Điều trị prep là gì?
|
1. Tại sao Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV như một biện pháp bổ sung?
Trả lời: Sở dĩ tổ chức y tế thế giới khuyến cáo điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV như một biện pháp bổ sung bởi: - Theo các nghiên cứu của tổ chức Y tế thế giới đã chứng minh: Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (gọi tắt là PrEP) giúp cho những người chưa bị nhiễm HIV nhưng có nguy cơ lây nhiễm cao, có thể dự phòng lây nhiễm HIV. Chính vì vậy, từ năm 2015, Tổ chức Y tế Thế giới WHO đã khuyến cáo sử dụng PrEP (như là một phần của chiến lược dự phòng HIV toàn diện bao gồm cả việc sử dụng bao cao su) ở những người có nguy cơ lây nhiễm HIV cao. Vậy PrEP là gì? - PrEP: Pre – Exposure Prophylaxis: điều trị dự phòng trước phơi nhiễm. Nghĩa là điều trị PrEP là sử dụng thuốc kháng virút (ARV) đối với người chưa nhiễm HIV nhưng có những hành vi có nguy cơ lây nhiễm HIV cao để ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm. Khác với PEP: Post Exposure Prophylaxis: điều trị dự phòng sau phơi nhiễm. Nghĩa là dùng ARV cho những người đã phơi nhiễm HIV sau khi tiếp xúc với nguồn lây nhằm dự phòng bị lây nhiễm HIV (nên tiến hành càng sớm càng tốt, trong vòng 72h kể từ khi bị phơi nhiễm). 2. Sử dụng PrEP có lợi ích như thế nào đối với việc phòng ngừa lây nhiễm HIV? Trả lời: - Có thể khẳng định rằng việc sử dụng PrEP chính là dùng thuốc kháng vi rút (ARV) để dự phòng lây nhiễm HIV ở người có nguy cơ cao chưa bị nhiễm HIV, giúp phòng ngừa lây nhiễm HIV trong cơ thể. Nếu dùng đúng, đều và đủ có thể phòng lây nhiễm HIV lên đến trên 90% ở những người có nguy cơ cao lây nhiễm HIV. Phương pháp này là một cách đơn giản có khả năng làm giảm 2/3 nguy cơ lây nhiễm HIV trong nhóm quan hệ tình dục đồng giới nam (MSM) qua các thử nghiệm lâm sàng và các can thiệp thực tế trên Thế giới. 3. Như vậy thì những ai nên và không nên sử dụng PrEP? Trả lời: Hiện nay theo hướng dẫn của Bộ Y tế thì các đối tượng sau nên sử dụng PrEP để dự phòng lây nhiễm HIV, cụ thể là: Nam có quan hệ tình dục đồng giới; Người chuyển giới nữ; Người bán dâm; Người tiêm chích ma túy; Bạn tình của người nhiễm HIV mà người nhiễm HIV đó chưa điều trị ARV hoặc điều trị ARV nhưng tải lượng HIV vẫn còn trên 200 bản sao/ml máu hoặc chưa được làm xét nghiệm tải lượng virus. Tuy nhiên không phải ai trong những nhóm đối tượng vừa nêu trên cũng sử dụng được PrEP mà sẽ có một số Trường hợp chống chỉ định: - Không chỉ định điều trị PrEP cho các trường hợp sau: + HIV dương tính; + Độ thanh thải creatinin ước tính < 60 ml/phút; + Có dấu hiệu nhiễm HIV cấp hoặc có khả năng mới nhiễm HIV; + Dị ứng hoặc có chống chỉ định với bất kỳ thuốc nào trong phác đồ PrEP; + Dưới 35 kg + Có tiền sử phơi nhiễm với HIV trong vòng 72 giờ qua ® Đánh giá và kê đơn điều tri dự phòng sau phơi nhiễm (PEP) 4. Khi sử dụng PrEP có gặp tác dụng phụ gì không? Cách dùng thuốc như thế nào? Dùng thuốc sau bao lâu thì có hiệu quả bảo vệ? Trả lời: Hiện nay, việc điều trị PrEP là sử dụng thuốc ARV có chứa 2 thành phần là Tenofovir/Emtricitabine (TDF/FTC) với hàm lượng TDF/FTC 300/200mg: uống 1 viên/ngày, uống vào giờ cố định trong ngày và uống sau khi ăn. PrEP có thể đạt hiệu quả và có tác dụng bảo vệ: Sau khi uống đủ 7 liều đối với quan hệ tình dục qua đường hậu môn (thường với nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới – MSM) và sau khi uống đủ 21 liều với quan hệ tình dục qua đường âm đạo và qua đường máu.
+ có khoảng 10% số người sử dụng có đau đầu: Thường nhẹ, tự khỏi sau 1-2 tuần; + Có thể hơi đau bụng, tiêu chảy nhẹ nhưng hiếm gặp tác dụng phụ này. + Có thể giảm nhẹ chức năng thận và mật độ khoáng của xương nhưng hồi phục sau khi ngừng thuốc. + Có thể hơi nôn nao khó chịu ở dạ dày nếu uống thuốc lúc đói vì vậy để giảm bớt sự khó chịu này thì chúng tôi khuyến cáo KH nên uống thuốc sau khi ăn. Các tác dụng phụ này có thể gặp khoảng 10% tổng số KH chứ không phải 100% KH nào cũng gặp, thậm chí có những bạn sau khi dùng thuốc còn cảm thấy ăn, ngủ khoẻ, lên cân, người khoẻ hơn, ít bị những bệnh như cảm cúm thông thường hơn… 5. Cần phải làm gì để thuốc mang lại hiệu quả cao nhất? Khi gặp tác dụng phụ của thuốc thì phải làm gì? Trả lời: Phải khẳng định luôn rằng PreP không phải là vắc xin. PrEP là sự kết hợp của 2 loại thuốc kháng vi rút để dự phòng lây nhiễm HIV. Vì vậy, để thuốc phát huy được tác dụng dự phòng lây nhiễm HIV thì trước tiên các KH cần tuân thủ điều trị thật tốt, uống thuốc đều đặn mỗi ngày một viên, uống vào giờ cố định và uống sau khi ăn. Nếu gặp tác dụng phụ như đau đầu, nôn nao, người hơi mệt…ở mức độ nhẹ thì hãy yên tâm chứ không nên quá lo lắng vì sau mấy ngày uống thuốc thì sẽ hết tác dụng phụ này. Nếu ở mức độ nặng như đau đầu chóng mặt nhiều, tiêu chảy vừa hoặc nặng, nóng rát dạ dày nhiều…thì các KH cần báo lại với Bs để xem xét quyết định dừng thuốc hay không. Ngoài ra, PrEP chỉ có tác dụng điều trị dự phòng đối với HIV chứ không dự phòng được các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác, không có tác dụng tránh thai, trong khi đó bao cao su vừa có tác dụng tránh lây nhiễm HIV vừa phòng các bệnh lây truyền qua đường tình dục như lậu, giang mai viêm gan B, C...và giúp phòng tránh mang thai ngoài ý muốn. Do đó để an toàn nhất, bạn nên luôn dùng PrEP và sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục như biện pháp bổ sung cho nhau. Bên cạnh đó các KH cần tái khám lại theo đúng lịch hẹn để được khám, tư vấn, làm các xét nghiệm cần thiết để kiểm tra lại như HIV, Giang mai, viêm gan B, C… 6. Một người đang dùng PrEP, khi nào dừng sử dụng? Trả lời: Thầy thuốc có thể chỉ định cho khách hàng dừng sử dụng PrEP khi: - Khách hàng đã thay đổi hành vi và không còn nguy cơ lây nhiễm HIV, ví dụ: luôn sử dụng bao cao su đúng cách mỗi lần quan hệ tình dục; không sử dụng chung bơm kim tiêm… - Khách hàng chỉ có một bạn tình mà bạn tình có HIV âm tính và không có hành vi nguy cơ cao. - Vợ/chồng hoặc bạn tình nhiễm HIV đã điều trị ARV trên 6 tháng và có tải lượng vi rút đạt dưới ngưỡng phát hiện (dưới 200 bản sao/ml máu). - Không có quan hệ tình dục. Khi có chỉ định ngừng PrEP, khách hàng là người quan hệ tình dục qua đường âm đạo hoặc người dự phòng nguy cơ lây nhiễm qua đường máu cần tiếp tục sử dụng đến hết 28 ngày sau lần phơi nhiễm cuối cùng. Đối với người nam quan hệ tình dục đồng giới qua hậu môn cần tiếp tục sử dụng thuốc PrEP 2 ngày sau lần quan hệ tình dục cuối cùng. 7. Thế nào là PrEP theo tình huống? Trả lời: Hầu hết người sử dụng PrEP là dùng thuốc ARV uống hàng ngày để dự phòng lây nhiễm HIV. Tuy nhiên còn có thể dùng PrEP không thường xuyên, tức là chỉ khi có tình huống, là khi dự đoán sẽ có quan hệ tình dục với bạn tình có nguy cơ lây nhiễm HIV, khi đó sẽ dùng PrEP trước và sau khi quan hệ tình dục để dự phòng lây nhiễm HIV, người ta gọi là dùng PrEP theo tình huống. PrEP theo tình huống chỉ dùng cho đối tượng nam quan hệ tình dục đồng giới có chỉ định dùng PrEP và khi tần suất quan hệ tình dục trung bình dưới 2 lần/tuần. Những người này cũng cần chắc chắn rằng có thuốc để đảm bảo được việc dùng thuốc ARV trong vòng 2-24 giờ trước khi quan hệ tình dục. Không sử dụng PrEP theo tình huống cho: Phụ nữ hoặc người chuyển giới nữ; Chuyển giới nam có quan hệ tình dục qua đường âm đạo; Nam quan hệ tình dục với nữ qua đường âm đạo/hậu môn.; Người có viêm gan B mạn tính; Người tiêm chích ma túy. Về cơ bản, khi một khách hàng muốn dùng PrEP sẽ được bác sĩ trao đổi trước khi đưa ra quyết định dùng PrEP theo tình huống hay PrEP hàng ngày là phù hợp với họ. Lịch khám và theo dõi sử dụng PrEP theo tình huống giống như PrEP hàng ngày. Về cách sử dụng PrEP uống theo tình huống: Do không uống hàng ngày nên PrEP sẽ được dùng theo công thức: 2 + 1 + 1 tức là: - Uống 2 viên (liều đầu tiên) trước khi quan hệ tình dục 24 giờ, chậm nhất là 2 giờ trước khi có quan hệ tình dục. - Uống viên thứ 3: sau 24 giờ tính từ khi uống liều đầu tiên - Uống viên thứ 4: sau 24 giờ tính từ khi uống liều thứ hai. Nếu uống đúng hướng dẫn, người có quan hệ tình dục đồng giới cũng có thể bảo vệ khỏi lây nhiễm HIV. 8. Phụ nữ mang thai và cho con bú có sử dụng PrEP được không? Và cách sử dụng như thế nào để mang lại hiệu quả cao nhất? Trả lời: Điều trị PrEP khá an toàn cho phụ nữ có thai và cho con bú có nguy cơ cao nhiễm HIV. Mặc dù các nghiên cứu PrEP không tập trung vào quần thể này nhưng có các dữ liệu về sử dụng an toàn TDF/FTC ở phụ nữ có thai/cho con bú nhiễm HIV. 9. Các xét nghiệm cần phải làm trước khi tham gia sử dụng PrEP Trả lời: các xét nghiệm cần làm trước khi sử dụng PrEP bao gồm - Xét nghiệm HIV - Viêm gan B, C - Xét nghiệm Giang mai - Xét nghiệm Creatinin Các xét nghiệm này hiện nay đều được miễn phí khi bạn tham gia sử dụng PrEP. Hiện nay tại Hải Phòng, các bạn có nhu cầu muốn sử dụng PrEP có thể liên hệ: Trung tâm Da liễu Hải Phòng – 140 Trần Phú, Cầu đất, Ngô quyền, Hải phòng vào các ngày làm việc trong tuần từ thứ 2 đến thứ 6 (trong giờ hành chính) và thứ 7 (sáng 7h30 đến 11h, chiều 14h đến 16h30), chủ nhật (sáng 7h30 đến 11h). |
