Đạo ôn là một dịch bệnh nguy hiểm, gây ảnh hưởng lớn đến năng suất và chất lượng lúa. Ngoài ra, bệnh đạo ôn có thể gây thiệt hại về kinh tế từ vài trăm triệu đồng đến vài tỉ đồng một năm và thiếu nguồn lương thực cho người dân. Do đó, quý khách cần kiểm tra tình trạng lúa thường xuyên và áp dụng đúng phương pháp để đem lại hiệu quả phòng trừ đạo ôn triệt để nhất. Bài viết sau đây, CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẠI THÀNH sẽ chia sẻ cụ thể về bệnh đạo ôn trên lúa và cách phòng trừ dịch bệnh nguy hiểm này.
Tác nhân và dấu hiệu nhận biết bệnh đạo ôn trên lúa
Tác nhân gây bệnh đạo ôn trên lúa
Bệnh đạo ôn do nấm Pyricularia grisea Sacc. hay còn được gọi là Pyricularia oryzae Cav., Magnaporthe grisea [giai đoạn sinh sản hữu tính] gây ra và được ghi nhận có mặt ở hơn 80 quốc gia trồng lúa trên thế giới. Bệnh đạo ôn hại lúa xuất hiện do thời tiết thay đổi thất thường; chân ruộng nhiều mùn, trũng, khó thoát nước; những vùng đất mới vỡ hoang, đất nhẹ giữ nước kém, khô hạn hoặc những chân ruộng có lớp sét nông rất phù hợp cho nấm bệnh phát triển và gây hại.
Dấu hiệu nhận biết bệnh đạo ôn trên lúa
Các dấu hiệu nhận biết bệnh đạo ôn trên lá, cổ lá, đốt thân, cổ bông, cổ gié và hạt lúa
Bệnh đạo ôn gây hại cho tất cả giai đoạn trồng lúa từ thời kỳ mạ đến khi trổ chín. Cụ thể như sau:
- Trên lá lúa: Vết chấm đen chuyển sang hình oval, có mảng xám trắng ở giữa và viền hẹp, màu nâu nhạt bên ngoài, lan rộng dần và nhọn ở hai đầu. Nặng hơn thì các vết này liên kết lại với nhau làm cho lá lúa bị cháy [hay còn được gọi là bệnh cháy lá].
- Trên cổ lá: Vết bệnh xuất hiện ở cổ lá, giữa phiến lá và bẹ. Vết bệnh có màu nâu đỏ, sau đó chuyển sang nâu sậm. Bệnh nặng thì sẽ làm gãy và hư lá.
- Trên đốt thân: Vết bệnh màu nâu làm đốt thân bị khô và teo lại. Nếu bệnh xuất hiện vào thời điểm lúa đang trổ thì toàn bộ bông sẽ bị tình trạng lép trắng.
- Trên cổ bông, cổ gié: Bệnh xuất hiện ở cổ bông hoặc cổ gié. Vết bệnh màu nâu, lớn dần sẽ làm cho toàn bộ cổ bông bị héo hoặc từng gié bị lép trắng.
- Trên hạt: Vết bệnh có màu nâu xám, xuất hiện ở vỏ trấu và có thể ở bên trong hạt. Hạt giống bị bệnh đạo ôn là nguồn truyền bệnh sang lúa ở mùa vụ khác.
Điều kiện thời tiết gây khó khăn trong phòng trừ bệnh đạo ôn
Nhiệt độ hình thành bào tử gây bệnh từ 10 – 30oC, phát triển nhanh nhất từ 20 - 30oC và độ ẩm trên 80%. Trong vụ Đông Xuân, sự chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm sẽ dễ phát sinh thành dịch. Trời có mưa phùn, sương mù liên tục trong nhiều ngày là điều kiện rất thuận lợi cho bệnh đạo ôn lây lan, phát triển và gây hại nặng. Ngoài ra, nếu điều kiện thời tiết khô hạn, độ ẩm của đất thấp hoặc ngập úng kéo dài, cây lúa cũng dễ bị nhiễm bệnh đạo ôn.
Những thiệt hại khôn lường khi phòng trừ đạo ôn thiếu hiệu quả
Vào vụ Đông Xuân 2020 – 2021, theo báo cáo thống kê, toàn tỉnh Quảng Trị đã gieo, cấy trên 25.500ha lúa. Tuy nhiên, do thời tiết không thuận lợi nên đã phát sinh bệnh đạo ôn ở các vùng trồng lúa trọng điểm của tỉnh gồm: huyện Hải Lăng, Triệu Phong, Gio Linh và thành phố Đông Hà. Theo báo cáo của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Quảng Trị thống kê đến ngày 22/2/2021, trên toàn địa phương đã có hơn 150ha lúa bị nhiễm bệnh đạo ôn. [Theo báo nongnghiep.vn]
Ở khu vực phía Nam, vào vụ Hè Thu 2020, nhiều diện tích lúa trên địa bàn tỉnh Bạc Liêu đã xuất hiện sâu bệnh. Trong đó, có hơn 7.000ha diện tích lúa bị nhiễm dịch bệnh đạo ôn [tỷ lệ nhiễm bệnh từ 10 - 20%], ở các huyện như: Vĩnh Lợi, Hòa Bình, Phước Long, Hồng Dân và thị xã Giá Rai. [Theo báo nongnghiep.vn]
Một cánh đồng lúa bị nhiễm đạo ôn “cầu cứu” máy bay P-Globalcheck sau khi phun thủ công không hiệu quả
Phương pháp phòng trừ bệnh đạo ôn từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
Yếu tố tiên quyết để phòng ngừa bệnh đạo ôn hại lúa là sử dụng các giống lúa có khả năng đề kháng tốt trước khi phát sinh dịch bệnh. Yếu tố quan trọng tiếp theo để tiêu diệt bệnh đạo ôn là phải phun trừ đúng thời điểm. Vì thế, quý khách cần chú ý chăm đồng thường xuyên để theo dõi và nắm bắt tình hình bệnh trên lúa kịp thời.
Một số lưu ý đối với từng loại đạo ôn
- Đạo ôn lá: Quý khách phải đảm bảo kỹ thuật phun để làm sao từ lá, thân đến bẹ lá và gốc lúa đều được tiếp xúc với thuốc nhằm tối đa hóa hiệu quả diệt trừ đạo ôn.
- Đạo ôn cổ bông: Quý khách cần phải phun ngừa và tranh thủ vào thời điểm trước và sau trổ bông. Việc phun khi bệnh đạo ôn đã có các dấu hiệu trên bông thường không còn nhiều tác dụng.
Lưu ý trong sử dụng phân bón
Quý khách cần tính toán khối lượng phân bón phù hợp, không nên pha trộn các loại phân bón lá khi đang phun trừ đạo ôn vì sẽ tạo điều kiện thuận lợi khiến bệnh bùng phát.
Lưu ý trong sử dụng thuốc trừ sâu
Hiện nay, để trừ đạo ôn, vẫn chưa có chế phẩm đủ hiệu quả để thay thế cho thuốc hóa học [xem thêm bài viết: Phân biệt thuốc trừ sâu sinh học và hóa học]. Tuy nhiên, quý khách nên luân phiên thay đổi các loại thuốc, tránh sử dụng một loại trong thời gian dài vì có thể gây ra hiện tượng kháng thuốc của bệnh đạo ôn.
Phương pháp trừ đạo ôn bằng máy bay phun thuốc P-Globalcheck
Thời gian qua, CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẠI THÀNH đã và đang triển khai chương trình phun dịch vụ và chuyển giao công nghệ máy bay phun thuốc cho các tổ chức, hợp tác xã, doanh nghiệp, nông dân trên toàn quốc. Kết quả cho thấy sự vượt trội trong việc phòng chống sâu bệnh, trong đó có bệnh đạo ôn lúa. Đặc biệt, vào ngày 17 tháng 3 năm 2020, CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẠI THÀNH phối hợp với hợp tác xã Nghi Văn để triển khai phun trừ đạo ôn bằng máy bay P-Globalcheck và đã đem lại hiệu quả rất tích cực so với phương pháp phun truyền thống, được nhân dân và Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Nghệ An đánh giá rất cao hiệu quả diệt trừ bệnh.
Trưởng phòng Kỹ thuật Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Nghệ An đánh giá cao kết quả phun trừ đạo ôn bằng máy bay P-Globalcheck
Việc áp dụng phun thuốc bằng máy bay P-Globalcheck cho phép quý khách chủ động hoàn toàn về thời gian trong phòng trừ dịch đạo ôn, không còn phụ thuộc vào nguồn nhân lực hay thời gian phun. Bên cạnh đó, công nghệ phun ly tâm kết hợp với luồng gió đối lưu, định hướng luồng thuốc từ bốn động cơ cánh quạt giúp thuốc phun ra theo dạng sương, tiếp xúc đều từ lá, thân, bẹ lá đến gốc cây lúa, đảm bảo khả năng tiêu diệt đạo ôn vượt trội.
Từ những kết quả đạt được, quý khách có thể tin tưởng về ứng dụng và triển khai công nghệ phun thuốc bằng máy bay không người lái trong nông nghiệp nhằm phòng trừ đạo ôn nói riêng và các loại sâu bệnh nói chung.
Như vậy, CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẠI THÀNH vừa chia sẻ đến quý khách những thông tin hữu ích về bệnh đạo ôn và cách phòng trừ. Nếu quý khách muốn tìm hiểu thêm về cách sử dụng máy bay không người lái nông nghiệp P-Globalcheck để phun thuốc trị đạo ôn lúa, hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn cụ thể nhất!
Bệnh đạo ôn [cháy lá] lúa là một trong những dịch hại nguy hiểm nhất trên cây lúa.
Bệnh đạo ôn gây thiệt hại năng suất trung bình từ 0,7 đến 17,5%, nếu bệnh nặng thiệt hại có thể lên đến 80% [Bonman et at..., 1986]. Có nghĩa bệnh Đạo ôn có thể gây thiếu ăn cho vài trăm triệu đến vài tỉ người dân một năm, gây thiệt hại khôn lường.
Bệnh có thể gây hại ở tất cả các giai đoạn từ thời kỳ mạ đến khi trổ chín và gây hại ở tất cả các bộ phận của cây như lá, bẹ lá, đốt thân, cổ bông, cổ gié và hạt.
Trước đây bệnh thường xuất hiện ở vụ Đông Xuân nhưng hiện nay bệnh xuất hiện hầu như quanh năm.
Hình 1: Hình ảnh bệnh đạo ôn trên lá lúa
Hình 2: Triệu chứng bệnh lần lượt trên lá, cổ lá, đốt thân và cổ bông
- Trên lá lúa: Vết bệnh xuất hiện trên lá thay đổi từ vết chấm đen [chấm kim] tới hình oval có mảng xám trắng ở giữa và viền hẹp màu nâu nhạt bên ngoài, các vết bệnh lan dần kéo dài dạng hình mắt én, rộng ở giữa và nhọn ở hai đầu. Bệnh nặng nhiều vết bệnh liên kết lại với nhau làm cho lá lúa bị cháy [nên được gọi là bệnh cháy lá]
- Trên cổ lá: bệnh tấn công ngay cổ lá giữa phiến lá và bẹ, vết bệnh có màu nâu đỏ sau chuyển qua nâu sậm, bệnh nặng làm gãy lá và lá hư.
- Trên đốt thân: vết bệnh màu nâu làm đốt teo lại, nếu bệnh xuất hiện thời điểm lúa đang trổ thì toàn bộ bông bị lép trắng nhưng lấy tay rút lên thấy khó hơn triệu chứng lép trắng do sâu đục thân.
- Trên cổ bông, cổ gié: bệnh tấn công ngay cổ bông hoặc cổ gié, vết bệnh màu nâu thối tóp lại làm cho toàn bộ bông hoặc từng gié bị lép. Nếu bệnh xuất hiện sớm toàn bộ bông hoặc từng gié lúa bị lép trắng.
Xem ngay:
2. Tác nhân gây bệnh đạo ôn lúa
Bệnh đạo ôn do nấm Pyricularia grisea Sacc., trước kia còn gọi là Pyricularia oryzae Cav. [giai đoạn sinh sản hữu tính gọi là Magnaporthe grisea] gây hại và được ghi nhận hiện diện ở hơn 80 quốc gia trồng lúa trên thế giới.
Bệnh được tìm thấy ở Ý vào năm 1560, tại Trung Quốc vào năm 1637.
Tại Việt Nam, F. Vincents phát hiện chính thức vào năm 1921 ở Miền Nam.
Theo nhiều nghiên cứu thì bệnh ngày càng phát sinh thêm nhiều nòi mới có độc tố cao nên khó phòng trị.
Theo TS. Nguyễn Thị Phong Lan và nhóm tác giả thì tại ĐBSCL có trên 40 nòi nấm Pyricularia grisea gây ra bệnh đạo ôn trên cây lúa.
3. Điều kiện phát sinh phát triển
Bệnh đạo ôn thường phát triển mạnh trong điều kiện thời tiết âm u, giờ nắng trong ngày ít, sáng sớm có sương mù hay trời có mưa phùn, nhiệt độ thích hợp nhất trong khoảng từ 18 – 26oC.
Các yếu tố như giống nhiễm, bón phân đạm nhiều, sạ dày, lá lúa nằm ngang, phiến lá rộng, ruộng thiếu nước, cỏ dại nhiều là điều kiện thuận lợi để nấm phát sinh, phát triển và gây bệnh nặng.
Các yếu tố làm chậm hoặc ngăn cản quá trình phát sinh phát triển của bệnh đạo ôn là: giống kháng bệnh, gieo sạ thưa, có thời gian phơi đất trước khi sạ, bón đủ khoáng chất, đặc biệt là canxi, silic, kali...
Tuy nhiên về yếu tố giống kháng, các nghiên cứu gần đây có chỉ ra rằng hiện nay không có giống kháng tuyệt đối mà chỉ có giống kháng tạm thời.
Nghĩa là, giống kháng bệnh tốt trong 2 – 3 vụ đầu nhưng sau đó có thể bị nhiễm bệnh đạo ôn, thậm chí là nhiễm rất nặng.
Một số giống nhiễm nặng: Jasmine 85, Nàng Hoa 9, VD 20, RTV, OM 4900, OM 5451
4. Đặc tính sinh học
Chu trình phát triển của bệnh đạo ôn từ lúc bào tử mới xâm nhập đến khi phát tán, lây lan mạnh.
Hình 3: Chu trình phát sinh và phát triển bệnh đạo ôn trên lá lúa
Đối với bào tử gây bệnh đạo ôn lúa, nếu gặp điều kiện thuận lợi thì 24 giờ sau khi tiếp xúc với cây lúa, bào tử sẽ nảy mầm và bắt đầu xâm nhập vào bên trong mô cây.
Khoảng 48 giờ sau bệnh xuất hiện vết chấm kim. Từ 5 - 7 ngày sau khi xâm nhập, nấm đã sản sinh bào tử mới và tiếp tục lây lan. Mỗi vết bệnh hình mắt én phóng thích 2.000–6.000 bào tử/ngày và lây lan rất nhanh, ruộng có thể hư toàn bộ.
Bào tử sinh ra ở các lá bên trên có thể nhiễm vào gié lúa, hạt lúa ở giai đoạn trổ. Do đó phòng trị bệnh đạo ôn lá không tốt thì giai đoạn lúa trổ ruộng lúa rất dễ bị nhiễm bệnh đạo ôn cổ bông, cổ gié...
Điều kiện để bào tử phóng thích là nhờ nước hoặc giọt sương, còn phương tiện để bào tử lây lan xa là nhờ gió. Tuy nhiên, nếu nước nhiều, trời mưa lớn thì bào tử chậm phóng thích và ít lây lan.
>>> Nhấn xem ngay: Bí quyết hạn chế lúa bị ngộ độc phèn có video tư vấn từ Thạc sĩ Lê Thanh Tùng.
5. Cách phòng trừ bệnh đạo ôn trên lúa
- Chọn giống kháng: tuy nhiên hiện nay do các giống chất lượng cao đáp ứng được xuất khẩu thì ít kháng hoặc chỉ kháng tạm thời nên yếu tố này tùy điều kiện từng vùng mà xem xét.
- Làm đất kỹ, vệ sinh đồng ruộng sạch sẽ, tạo điều kiện cho đất có thời gian nghỉ ngơi hoặc luân canh cây trồng... để cắt nguồn bệnh.
- Quản lý không để trong ruộng có nhiều cỏ vì cỏ dại là ký chủ quan trọng của nấm gây bệnh đạo ôn.
- Thăm đồng thường xuyên, vạch lá lúa ra để quan sát, nếu thấy vết bệnh đạo ôn mới chớm xuất hiện thì phun thuốc ngay.
- Sạ thưa vừa phải, bón phân cân đối, tăng cường Canxi, Silic để giúp lúa cứng cây [thành lóng dày, bẹ lúa ôm sát lóng], lá lúa dày đứng thẳng [lá lúa không nằm ngang] để hạn chế lá lúa “hứng” bào tử nấm và không cho bào tử nấm nảy mầm xâm nhập vào bên trong.
- Khi sử dụng thuốc phải dùng thuốc đặc trị bệnh đạo ôn, không dùng thuốc phổ rộng hoặc dùng dưới liều quy định để tránh bệnh phát triển dai dẳng, bệnh mau tái phát và nấm dễ “lờn” thuốc.
- Chọn thuốc có hoạt chất thế hệ mới, cơ chế tác động khác với những loại thuốc đã sử dụng nhiều năm trước để hiệu quả phòng trị tốt, không phải phun lại nhiều lần gây lãng phí và nguy cơ tồn dư thuốc BVTV cao.
- Thường xuyên thăm đồng, vạch lá lúa quan sát kĩ, thấy có vết bệnh thì xử lý ngay.
Cách sử dụng phân bón lá chứa Chelate canxi, silic Hợp Trí Casi và thuốc đặc trị đạo ôn thế hệ mới Taiyou 20SC
Hình 4: Taiyou 20SC và Hợp Trí Casi – giải pháp mới cho phòng trừ bệnh đạo ôn
>>> Nhấn để xem chi tiết thông tin về:
5.1. Đối với các giống lúa ít nhiễm:
Phòng bệnh
- Sau khi sạ 20-25 ngày [sau bón phân thúc lần 2]: phun Hợp Trí Casi [40ml/bình 25 lít, nếu thấy lúa quá xanh thừa đạm thì phun 80-100ml/bình 25 lít].
- Sau khi sạ 50-55 ngày [hoặc trước trổ 7-10 ngày]: phun lại Hợp Trí Casi giống như lần 1.
Trị bệnh: Phun Taiyou 20SC và Hợp Trí Casi khi bệnh chớm xuất hiện
Đối với các giống lúa nhiễm nhẹ hoặc giống trong thời gian kháng tạm thời, sản phẩm Hợp Trí Casi [20% Oxyt canxi + 5% Oxyt silic] nếu sử dụng theo hướng dẫn có tác dụng phòng bệnh đạo ôn tương đương một loại thuốc trừ bệnh thông dụng [kết quả thí nghiệm của Trung tâm BVTV phía Nam năm 2014].
5.2. Đối với các giống lúa dễ nhiễm đạo ôn:
Phòng bệnh:
- Sau khi sạ 20-25 ngày [sau bón phân thúc lần 2]: phun Hợp Trí Casi [40ml/bình 25 lít] + Taiyou 20SC [40ml/bình 25 lít], giúp kiểm soát bệnh từ đẻ nhánh đến nuôi đòng.
- Sau khi sạ 50-55 ngày [hoặc trước trổ 7-10 ngày]: phun lại Hợp Trí Casi + Taiyou 20SC giống như lần 1, giúp kiểm soát bệnh từ nuôi đòng đến trổ.
Trị bệnh: Phun Taiyou 20SC + Hợp Trí Casi [40ml + 40ml/bình 25 lít] khi bệnh chớm xuất hiện
Hình 5: Ruộng lúa phun Hợp Trí Casi + Taiyou 20SC ruộng lúa sạch bệnh, lá đứng đẹp
Taiyou 20SC có hoạt chất Fenoxanil thế hệ mới, thuốc trị bệnh đạo ôn trên lúa bằng cách phá vỡ màng tế bào sợi nấm và ngăn chặn hình thành bào tử nấm, đồng thời thúc đẩy cây sản sinh ra Phytoalexin – một chất giúp cây tự đề kháng bệnh giống vaccine nên sau khi phun thuốc bệnh ngưng phát triển – không lây lan.
Taiyou 20SC hiệu quả với nấm đã kháng thuốc, có cơ chế tiếp xúc và lưu dẫn mạnh; diệt sạch tế bào nấm khi vừa tiếp xúc & cả khi đã thâm nhập vào bên trong. ngăn cản hình thành bào tử làm chậm tái phát bệnh.
Hợp Trí Casi có dạng huyền phù, công nghệ hạt cực mịn nên cây trồng dễ hấp thu, cung cấp 2 nguyên tố trung lượng rất quan trọng cho cây lúa là canxi, silic, giúp lúa cứng cây, đứng lá, ít đổ ngã, ít sâu bệnh, hạn chế phèn mặn.
Sử dụng Taiyou 20SC kết hợp Hợp Trí Casi để phòng trừ bệnh đạo ôn thì hiệu lực sẽ cao hơn, bệnh chậm tái phát hơn đồng thời cung cấp canxi, silic giúp lúa trúng mùa hơn.
Hình 6: Tác động của Taiyou 20SC lên các giai đoạn phát triển của nấm đạo ôn
5.3. So sánh hiệu quả khi sử dụng Taiyou 20SC + Hợp Trí Casi và đối chứng
Hình 7: Taiyou 20SC và Hợp Trí Casi so với đối chứng không phun.
Sử dụng Taiyou 20SC và Hợp Trí Casi cho thấy khả năng kiểm soát bệnh từ đẻ nhánh nuôi đòng đến trổ và hạn chế độ lan rộng hiệu quả rõ rệt trong 7 ngày sau phun.
>>> Nhấn xem ngay: Quy trình chăm sóc lúa ngắn ngày giúp tiết kiệm 30% lượng phân bón vô cơ tư công ty Hợp Trí