Văn học là một môn nghệ thuật
1. Văn học nhận thức, phản ánh đời sống con người
Cũng như hội họa, ca nhạc, điêu khắc… văn học là một môn nghệ thuật. Đối tượng của văn học là con người – con người trong học tập, lao động, chiến đấu, con người trong tình yêu và những mối quan hệ xã hội khác, con người trong không gian thời gian với thiên nhiên, vũ trụ. Nói văn học là nhân học, đúng thế. Văn học không chỉ phản ánh đời sống con người mà còn phải nhận thức con người và đời sống con người, nói lên những ước mơ, khát vọng, những tâm tư, tình cảm của con người trong chiều sâu tâm hồn với sự đa dạng, phong phú.
Chỉ đến lúc nào đó văn học mới là văn học đích thực khi văn học thể hiện được sự khám phá và sáng tạo, có những kiến giải hay và đẹp về con người và đời sống con người.
“Ramayana” có 24.000 câu thơ đôi, “Tam quốc diễn nghĩa” với hàng triệu chữ, bài thơ “Cây chuối” của Nguyễn Trãi, bài thơ tình của Xuân Diệu… đó là văn học.
2. Văn học là sự thể hiện tinh tế tư tưởng và tình cảm, ước mơ và khát vọng, quan điểm và lý tưởng thẩm mĩ của nhà văn đối với con người và cuộc sống. Mỗi trang văn, mỗi bài thơ [đích thực] dù nói về gì, đề tài gì rộng lớn hay bé nhỏ đều thể hiện lòng yêu, sự ghét của tác giả, thể hiện một quan điểm nhân sinh hoặc lên án cái ác, hoặc ca ngợi tình yêu, đưa tới sự hướng thiện, cái cao cả, cái đẹp của thiên nhiên và con người. Văn học mang tính khuynh hướng rõ rệt.
“Độc ác thay, trúc Nam Sơn không ghi hết tội, Dơ bẩn thay, nước Đông Hải không rửa sạch mùi Lẽ nào trời đất dung tha
Ai bảo thần dân chịu được
[Nguyễn Trãi]
“Trăng nhập vào dây cung nguyệt lạnh Trăng thương, trăng nhớ, hỡi trăng ngần. Đàn buồn, đàn lặng, ôi đàn chậm,
Mỗi giọt rơi tàn như lệ ngân…
[Nguyệt Cầm – Xuân Diệu]
“Yêu biết mấy, những con người đi tới Hai cánh tay như hai cánh bay lên Ngực dám đón những phong ba dữ dội
Chân đạp bùn không sợ các loài sên”
[“Mùa thu tới” – Tố Hữu]
3. Văn học nhận thức và thể hiện bằng hình tượng nghệ thuật
Văn thơ hàm chứa tư tưởng tình cảm. Nhưng văn chương không nói ý một cách khô khan. Vì sao mà có thơ nồi đồng, con cóc? Văn chương đích thực là hoa quí nên mới có hương sắc. Văn chương thấm vào lòng người, bất tử với thời gian, không có biên giới bởi lẽ văn học nhận thức và thể hiện bằng hình tượng nghệ thuật.
Hình tượng nghệ thuật do nhiều yếu tố, chi tiết nghệ thuật hợp thành. Đọc tác phẩm văn học phải phát hiện ra và cảm nhận các chi tiết nghệ thuật, có thế mới khám phá được cái hay, cái đẹp của hình tượng nghệ thuật.
Vậy hình tượng nghệ thuật là gì?
– Trong thơ văn, hình tượng nghệ thuật có thể là một bông hoa, một vầng trăng, một nàng Kiều, một Trương Phi – cũng có thể là một nét của tâm trạng, tình cảm như “Tương tư” của Nguyễn Bính, v.v…
– Vậy, hình tượng là bức vẽ về con người, về cuộc đời, về thiên nhiên cụ thể được nhà văn sáng tạo nên qua liên tưởng, tưởng tượng để thể hiện tư tưởng, tình cảm và khái quát hiện thực một cách thẩm mĩ
– Có cảm nhận được hình tượng mới thấy được cái hay, cái ý vị của văn chương.
Văn học là nghệ thuật của ngôn từ
1. Ngôn từ là chất liệu xây dựng hình tượng của văn học
Hội họa dùng màu sắc, đường nét… âm nhạc diễn tả bằng âm thanh, tiết tấu… điêu khắc dùng chất liệu [kim loại, đá, gỗ…] tạo nên hình khối, đường nét v.v… Còn văn học phải diễn tả bằng ngôn từ. Mỗi tác phẩm văn học phải được gắn liền với một thứ ngôn ngữ và văn tự [gốc] nhất định. Ngôn ngữ, văn tự là công cụ của nhà văn. Nhà văn Nguyễn Tuân được ca ngợi là bậc thầy về ngôn ngữ. Văn của ông là tờ hoa, là trang văn. Hồ Chí Minh viết văn làm thơ bằng tiếng mẹ đẻ, bằng tiếng Pháp, bằng chữ Hán. Thật là kì tài.
2. Những đặc điểm của ngôn từ văn học
Nhà văn nhà thơ phải sử dụng ngôn từ và trau chuốt nó, tạo thành một thứ ngôn ngữ văn chương giàu có, sang trọng, đẹp đẽ. Ngôn ngữ văn học có những đặc điểm sau:
– Tính hệ thống
– Tính chính xác
– Tính truyền cảm
– Tính hình tượng
– Tính hàm súc, đa nghĩa
– Tính cá thể hoá
Trong đó, tính chính xác, tính truyền cảm, tính hình tượng là cực kỳ quan trọng. Nói rằng “Văn hoa dã chất chi đối”, “Lời lời châu ngọc, hàng hàng gấm thêu” là như vậy. Kim Trọng khen Kiều khi nàng làm một bài thơ viết lên bức tranh Kim Trọng mới vẽ:
“Khen tài nhả ngọc phun châu,
Nàng Ban, ả Tạ cũng đâu thế này!”
Nhà văn sử dụng ngôn từ để xây dựng hình tượng văn học. Vì thế đọc sách hoặc phân tích thơ văn không được thoát li văn bản và ngôn từ
3. Tính chất “phi vật thể” của chất liệu ngôn từ và khả năng diễn tả đặc biệt phong phú của nghệ thuật ngôn từ
– Xem tranh xem ti vi… đã thấy được cụ thể cảnh vật, sự việc biểu hiện. Đọc văn, ta phải tưởng tượng, liên tưởng, suy luận, cảm xúc với tất cả mọi giác quan và tâm hồn, mới hình dung được cảnh vật, sự việc. Điều đó nói lên rằng, ngôn từ mang tính chất “phi vật thể”. Con chứ đấy, câu thơ đấy nhưng không phải ai cũng hiểu và cảm như nhau.
– Ngôn từ có sức mạnh vạn năng, có thể diễn tả sự việc theo dòng chảy lịch sử qua hàng trăm năm, hàng vạn năm trên một không gian hữu hạn hoặc rộng lớn vô hạn.
– Ngôn từ còn có khả năng diễn tả những rung động biến thái của tâm hồn con người.
Thật là kỳ diệu khi Nguyễn Trãi viết:
“Ngư ca tam xướng yên hồ khoát,
Mục đích nhất thanh thiên nguyệt cao!”
[Ức Trai thi tập]
Nếu không hiểu được ngôn từ sao có thể cảm được cái hay của hai câu thơ trên?
Loading Preview
Sorry, preview is currently unavailable. You can download the paper by clicking the button above.
I. Thế nào là chất liệu nghệ thuật, đặc điểm của chất liệu nghệ thuật.
- Chất liệu nghệ thuật là yếu tố vật liệu, vật chất hàng đầu và cốt yếu nhất được dùng để làm nên tác phẩm văn học, tức là thể hiện ý đồ sáng tạo của nghệ sĩ. Ví dụ: âm thanh cho âm nhạc, màu sắc đường nét hình khối cho hội họa và ngôn từ cho văn học…
- Nhờ chất liệu nghệ thuật, nghệ sĩ mới khách thể hóa được các hình tượng hình thành trong trí tưởng tượng của mình, tạo cho chúng một vỏ ngôn ngữ [ngôn ngữ nghệ thuật]. Việc nghệ sĩ phụ thuộc và chất liệu nghệ thuật trong sáng tạo thể hiện ở chỗ anh ta không thể không tính đến những đặc tính, những khả năng, tính quy luật vốn có của các chất liệu được sử dụng.
- Các tác phẩm nghệ thuật vốn là những thực thể tinh thần, chúng chỉ tồn tại trong các chất liệu, thông qua các chất liệu chứ bản thân nó không phải một khối chất liệu nghệ thuật. Chất liệu nghệ thuật chỉ là sự khách thể hóa cái thực thể tinh thần, tức tác phẩm nghệ thuật, để công chúng có thể đón nhận nó.
- Việc tìm ra cách xử lí mới đối với chất liệu nghệ thuật tạo ra các thủ pháp, phong cách, các trường phái, thể loại khác nhau trong nghệ thuật.
II. Khái niệm ngôn từ.
- Ngôn từ là lời nói được sử dụng với tất cả các phẩm chất thẩm mỹ và khả năng nghệ thuật của nó.
- Do ngôn từ và lời nói vốn lấy câu làm cơ sở nên nó tương ứng với hình thức tạo hình và biểu hiện trong văn học, ứng với sự phản ánh các tương quan, quan hệ của đời sống hiện đại. Thông thường, người ta nói đến chất liệu của văn học là nói đến ngôn ngữ. Đó là nói thêo tập quán có trước phân biệt khoa học, nhưng không phải là sai. Tuy nhiên muốn chính xác phải gọi chất liệu đó là lời nói, bởi vì không phải từ vựng trong ýnghĩa từ điển hay các ý nghĩa về ngữ âm ngữ pháp, tư từ tạo thành chất liệu của hình tượng văn học. Ngôn từ của văn học đa dạng hơn, đó là câu, sự kết hợp các từ và ngữ tạo thành đơn vị của lời nói, và văn bản, một cấu trúc trên câu có khả năng phản ánh các yếu tố hiện thực trong mối liên hệ, tương quan lẫn nhau. Từ trong các quan hệ đó, các tiềm năng thẩm mý của từ mới phát huy đầy đủ. Nói văn học là nghệ thuật ngôn từ thực chất là nói văn học là nghệ thuật sử dụng câu văn, lời văn, bài văn vào mục đích nghệ thuật.
III. Tính hình tượng của ngôn từ
- Khả năng nghệ thuật của ngôn từ thể hiện ở tính hình tượng của nó.
- Tính hình tượng là gì?
o Tính hình tượng là cái khả năng gợi những hình tượng nghệ thuật, đưa ta thâm nhập vào thế giới của cảm xúc, ấn tượng, suy tưởng mà ngôn ngữ thông thường ít khi đạt được.
- Biểu hiện của tính hình tượng là gì?
o Các loại từ “hình tượng”: tượng thanh, tượng hình, mô tả trạng thái, cảm giác…
o Phương thức chuyển nghĩa của từ: ví von, ẩn dụ, hoán dụ è Khả năng của ngôn từ trong việc soi sáng một vật này lên một vật khác.
o Thể hiện hiện thực cuộc sống: bất kì lời nói, lời viết nào cũng có thể xem như là một chi tiết của cuộc sống, bộc lộ những bản chất sâu kín của đời sống khác với nội dung trực tiếp của lời nói. è Chất liệu ngôn từ không phải là yếu tố hình thức thuần túy mà còn màng yếu tố nội dung
§ VÍ dụ: Nhân vật hoàng đọc Tam quốc chí diễn nghĩa đến chỗ khoái chí liền vỗ đùi kêu lên: “Tài thật! Tài thật! Tài đến thế là cùng! Tiên sư anh Tào Tháo” è Quan niệm sùng bài cá nhân trong lịch sử.
o Thể hiện đặc tính chủ thể lời nói: Ngôn từ có khả năng thể hiện nhiều mặt của chủ thế lời nói è Ta có thể nhận ra hình tượng nhân vật hay hình tượng người kể chuyện è Đó là khả năng nghệ thuật của ngônt ừ xét như một phương tiện biểu đạt và như một đối tượng miêu tả.
Page 2
Trang chủ Về chủ blog LỚP VĂN THẦY DUY FACEBOOK ▼