Nếu biểu hiện các bệnh kiết lị và sốt rét ở người cho biết cách phòng tránh các bệnh trên

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Mang Thị Phương Mai - Bác sĩ Truyền nhiễm - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Bệnh sốt rét lây truyền từ người sang người qua ký chủ trung gian là muỗi. Để phòng chống sốt rét, người dân cần thực hiện các biện pháp để tránh muỗi đốt, vệ sinh môi trường quanh nơi ở, tuyên truyền cộng đồng về cách phòng tránh bệnh sốt rét.

Bệnh sốt rét lưu hành chủ yếu tại các vùng có khí hậu nhiệt đới, cận nhiệt đới. Số ca mắc thường tăng cao vào đầu và cuối mùa mưa, điều kiện thời tiết ẩm thấp. Sốt rét có thể trở thành dịch lớn nếu không thực hiện các biện pháp phòng ngừa trên diện rộng. Do đó, sự tham gia phòng chống sốt rét của toàn cộng đồng và các đoàn thể là cực kỳ quan trọng. Phòng chống muỗi truyền bệnh được xem là cách phòng tránh bệnh sốt rét hữu hiệu nhất.

Việc nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của người dân về cách phòng tránh bệnh sốt rét tập trung vào những nội dung chính bao gồm:

• Bệnh sốt rét do muỗi lây lan, do đó cần phải tiêu diệt muỗi và ký sinh trùng gây bệnh.
• Ngủ mùng, kể cả khi ở nhà, đặc biệt nếu nhà gần nương rẫy hoặc ngủ trong rừng. Mặc quần áo dài vào buổi tối. Làm nhà ở xa rừng và xa nguồn nước.
• Diệt muỗi bằng cách phun tồn lưu và tẩm màn hóa chất, xoa kem xua muỗi, xịt thuốc chống muỗi.
• Loại bỏ nơi sinh sống của muỗi bằng cách phát quang bụi rậm và khơi thông cống rãnh quanh nhà, ..
• Khi bị sốt nghi ngờ do muỗi đốt, hãy đến ngay cơ sở y tế để khám và điều trị sốt rét kịp thời.

1.2. Dùng hóa chất

Sử dụng thuốc diệt côn trùng tẩm vào các màn và rèm hiện có trong nhà:

• Lamda cyhalothrin [ICON 2,5CS; 10CS]: Dùng liều tẩm 20 mg/m2 màn.
• Alpha cypermethrin [Fendona 10SC]: Dùng liều tẩm 25 mg/m2 màn.

Phun tồn lưu thuốc diệt côn trùng vào mặt trong của vách tường với độ cao từ nền nhà lên tới 2 mét [nếu nhà có mái thấp thì phun lên cả mặt trong mái nhà cho đủ 2 mét]:

• Lamda cyhalothrin [ICON 10WP; ICON10CS]: Dùng liều phun 30 mg/m2 tường.
• Alpha cypermethrin [Fendona 10 SC]: Dùng liều phun 30 mg/m2 tường.

Chỉ định phun, tẩm thuốc tại địa phương: Mỗi năm chỉ nên thực hiện phun hoặc tẩm một lần vào trước mùa mưa [là mùa cao điểm truyền bệnh sốt rét]. Chỉ định phun hoặc tẩm màn còn tuỳ thuộc vào diễn biến bệnh sốt rét tại địa phương.

1.3. Hạn chế muỗi đốt

Để hạn chế tối đa nguy cơ bị muỗi đốt, bạn hãy thực hiện những cách phòng tránh dưới đây:

• Diệt muỗi bằng các biện pháp dân gian như đập muỗi, dùng vợt điện, đèn bắt muỗi.
• Mặc quần áo dài tay, mang vớ chân khi trời tối hoặc khi làm việc trong rừng rẫy.
• Ngủ mùng sớm vào lúc 8 giờ tối để tránh giờ hoạt động cao nhất của muỗi Anopheles, tốt nhất ngủ trong màn tẩm hóa chất phòng chống bệnh sốt rét.
• Dùng hương tinh dầu xua muỗi, hun khói.
• Dùng loại cây có mùi thơm chống muỗi như lá cây long não.
• Sử dụng kem xua muỗi khi sinh hoạt hoặc làm việc ban đêm trong rừng, rẫy.

Sử dụng tinh dầu đuổi muỗi để hạn chế muỗi đốt, từ đó có thể phòng chống bệnh sốt rét

Thực hiện những cách sau đây để muỗi không còn nơi ẩn nấp và sinh sản:

• Làm vệ sinh môi trường quanh nhà, phát quang bụi rậm, khai thông cống rãnh để thoát hết nước, lấp các vũng nước đọng, đậy nắp chum vại, vớt cỏ cây hai bên bờ khe suối để bọ gậy không có nơi trú ẩn.
• Vệ sinh cá nhân thường xuyên, sắp xếp đồ đạc, quần áo ngăn nắp, gọn gàng.
• Dời chuồng gia súc, gia cầm ra xa nhà, sinh sống ở nơi xa rừng, xa nguồn nước để muỗi không bay vào nhà đốt người.

1.5. Uống thuốc dự phòng và điều trị sớm

Tại các nước có dịch sốt rét lưu hành nặng cần thực hiện chủ trương uống thuốc phòng chống cho những người mới vào vùng sốt rét, phụ nữ có thai ở vùng sốt rét, người từ vùng ngoài đến định cư. Ở nước ta hiện nay đang thực hiện cấp thuốc cho các đối tượng trên để tự điều trị khi mắc bệnh sốt rét.

Người dân đi lên rừng, rẫy tại những nơi cao điểm dịch sốt rét hãy đến cơ sở y tế để lấy thuốc và được bác sĩ hướng dẫn cách nhận biết dấu hiệu điển hình của cơn sốt rét và xử trí đúng cách khi bị sốt rét. Chẳng hạn khi thấy biểu hiện rét run, sốt, vã mồ hôi và khát nước thì cần uống ngay thuốc đã mang theo, sau đó lập tức trở về nhà và đến cơ sở y tế để khám, làm xét nghiệm máu và tiến hành điều trị sớm ngay từ đầu, tránh để bệnh kéo dài có thể chuyển thành sốt rét mức độ trầm trọng hoặc cơ thể bị suy kiệt nặng dễ dẫn đến tử vong.

Ngoài ra, các biện pháp an toàn khi truyền máu phải được thực hiện và kiểm soát chặt chẽ, đặc biệt với người có tiền sử sốt rét hoặc đã sinh sống trong vùng có dịch sốt rét.

Loại bỏ nơi sinh sống của muỗi là cách phòng tránh bệnh sốt rét hữu hiệu

2.1. Về phía tổ chức

Địa phương cần báo cáo khẩn lên tuyến trên khi thấy số ca mắc sốt rét tăng vọt. Sau đó, thành lập ngay đội chống dịch, chuẩn bị thuốc men, hóa chất phòng chống muỗi,... đến nơi đang xảy dịch sốt rét để điều tra nguyên nhân, thực hiện các biện pháp khống chế dịch và tuyên truyền cách phòng tránh bệnh sốt rét cho người dân.

2.2. Về phía chuyên môn

• Thực hiện cách ly, điều trị bệnh nhân: Chẩn đoán và phát hiện bệnh bằng lam máu hoặc test chẩn đoán nhanh đối với toàn bộ dân ở nơi xảy dịch. Bệnh nhân sốt rét không cần phải cách ly nhưng cần nhập viện điều trị để đảm bảo xử trí kịp thời, đúng phác đồ và chuyển bệnh nhân lên tuyến trên ngay khi có dấu hiệu tiền ác tính hoặc ác tính.
• Quản lý chặt nguồn mang trùng sốt rét: Người mang ký sinh trùng lạnh cần được quản lý và điều trị tương tự như ca bệnh xác định.
• Thực hiện các biện pháp dự phòng cho đối tượng nguy cơ cao.
• Điều tra, giám sát chặt chẽ thành phần loài và mật độ muỗi truyền bệnh tại nơi đang xảy ra dịch.
• Giám sát dịch tễ sốt rét trong quá trình khống chế dịch.

Khi bị sốt nghi ngờ sốt rét, bệnh nhân hãy đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám, xét nghiệm xác định ký sinh trùng sốt rét và điều trị triệt để bằng cách dùng thuốc sốt rét đủ liều và đủ ngày theo hướng dẫn của bác sĩ. Thực hiện tốt những cách phòng tránh bệnh sốt rét sẽ hạn chế nguy cơ mắc bệnh tại địa phương.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là cơ sở y tế chất lượng cao tại Việt Nam với đội ngũ y bác sĩ có trình độ chuyên môn cao, được đào tạo bài bản, chuyên sâu trong nước và nước ngoài, giàu kinh nghiệm.

Hệ thống thiết bị y tế hiện đại, tối tân, sở hữu nhiều máy móc tốt nhất trên thế giới giúp phát hiện ra nhiều căn bệnh khó, nguy hiểm trong thời gian ngắn, hỗ trợ việc chẩn đoán, điều trị của bác sĩ hiệu quả nhất. Không gian bệnh viện được thiết kế theo tiêu chuẩn khách sạn 5 sao, khử khuẩn tuyệt đối phòng ngừa lây nhiễm chéo. mang đến cho người bệnh sự thoải mái, thân thiện, yên tâm.

Ngoài ra việc tự chăm sóc tại nhà đúng cách là vô cùng quan trọng, Vinmec luôn coi trọng vai trò tư vấn sau khám, đồng hành và giải quyết những thắc mắc trong quá trình chăm sóc tại nhà cùng khách hàng.

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để được giảm ngay 20% phí khám khi đặt hẹn khám lần đầu trên toàn hệ thống Vinmec [áp dụng từ 1/8 - 31/12/2022]. Quý khách cũng có thể quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn tư vấn từ xa qua video với các bác sĩ Vinmec mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.

XEM THÊM:

Sốt rét là căn bệnh truyền nhiễm rất phổ biến trên thế giới, đặc biệt ở các vùng nhiệt đới hay cận nhiệt đới. Bệnh rất dễ lây truyền từ người sang người thông qua vật truyền trung gian là muỗi. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho độc giả những thông tin cơ bản liên quan đến bệnh, bao gồm nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị và phòng ngừa.

1. Hiểu như thế nào về bệnh sốt rét

sốt rét là bệnh do ký sinh trùng Plasmodium gây ra, chúng ký sinh bên trong cơ thể của muỗi Anophen. Khi bị đốt, những ký sinh này sẽ theo nước bọt của muỗi để đi vào bên trong cơ thể, chúng sống ở tế bào gan, hồng cầu và đây là nguyên nhân chính gây ra bệnh Sốt rét.

Bệnh có thể lây từ người sang người nếu các đối tượng đều bị muỗi mang trùng đốt, hoặc đốt từ người bệnh sang người lành. Khi đã mắc, bạn có thể gặp những cơn sốt theo chu kì cứ 2 - 3 ngày lại sốt một lần. Trong một số trường hợp, bệnh có thể gây tử vong nếu không điều trị sớm.

Bệnh do ký sinh trùng gây ra và muỗi chính là véc tơ truyền lây

2. Bệnh do những nguyên nhân nào gây ra

Bệnh do ký sinh trùng sốt rét chi Plasmodium gây ra. Theo nghiên cứu, ở người có đến 5 loài ký sinh trùng thuộc chi này gây bệnh gồm: P.falciparum, P.malariae, P.ovale, P.vivax, P.knowlesi.

Đặc biệt hơn, hai loài P.falciparum và P.vivax tuy cũng gây bệnh nhưng lại có tỷ lệ tử vong thấp hơn rất nhiều so với các loài còn lại. Các ký sinh trùng này không thể tồn tại ở môi trường bên ngoài mà cần phải có cơ thể vật chủ [muỗi Anophen, con người] mới có thể tồn tại và phát triển.

3. Phân biệt muỗi Anophen và muỗi vằn

Nhiều người khi nhắc đến muỗi vằn hay muỗi Anophen thì đều nghĩ chúng là một, và là những vật trung gian gây ra các bệnh truyền nhiễm. Tuy nhiên đây là quan niệm hoàn toàn sai. Thực chất chúng là 2 cá thể khác nhau, dưới đây là cách để biệt:

Muỗi vằn

Loài này có tên khoa học là Aedes aegypti hay còn gọi với tên thông thường là muỗi vằn. Chúng có nguồn gốc ở Châu Phi nhưng do phát triển về ngoại giao, giao thương trao đổi hàng hóa trên khắp thế giới nên hiện nay muỗi vằn đã xuất hiện hầu hết ở mọi châu lục, phát triển mạnh mẽ ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới.

Muỗi vằn có đặc điểm rất dễ nhận biết so với những loài khác toàn thân có màu đen, đồng thời có những vệt trắng cách đều nhau từ đầu đến chân kể cả ở phần bụng. Muỗi thường hoạt động mạnh vào lúc có ánh sáng yếu như hoàng hôn hay bình minh, loài này theo mồi rất dai chỉ khi hút máu no bụng mới bỏ đi. Muỗi vằn thường lây truyền những bệnh như: Sốt xuất huyết, vàng da, zika.

Muỗi vằn lây truyền bệnh sốt xuất huyết, zika

Muỗi Anophen

Loài này có tên khoa học là Anopheles gambiae. Chúng thường sống và sinh sản ở vùng nước ngọt. Muỗi Anophen có bụng nhọn, trên cánh có các vệt màu trắng đen, đặt biệt muỗi này có cái vòi rất dài và bằng với chiều dài cơ thể của chúng. Khi đậu trên da chúng có xu hướng chếch bụng và hai chân sau tạo một góc từ 40 đến 45 độ so với da.

Loài này thường hoạt động về đêm, chúng không giống với muỗi vằn khi hút máu xong sẽ bay đi mà sẽ ở lại trong nhà vài giờ sau khi đốt, tiếp đó sẽ bay đi và trú tại các bụi cây cỏ mọc ven đường hay xung quanh nhà để nghỉ ngơi. Muỗi Anophen lây truyền bệnh sốt rét.

Muỗi Anophen lây truyền bệnh sốt rét

4. Những triệu chứng khi mắc bệnh

Thời gian ủ bệnh còn tùy thuộc vào muỗi Anophen đang mang trùng loài ký sinh nào như: đối với P.falciparum thì thời gian ủ bệnh trung bình là 12 ngày, P.vivax trung bình 14 ngày, P.malariae là 20 ngày thậm chí là một tháng, P.ovale từ 11 ngày đến 10 tháng. Theo như phân loại của Tổ Chức Y Tế Thế Giới [WHO] thì bệnh sốt rét ở Việt Nam được chia làm hai loại như sau:

Sốt rét thông thường

Đây là dạng bệnh có những biểu hiện triệu chứng thường gặp khi mới mắc, dạng này không đe dọa đến tính mạng con người. Sốt rét thông thường được thể hiện qua ba dạng sốt như sau:

• Sốt sơ nhiễm: Dạng sốt này thường xuất hiện đầu tiên nhưng không điển hình, sốt cao liên tục trong vài ngày và hay bị nhầm lẫn với những bệnh thông thường.

• Sốt điển hình: Dạng này được chia thành 3 giai đoạn khác nhau: Giai đoạn rét run, toàn thân run rẩy, môi tái, nổi da gà, kéo dài từ 30 phút đến 2 giờ. Giai đoạn sốt nóng, lúc này bệnh nhân giảm triệu chứng run mà bắt đầu nóng dần lên thân nhiệt có thể đạt đến 41 độ, mặt đỏ, da khô, tim đập nhanh, thở mạnh, nhức đầu và khát nước, có thể kéo dài đến 3 giờ. Giai đoạn vã mồ hôi, lúc này thân nhiệt lại giảm, bệnh nhân ra mồ hôi nhiều, giảm nhức đầu, khát nước, giai đoạn này bệnh nhân cảm thấy dễ chịu.

• Sốt thể cụt: Những cơn sốt không xuất hiện thành cơn mà chỉ thấy biểu hiện rét run, có thể kéo dài từ 1 - 2 giờ. Thể sốt này chỉ thường gặp ở những bệnh nhân mắc bệnh sốt rét nhiều năm.

• Ký sinh trùng lạnh: Dạng này chỉ gặp ở những người đã khỏi bệnh nhưng vẫn còn mầm bệnh trong cơ thể. Những người này khi xét nghiệm thì vẫn cho kết quả dương tính với bệnh nhưng không có biểu hiện sốt, sức khỏe ổn định bình thường.

Sốt ác tính

Dạng bệnh này gồm có 4 thể:

• Thể não: Người bệnh có biểu hiện rối loạn ý thức, sốt cao liên miên, nhức đầu dữ dội, tiêu chảy không kiểm soát,… đây là những dấu hiệu của tiền ác tính. Bệnh nhân mắc bệnh ác tính thể não tỷ lệ tử vong cao.

• Thể giá lạnh: Thể này người bệnh bị tụt huyết áp, da xanh tái nhợt, đổ mồ hôi nhiều, nhức đầu dữ dội, toàn thân lạnh.

• Thể tiêu hóa: Bệnh nhân đau bụng dữ dội, buồn nôn, tiêu chảy, thân nhiệt hạ.

• Thể gan: Thể này da của người bệnh có màu vàng, củng mạc mắt vàng, phân và nước tiểu vàng, có thể buồn nôn hoặc nôn.

5. Những người có nguy cơ mắc bệnh

Bệnh lý này rất phổ biến ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, căn bệnh này có thể ảnh hưởng đến bất kỳ lứa tuổi nào. Sau đây là một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc:

• Trẻ em và trẻ sơ sinh có nguy cơ rất lớn mắc bệnh, vì lứa tuổi này không thể tự bảo vệ mình khi muỗi đốt do đó lứa tuổi này rất dễ bị muỗi tấn công.

• Những người đi đến nơi có dịch sốt rét.

• Những vùng quê khó khăn vì nơi đây điều kiện sinh hoạt ô nhiễm thiếu thốn và ít được tiếp xúc với thông tin truyền thông, không biết cách để phòng ngừa bệnh.

• Những người nghi ngờ mình bị muỗi Anophen đốt nhưng lại không đến cơ sở y tế để kiểm tra cũng có nguy cơ cao mắc bệnh.

6. Phòng và điều trị bệnh

Bệnh sốt rét tuy nguy hiểm nhưng lại rất dễ kiểm soát, sau đây là một số cách phòng và điều trị bệnh:

Phòng tránh bệnh

• Phun thuốc muỗi định kỳ trong nhà và ngoài vườn.

• Giữ gìn vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, dọn dẹp những nơi ao tù, nước đọng vì đây sẽ là nơi sinh sản của muỗi.

• Khi đi ngủ phải thả màn kể cả buổi trưa hay buổi tối. Đi đến nơi có dịch thì hãy mang theo thuốc đuổi muỗi, mặc áo dài tay, quần dài hạn chế để muỗi đốt.

Phun thuốc muỗi định kỳ để phòng bệnh

Điều trị bệnh

Tùy theo từng thể bệnh mà bác sĩ sẽ có những phác đồ điều trị khác nhau:

Hy vọng với những thông tin mà MEDLATEC chia sẻ trên đây phần nào đã giúp bạn đọc hiểu thêm về căn bệnh sốt rét. Nếu thấy sức khỏe có dấu hiệu bất thường hay giống với những dấu hiệu bệnh ở trên thì hãy đến ngay cơ sở y tế gần nhất để thăm khám và điều trị.