paruthi giải thích. “Vì vậy, chúng ta có thể có những ảnh hưởng tiêu cực lên giấc mơ nếu ban ngày chúng ta gặp phải những tình huống xấu, tiêu cực. Nhưng, mặt khác chúng ta cũng có được những ảnh hưởng tích cực tới giấc mơ nếu thứ cuối cùng chúng ta nghĩ về là một thứ tích cực.

Làm sao để kiểm soát giấc mơ?

Có một giấc ngủ ngon là điều quan trọng nhất mà chúng ta có thể làm để kiểm soát giấc mơ, Paruthi cho biết. Điều đầu tiên, trước nhất là tạo ra một không gian lý tưởng cho một giấc ngủ ngon như phòng tối, yên tĩnh và mát mẻ (18 – 22 độ C). Những cách khác chúng ta có thể làm để có được một giấc ngủ ngon là đi tắm, đọc sách trước khi ngủ, tập các bài tập thư giãn, tránh căng thẳng hoặc các hoạt động kích thích trước khi ngủ, ngủ một giấc ngắn trong ngày (hoặc không), tập thể dục vào buổi sáng, tránh uống đồ uống có cồn, có đường hoặc ăn quá nhiều, duy trì thói quen đi ngủ đều đặn hay đơn giản là đi ngủ khi đã mệt.

Mặc dù không thể kiểm soát hoàn toàn giấc mơ, nhưng vẫn có những thứ chúng ta có thể làm để hướng giấc mơ sang hướng tích cực hơn. Không ngủ cạnh những nơi có mùi khó chịu hoặc có âm thanh ồn ào, không hút thuốc và đồ ăn cay, ăn uống lành mạnh và tập luyện thường xuyên. Thực tế nếu muốn có những giấc mơ đẹp đẽ, hãy ngủ thật ngon và giữ lại trong đầu những suy nghĩ tích cực trước khi chìm vào giấc ngủ.

Tạo mọi điều kiện tốt nhất để những giấc mơ đẹp xuất hiện. Nhưng hay chắc chắn về việc bạn có thể kiểm soát thật tốt giấc mơ để não được nghỉ ngơi đúng lúc.

Nếu bạn thường xuyên bị mất ngủ, ngủ không sâu giấc thì có lẽ bạn nên tham khảo các mẹo giúp ngủ ngon sau đây: 8 cách trị mất ngủ hiệu quả mà không cần dùng thuốc