Trong những dòng hóa chất nổi bật, mọi người thường biết tới axit nitric là một hợp chất hoá học được dùng nhiều trong đời sống hiện tại, có tính axit và oxi hóa mạnh.
Axit nitric có công thức hóa học HNO3, được gọi là dung dịch nitrat hidro hay còn được gọi là axit nitric khan. Axit này được hình thành từ trong tự nhiên, tạo ra từ các cơn mưa do sấm và sét tạo thành.
Tính chất lý hóa của Axit Nitric
Tính chất vật lý của axit HNO3
- Axit nitric là một chất lỏng không màu, dễ tan trong nước [C5%] → 3S [kết tủa] + 2NO + 4H2O
PbS + 8HNO3 đặc → PbSO4 kết tủa + 8NO2 + 4H2O
Ag3PO4 tan trong HNO3, HgS không tác dụng với HNO3
- Tác dụng với nhiều loại hợp chất hữu cơ: Axit nitric có khả năng phá hủy nhiều hợp chất hữu cơ, nên sẽ rất nguy hiểm nếu để axit này tiếp xúc với cơ thể con người.
Mức độ nguy hiểm khi tiếp xúc axit nitric
- Hít phải: Làm tổn thương đến hệ hô hấp, có thể khiến phổi sưng.
- Nuốt phải: Khiến vùng miệng, họng, thực quản, dạ dày bị bỏng, gây nguy hiểm đến tính mạng. Nhẹ sẽ thì gây nôn ói, tiêu chảy. Nặng thì sẽ khiến tuần hoàn máu bị rối loạn, gây tử vong.
- Bắn vào mắt: Làm tổn thương giác mạc, có thể dẫn đến mù lòa.
- Tiếp xúc với da: Gây bỏng da.
- Phơi nhiễm lâu nguy cơ dẫn tới ung thư.
- Khi làm việc với axit nitric cần phải mang dụng cụ bảo hộ lao động an toàn.
Lưu ý khi sử dụng dung dịch axit nitric HNO3
- Axit nitric là một chất oxy hóa mạnh, khi tác dụng với cyanit, bột kim loại có thể phát nổ và tự động bốc cháy khi phản ứng với turpentine.
- Ở nồng độ đậm đặc, HNO3 gây bỏng da do phản ứng với protein keratin, khiến da chuyển sang màu vàng. Khi được trung hòa sẽ chuyển hóa thành màu cam.
- Có thể phản ứng mạnh với những kim loại tạo thành khí hydro dễ cháy trong không khí.
- Khi pha loãng, tuyệt đối không đổ nước vào axit mà phải cho axit vào nước.
- Sử dụng những thùng chứa bằng nhựa thay cho kim loại vì axit nitric sẽ không tác dụng với chất liệu này.
- Những thùng chứa phải đậy nắp kín, tránh ánh sáng mặt trời.
- Khu vực cất giữ phải thoáng mát, tránh xa các nguồn nhiệt.
- Nền nhà phải chống được axit.
Biện pháp xử lý khi xảy ra sự cố khi tiếp xúc axit nitric HNO3
Axit bắn vào mắt: Ngay tức thì dùng nước sạch để rửa mắt, kết hợp nháy mắt liên tục trong 15 phút. Sau đó dùng muối natri clorua 0.9% để rửa lại rồi đến cơ sở y tế để được điều trị tiếp.
Axit tiếp xúc với da: Lột bỏ quần áo có dính axit, dùng khăn khô lau vết thương rồi sử dụng nước sạch [sử dụng xà phòng nếu có] để rửa lại nhiều lần. Đưa bệnh nhân tới cơ sở y tế để điều trị tiếp.
Hít phải hơi axit nitric: Di chuyển bệnh nhân ra khu vực thông thoáng, ủ ấm. Để nạn nhân nằm yên rồi liên hệ đến cơ sở y tế gần nhất.
Nuốt phải axit nitric: Hòa tan MgO với nước hoặc sữa với lòng trắng trứng rồi đưa tới cơ sở y tế gần nhất để điều trị.
Hỏa hoạn xảy ra do axit nitric: Sử dụng đến bột khô, bình khí cacbon dioxit để dập được lửa. Dùng dung dịch kiềm để trung hòa axit. Di chuyển những thùng chứa, hoặc dùng nước để làm nguội các thùng này tránh trường hợp phát nổ.
Trường hợp axit nitric bị tràn, rò rỉ: Dùng cát, đất để phủ lên nơi axit tràn ra. Sau đó sử dụng Ca[OH]2 hoặc soda khan để trung hòa. Dùng nước để làm sạch khu vực hóa chất bị rò rỉ
Kim loại tác dụng với HNO3 loãng ra gì?
Kim loại + HNO3 loãng → muối nitrat + NO + H2O. Kim loại + HNO3 loãng lạnh → muối nitrat + H2. Mg[rắn] + 2HNO3 loãng lạnh → Mg[NO3]2 + H2 [khí]
HNO3 không tác dụng được với gì?
HNO3[loãng, đặc, nóng] phản ứng với hầu hết kim loại trừ Au, Pt.
HNO3 loãng ra khí gì?
Axit HNO3 là một trong các axit mạnh. Axit nitric là một trong các axit mạnh nhất, trong dung dịch loãng có thể phân li hoàn toàn thành ion H+ và ion NO3- . Dung dịch HNO3 có tính axit nên làm quỳ tím chuyển sang đỏ; có khả năng tác dụng với oxit bazơ, bazơ và muối của axit yếu hơn để tạo ra muối nitrat.
HNO3 là oxit gì?
Axit nitric tồn tại ở dạng lỏng hoặc khí. Chúng không màu, tan nhanh trong nước [C, 65%]. Trong tự nhiên, hợp chất HNO3 sẽ có màu vàng nhạt do sự tích tụ của oxit nito. Axit nitric là một axit có tính ăn mòn cực cao.